زایشـگاهی که هـر روز در آن یک مشـکل جـدیـد تـولـد می‌شـود

ساعت حوالی نُه شب بود، بنا بر بیماری‌ای که دامن‌گیرم شد، وارد شفاخانه زایشگاه ولایت هرات شدم. جمعیت زیادی در محوطه شفاخانه به چشم می‌خوردند. دروازه‌ی ورودی بخش ولادی با مرد‌هایی که در پشت در به سر می‌بردند را فقط یک پرده زمستانی از هم جدا ساخته بود. کوچک‌ترین صدایی که از بخش ولادی بلند می‌شد، همه می‌شنیدند. ما سرگردان به دنبال داکتری بودیم که حداقل بیاید و رهنمایی‌های لازمی بکند، اما فقط نرس‌ها و قابله‌ها بودند که گاهی یک مریض آن را به خاطر حل مشکل‌اش می‌کشید و زمانی به سمتی می‌دوید که مادری وضع حمل می‌کرد.
داخل دهلیز، به خصوص اتاق ولادی، به طرز وحشت‌ناکی در وضعیت بد به سر می‌برد.
من که هنوز دنبال داکتر می‌گشتم، درست خودم را بالای مریضانی یافتم که وضع حمل می‌کردند. حدود ده یا پانزده زن، آماده ولادت بودند و آن هم هر کدام بدون پرده یا حجابی، وضع حمل می‌کردند و عده‌ای از زنان که هنوز آماده ولادت نشده بودند، با دیدن مریضانی در حال ولادت، حال‌شان به هم خورده بود و با چهره‌ای پر از ترس شاهد وضع حمل مادران بودند. در گوشه‌ای از اتاق ولادت، میزی قرار داشت که دو داکتر و یا شاید هم دو قابله نشسته و گاهی با هم قصه می‌کردند و زمانی که از قصه فارغ می‌شدند، یکی دو مادر دیگر را که از درد به خود می‌پیچیدند، نگاه سرسری انداخته و بعد از ور انداز، به آنان (اگر سر و وضع نابسامان می‌داشتند) با زشت‌ترین الفاظ «چرا این قدر می‌زایید؟ کم بزایید و ما را هم زحمت ندهید!» آنان را خطاب می‌کردند و اگر دل‌شان می‌خواست، آنان را معاینه می‌کردند و در غیر آن هیچ. در نزدیک میز، درست در مقابل پای یکی از کارمندان صحی، زن حامله‌ای با لباس‌های لکه‌دار به رنگ گلابی و چادر سفید نزدیک به فولادی به روی زمین خود را انداخته بود و از درد به خود می‌پیچید. اوگاهی به یک داکتر عذر می‌کرد و زمانی هم به داکتر دیگر تا معاینه‌اش کنند. به باور این زن، میعاد درد‌هایش تکمیل شده و آماده ولادت بود. بوی و تعفن بیش از حد، چیزی بود که در میان ده‌ها مشکل دیگر، در میان این مشکلات، از یاد می‌رفت.
شازیه پایواز یکی از بیماران ولادی است که از یکی از ولسواری‌های هرات، بیمارش را تا زایشگاه رسانده است. او گفت که چهار ساعت می‌گذرد که بیمارش خون‌ریزی دارد و کسی برایش رسیده‌گی نمی‌کند، به باور او، اگر این طور باشد، هم دخترش و هم طفل دخترش، از بین خواهند رفت.
شازیه گفت که پول ندارد تا دخترش را به شفاخانه‌های شخصی ببرد. می‌گوید که حتا پول دوا را هم ندارد، چه رسد به این که ولادتش را در شفاخانه‌های شخصی، که پول زیادی می‌گیرند، بگذراند.
در همین حال یکی از پرسونل‌های این زایشگاه که نخواست نامی از وی برده شود، گفت: «همه بی‌نظمی‌ها بر می‌گردد به برخورد بد مسوولان درجه یک این شفاخانه با کارمندانی که از شدت کار، خسته می‌شوند و این مسوولان به خصوص رییس، با الفاظ رکیک، کارمندانش را دشنام می‌دهد. حتا از فحش‌دادن داکتران نیز دریغ نمی‌ورزد، خیلی بد است که کارمندان مصونیت روانی در فضای کاری نداشته باشند.»
