رانندگی در جاده‌های بلخ؛ عبور «مهناز» از خط قرمز سنت‌ها

باور مهناز، این‌ست که جامعه‌ی بسته و سنتی افغانستان، هنوز آمادگی پذیرش رانندگان زن را ندارد. او هنگام رفت‌وآمد با موتر شخصی‌اش در سطح شهر، با نگاه‌های معنادار و گاهی کنج‌کاوانه‌ی شهروندان، به‌ویژه مردان، مواجه می‌شود. مهناز، این طرز نگاه‌ها را «آزاردهنده» توصیف می‌کند و می‌گوید که رانندگی زنان برای بسیاری از مردم افغانستان، «تعجب‌آور» است.

«نگاه‌های معنادار مردم ناراحت‌کننده است. از شیوه‌ی نگاه کردن‌شان به‌وضوح می‌توان فهمید که استقلال زنان را نمی‌پذیرند. من نمی‌دانم که چرا زن در جامعه‌ی افغانستان هم‌چنان به‌عنوان جنس دوم دیده می‌شود؟» بریده‌ی از صحبت‌های مهناز، زن ۳۲ ساله‌ای است که در شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، زندگی می‌کند.

مهناز، سرپرست خانواده‌ای چهارنفری‌ست که همه‌ی اعضای آن زن هستند. او هم‌زمان در یکی از سازمان‌های امدادرسان مشغول به کار است. نبود سرپرست مرد در خانواده، ضرورت کار بیرون از منزل و علاقه‌ی شخصی به رانندگی، او را بر آن داشته است که برای سهولت در رفت‌وآمد، موتر شخصی تهیه کرده و خود رانندگی کند.

این بانوی بلخی، رانندگی را در دوره‌ی جمهوری، در صنف‌های ویژه‌ی رانندگی برای زنان، فراگرفت. او در روزهای نخست رانندگی، روزانه یک ساعت تمرین می‌کرد؛ اما اکنون به یک راننده‌ی ماهر تبدیل شده که از موتر شخصی خود برای رفتن به محل کار، انتقال خانواده و خرید استفاده می‌کند.

با توجه به این‌که مهناز رانندگی را در دوره‌ی جمهوری آغاز کرده و اکنون شش سال است که موتر شخصی دارد، می‌گوید: «این فعالیت هنوز در جامعه‌ی افغانستان تابو محسوب می‌شود و زنان با چالش‌های فراوانی مواجه‌اند، از جمله دریافت گواهی‌نامه‌ی رانندگی، چرا که حکومت طالبان حاضر به صدور جواز رانندگی برای زنان نیست. با این حال اگر زنی رانندگی کند و حادثه‌ی رخ دهد، طبیعی است که گواهی ندارد و مقصر شناخته می‌شود».

به باور مهناز، رانندگی کار زنان را آسان‌تر می‌کند. آنان می‌توانند بدون نیاز به همراهی مردان، به هر جایی که بخواهند بروند و از اتلاف وقت نیز جلوگیری کنند. او می‌گوید: «چون زنان بیش‌تر در خانه هستند، وقتی خانواده‌ها به مراقبت‌های فوری نیاز دارند، بهتر است زنان رانندگی بلد باشند تا بتوانند مشکلات را در کوتاه‌ترین زمان حل کنند‌».

مهناز، علاوه بر نیازهای روزمره‌ای که او را به رانندگی وابسته کرده است، می‌گوید: «وقتی رانندگی می‌کنم، حس خوبی دارم. رانندگی به من قدرت می‌دهد تا به عنوان یک زن از حق خود استفاده کنم».

او امیدوار است که با رانندگی در جاده‌های مزارشریف، برای دیگر زنان الهام‌بخش باشد و به آنان انگیزه و قدرت ببخشد. مهناز می‌گوید: «به نظر من وقتی زنان دیگر در سطح شهر می‌بینند که من به عنوان یک زن رانندگی می‌کنم، انگیزه می‌گیرند. باور دارم که هر زنی دوست دارد موتر شخصی داشته باشد و رانندگی کند».

این راننده‌ی زن از مزارشریف، در بخشی از صحبت‌هایش با خبرگزاری بانوان افغانستان، انجام برخی فعالیت‌ها مانند رانندگی را حق زنان دانسته و می‌گوید: «با رانندگی خود می‌خواهم به زنان نشان دهم که به‌عنوان یک زن حق دارند مستقل باشند و مانند مردان از امتیازهای موجود در جامعه بهره‌مند شوند».

باوجود قانون‌های سخت‌گیرانه‌ای طالبان بر فعالیت‌های زنان و دختران در سه سال اخیر که نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده، مهناز معتقد است که دیدن زنانی که در جاده‌های شهرها رانندگی می‌کنند، پیام‌آور قدرت و اراده‌ی آنان است.

مهناز، می‌گوید که با نشستن در خانه، محرومیت‌های اجتماعی کاهش نخواهد یافت؛ بلکه زنان با سکوت خود، محدودیت‌ها را قوی‌تر و گسترده‌تر می‌کنند.

او می‌افزاید: «حضور دختران در اجتماع این پیام را می‌رساند که ما هم‌چنان وجود داریم و بخشی از این جامعه هستیم».

این بانوی بلخی، حضور زنان در جامعه‌ی کنونی افغانستان تحت اداره‌ی طالبان را نشانه‌ای آشکار از قدرت زنان می‌داند و از زنان و دختران افغانستانی می‌خواهد که با انجام فعالیت‌های کوچک و حضور در بیرون از خانه، محدودیت‌های طالبان را کم‌رنگ کنند. او تاکید می‌کند: «محدودیت‌ها دائمی نیستند و باید به آینده امیدوار بود. محدودیت‌ها را مانعی برای تلاش و پیش‌رفت ندانید تا فرصت‌های رشد را از دست ندهید».