زنان زیر فرمان‌های طالبانی؛ از آموزش تا حق صحبت‌کردن ممنوع
آی‌نور سعیدپور
«ما در افغانستان برای نوعیت لباس پوشیدن خود نمی‌توانیم تصمیم بگیریم. آن‌ها حتی با صدای ما هم مشکل دارند». این روایتی از چگونگی زندگی نیمی از جمعیت افغانستان در حاکمیت طالبان است؛ زمانی‌که حتی شنیده‌شدن صدای زنان و دختران ممنوع می‌شود. زنان این سه سال را در سکوت و نظاره‌ی جهان، با محدودیت‌های طالبانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. برای مخالفت با این فرمان‌ها گاهی گردهم می‌آیند، اعتراض کرده و حتی ترانه‌خوانی می‌کنند. گاهی هم از جهان می‌خواهند که بر طالبان فشار بیاورد تا این گروه حقوق‌شان را رعایت کند.
زنان و دختران پس از گذشت سه سال و سه ماه از حاکمیت طالبان، حتی از حق صحبت‌کردن در فضاهای عمومی محروم شده‌اند. این گروه فهرست بلندبالایی از «نبایدها» را برای زنان تهیه کرده است و به محتسبان خود که در شهرها بر اجرایی‌شدن فرمان‌ها و پوشش شهروندان به‌ویژه زنان نظارت دارند، اختیارات گسترده داده است. این افراد صلاحیت بازداشت، زندانی‌کردن و حتی تعیین مجازات برای شهروندانی را دارند که پوشش یا ظاهرشان با چارچوب طالبانی سازگار نباشد.
تمنا نوری، یکی از میلیون‌ها دختری‌ست که در «بایدها و نبایدهای» طالبان در هرات زندگی می‌کند. بربنیاد فرمان‌های این گروه، او باید «صورتش را بپوشاند، بلند صحبت نکند، لباس‌های سیاه و بلند بپوشد، به مکتب، دانشگاه، کار، پارک و سفر نرود». این تنها بخشی از فرمان‌هایی‌ست که در سه سال گذشته به‌گونه‌ی تدریجی بر زنان وضع شده است.
پیش از آن‌که این گروه در اگست 2021 به قدرت برسد، تمنا در یکی از نهادهای خصوصی مشغول کار بود. فعالیت‌هایش را باتوجه به کارش تنظیم کرده بود و می‌گوید که همه‌چیز عادی بود. روند زندگی‌اش پس از حاکمیت طالبان دگرگون می‌شود و به‌سرعت از همه‌ی حقوق خود محروم شده است.
زمانی‌که وزارت اقتصاد طالبان در چهارم جدی 1401 کار زنان در همه‌ی نهادهای داخلی و خارجی را ممنوع کرد، تمنا کارش را از دست داد. پس از آن، به‌گونه‌ی تدریجی از گشت‌وگذار آزادانه در فضاهای عمومی نیز محروم شد.
تمنا می‌گوید که خانه‌نشینی و بیکاری او را افسرده کرده است. «به شما قول می‌دهم که در گوشه‌ی هر خانه‌ای دختر جوانی‌ست که افسرده و پژمرده شده. دخترانی که از حق خندیدن، رشد کردن، نوجوانی‌کردن و لذت‌بردن از زندگی محروم‌اند.»
قانون امر به‌معروف و نهی از منکر، صدا و صورت زنان را عورت شمرده است. این قانون حتی بیرون‌شدن از منزل را برای تمنا دشوارتر کرده است. گاهی برای خرید نیازهایش به بازار می‌رود، اما باید از ماسک استفاده کند.
آذر، بانوی دیگری‌ست که پس از حاکمیت طالبان از ادامه‌ی آموزش‌هایش در دانشگاه منع شده است. او می‌گوید که افزون بر ممنوعیت آموزش، شغلش را نیز از دست داده و اکنون در بی‌سرنوشتی به‌سر میبرد.
او می‌افزاید که دامنه‌ی محدودیت‌های این گروه همه‌ی ابعاد زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار داده است. آذر در توضیح فرمان‌های طالبان چنین می‌گوید: «درس و کار به کنار، حتی حق بیرون‌شدن از خانه را نداریم.»
آذر وضعیت کنونی دختران و زنان در حاکمیت طالبان را «رنج‌آور» عنوان کرده و تأکید دارد که طالبان نیمی از جمعیت یک کشور را از همه‌ی حقوق‌شان محروم کرده است.
پیامد ممنوعیت‌هایی که بر زندگی زنان سایه افکنده است، گسترده‌تر است. از دست‌دادن منبع درآمد برای آذر، در کشوری که حدود 24 میلیون نفر نیازمند کمک‌های انسان‌دوستانه هستند، زندگی را برای او و خانواده‌اش دشوار کرده است.
هرچند که در ابتدا این گروه به‌گونه‌ی موقتی کار و آموزش را برای زنان تعلیق کرد، اما اکنون با گذشت زمان و فرمانی که حتی شنیده‌شدن صدای زنان را ممنوع کرده است، امید به لغو این محدودیت‌ها نیز برای زنان دشوار شده است.
قانون امر به‌معروف و نهی از منکر در اوت سال جاری میلادی از سوی این گروه تنفیذ و توشیح شد.
بربنیاد این قانون، محدودیت‌های تازه‌ای بر زنان و دختران اجرا شده است.
محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به‌معروف و نهی از منکر، که به‌دلیل وضع محدودیت‌ها بر زنان در فهرست تحریم شورای امنیت و وزارت خزانه‌داری امریکا قرار دارد، به‌تازگی گفته است که حتی شنیدن صدای یک زن برای زن بالغ دیگر ممنوع است.