به گفته او، اول سال، بیماری به این شفاخانه آمد و برایش رسیده‌گی نشد و شش روز متوا‌تر طفل مرده‌اش را در شکم‌اش حمل می‌کرد. این موضوع حتا رسانه‌ای شد، ولی هنوز هم اصلاحات لازم برای نظم بخشیدن به این شفاخانه به وجود نیامده است.
نیم ساعت از ورود ما به زایشگاه هرات گذشت و سرانجام سر و کله یک داکتر که می‌گفتند دوره ستاژ ‌اش است، پیدا شد و بعد از نوشتن کاغذی، ما را برای درمان به شفاخانه حکیم فارابی فرستاد و ما ماندیم و ده‌ها مصارف سنگین شفاخانه شخصی.
حکمت‌الله، باشنده شهر هرات گفت: «در طول سه ماه اخیر، سه بار نیاز شد تا چند تن از اعضای خانواده‌ام را به این شفاخانه برای ولادت ببرم. با تاسف، خانمم گفت که اگر به داکتران و دیگر پرسونل طبی پول داده شود، خیلی خوب هم رسیده‌گی می‌کنند، در غیر آن ساعت‌ها هیچ توجهی به حال مریض نمی‌شود.»
به گفته او، زمانی که داکتران نسخه می‌دهند، در دواخانه شفاخانه، نسبت به دواخانه‌های بیرون دو برابرِ پول دوا را بالای مریض‌داران چارج می‌کنند. مریض‌دار هم به خاطر این که مریض‌اش تلف نشود و فرصت را از دست ندهد، هر مقدار پولی را که دواخانه بگوید، می‌پردازد.
او افزود: «هر بیماری که به شفاخانه مراجعه می‌کند، با وجودی که معاینات در خود شفاخانه می‌تواند انجام شود، به خاطر نفع شخصی‌شان، او را به لابراتوار‌ها و معاینه‌خانه‌های شخصی‌شان می‌فرستند، حتا برخی از داکتران این شفاخانه، بعد از ولادت نیز مریضان را به معاینه‌خانه‌‌های‌شان دعوت می‌کنند.»
به باور او، بدون شک، مشکلات موجود ناشی از آن است که مسوولان شفاخانه، عرصه را برای مریضان و مریض‌داران تنگ می‌سازند تا آنان به شفاخانه‌های شخصی که خود یا اقارب‌شان مالک آن‌اند، مراجعه کنند. به قول مراجعه‌کننده‌گان، دلیل دوم بی‌توجهی پرسونل طبی این شفاخانه به دست آوردن نفع شخصی و منفعت‌بردن از مریض‌داران است.
سعیده سعید، رییس شفاخانه زایشگاه هرات می‌گوید که با موجودیت پرسونل طبی و بیش از دو هزار ولادت و ۴۰۰ عملیات در یک ماه، کار بیشتر، دیگر از توان پرسونل طبی بالا است.
به گفته وی، هرات در مقایسه با شهر کابل، شفاخانه کم‌تر دارد و مردم شهر کابل با موجودیت چندین شفاخانه ولادی، به شفاخانه‌های شخصی مراجعه می‌کنند، ولی در هرات مردم به شفاخانه‌های شخصی مراجعه نمی‌کنند و فشار را بر همین شفاخانه‌ی زایشگاه دولتی انداخته‌اند. با آن که اضافه از ۵۰ شفاخانه شخصی در ولایت هرات است، ولی مردم بیشترین رجوع را به شفاخانه دولتی می‌کنند.
وی در باره این که گویا او با پرسونل این شفاخانه بدرفتاری می‌کند و به آنان دشنام می‌دهد، گفت: «هیچ امکان ندارد که با داکتران سلوک بد کنم و این را مربوط به خصومت‌های شخصی می‌دانم.» او می‌گوید که «این حرف‌ها به خاطر بدنام کردن وی توطیه بوده است، باید هر چیز به روی سند گفته شود، هیچ سندی در این مورد وجود ندارد».
داکتر سعیده سعید به روزنامه ۸صبح در باره‌ی وضعیت بدِ شفاخانه زایشگاه گفت: «اصلاً وضعیت نا‌بسامان در این شفاخانه وجود ندارد و من این حرف را کاملاً رد می‌کنم، باید گفت که در سطح یک حوزه، یک شفاخانه اصلاً بسنده نیست و در هرات باید یک شفاخانه ولایتی باشد، پروگرام تخصص از پروگرام معالجه در کل باید جدا باشد.»
او می‌گوید: «در سال جاری تا کنون در هر ماه یک هزار و ۷۰۰ ولادت نارمل در زایشگاه هرات به ثبت رسیده است و ۳۵۰ عملیات ولادی داشته‌ایم، در مورد مرگ و میر مادران باید گفت که مرگ و میر مادران در سال جاری از شروع سال تا کنون شش مورد مرگ مادران به ثبت رسیده است.»
همین گونه عبدالحکیم تمنا رییس صحت عامه ولایت هرات می‌گوید که در ۱۱۸ مورد تسهیل صحی که شامل شفاخانه‌ها، کلنیک‌ها و دیگر مراکز صحی می‌شود، در سطح ولایت هرات فعالیت می‌کنند. در همین تسهیلات صحی، تعداد ولادت‌هایی که در داخل کلینیک‌ها صورت گرفته است، ۱۳ هزار ۱۹۴ نوزاد تولد شده و به تعداد یک هزار و ۵۵۶ عملیات سزارین صورت گرفته است. او می‌گوید: «آمار مرگ و میر نسبت به سال‌های قبل پایین است، در سه ماه، ۹۵ طفل وفات شده است، این نوزادان به دلیل نا‌رسی، مریضی و نوزادانی‌اند که به علت به تاخیر آمدن به شفاخانه، تلف شده‌اند.»
وی گفت: «بیشترین میزان مرگ و میر مادران در خانه‌ها رخ می‌دهد، با وجود آن هم، مادرانی که به شفاخانه به تاخیر مراجعه کرده‌اند و دایه‌ها مداخله کرده‌اند، تعداد مرگ و میر مادران در سه ماه گذشته، فقط نُه واقعه به ثبت رسیده است.»
رییس صحت عامه‌ی هرات، مشکلات در شفاخانه زایشگاه این ولایت را پذیرفته می‌گوید: «جداً مشکل وجود دارد، مردم هم حق دارند که شکایت کنند، ما شدیداً به خاطر رفع این مشکل‌ها تلاش می‌کنیم و همه مادرانی که در شهر زنده‌گی می‌کنند، توقع‌شان این است که در این شفاخانه ولادت کنند، ولی ما در شفاخانه که صد بستر است، هر شبانه‌روز، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ مورد تنها ولادت رخ می‌دهد، در کنار آن ممکن ۱۰ تا ۱۵ مورد سزارین باشد که این ساختمان، این فضا و این امکانات، هرگز جواب‌گوی این جمعیت نیست.»
داکتر تمنا افزود: «به خاطر رفع این مشکل، ما با بنیاد خیریه رضایی توافق کردیم که یک الحاقیه ۱۰۰ بستر جدید در جوار این شفاخانه در نظر بگیرند که اعمار شود، در ضمن ما از اول سال شروع کردیم که مراکز اطراف شهر از طرف شب مریضان ولادی را پذیرا باشند تا مشکل مردم از این ناحیه رفع شود.»
وی در باره‌ی برخورد بد برخی از مسوولان شفاخانه زایشگاه گفت:‌ «زمانی که مطابق به نیاز امکانات وجود نداشته باشد، طبعاً سرو صدا به وجود می‌آید، برای ما نیز از سلوک برخی از داکتر‌ها شکایت رسیده است، ولی شکایت مشخص از فرد مشخص با داشتن اسناد و شواهد وجود نداشته است، شکایت‌های شفاهی از فرد خاص نه، بلکه از عموم برای ما می‌رسد، ما به خاطر سلوک داکتران برنامه‌های آموزشی هم داریم و هشدار و حرف هم داریم و خواست‌مان هم از پرسونل صحی هم همین است که در هر حالت با بیماران رفتار مسلکی داشته باشند.»
در همین حال وحیدالله مجروح سخنگوی وزارت صحت عامه کشور می‌گوید: «در شفاخانه زایشگاه حوزه‌ای هرات مشکل تا جایی وجود دارد و پاسخ‌گوی نیاز‌های یک حوزه نیست، وزارت صحت پلان دارد که این شفاخانه را ارتقای ظرفیت بدهد، ما هر از گاهی شکایت‌هایی از این شفاخانه دریافت می‌کنیم، ما امیدوار استیم تا در سال آینده بتوانیم با ایجاد بستر‌های جدید، این مشکل را رفع بسازیم.»
وی می‌افزاید که در باره‌ی رفتار پرسونل طبی برای آنان شکایت‌های غیر رسمی رسیده است و آنان مشکل‌های موجود را پی‌گیری و برای رفع آن اقدام می‌کنند.

منبع: روزنامه هشت صبح