فعالیت زنان تجارت‌پیشه در افغانستان در چه وضعیت است؟

محدودیت‌های طالبان بر کار زنان در بخش‌های مختلف سبب شده که زنان به کارهای خصوصی به ویژه صنایع‌دستی و تولیدی رو آورند. اما کار زنان در این بخش با چالش‌های معتدد و جدی روبه‌رو است. نبود بازارهای داخلی و بین‌المللی، ممنوعیت سفر، کم‌بود بودجه برای سرمایه‌گذاری و عدم اعتماد عمومی از اساسی‌ترین مشکل‌های زنان تجارت‌پیشه و کارآفرین است.

در این گزارش برای بررسی وضعیت زنان تجارت‌پیشه و چالش‌های موجود فرا راه کارشان با کارآفرین‌های زن در سه ولایت –کابل، هرات و بامیان- گفت‌وگو صورت گرفته است.

نبود بازارهای مناسب داخلی و بین‌المللی

زنان تجارت‌پیشه در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان، عمده‌ترین چالش‌ را دست‌رسی نداشتن به بازارهای داخلی و خارجی عنوان می‌کنند.

این کارآفرینان، که تعدادشان پس از حاکمیت طالبان به کارهای خصوصی از جمله صنایع‌دستی رو آورده‌اند؛ می‌گویند که بازارهای مناسب داخلی برای فروش محصولات شان در دست‌رس ندارند.

مقبوله احمدیار، یکی از زنان تجارت‌پیشه در ولایت کابل است. او از هشت سال به این سو مصروف کارهای خصوصی است.

این زن تجارت‌پیشه با بیش از 200 زن دیگر در ارتباط است. کارش بیش‌تر بر صنایع‌دستی زنان در ولایت‌های مختلف متمرکز می‌باشد.

احمدیار با زنان ارتباط می‌گیرد، صنایع‌دستی آنان را خرید کرده و سپس آن‌ها را در بازارهای داخل و گاهی خارج از کشور به فروش می‌رساند.

باوجود تلاش‌های بسیار؛ اما بازهم دست‌رسی به بازار برایش دشوار است. مقبوله، تایید می‌کند که بیش‌تر زنان تجارت‌پیشه افزون بر بازارهای داخلی به بازارهای بین‌المللی نیز دست‌رسی ندارند.

به گفته‌‎ی او بیش‌تر، کارهای تجاری زنان حتا در سطح محلی متمرکز می‌باشد. مقبوله می‌افزاید که زنان تجارت‌پیشه نمی‌توانند کارهای شان را گسترش دهند.

کارهای زنان تجارت‌پیشه متاثر از بحران اقتصادی

از طرف دیگر، بحران اقتصادی حاکم بر افغانستان کار زنان تجارت‌پیشه را نیز متاثر کرده است. بیش‌تر زنان و دختران که به تجارت مصروف استند، کارهای شان متمرکز بر صنایع‌دستی است.

صنایع‌دستی، هنر ظریف دستان زنان می‌باشد. کارهای دستی زنان معمولا بهای بلندی دارد. اکنون بیش از 23 میلیون نفر در افغانستان نیازمند کمک‌های انسان‌دوستانه استند؛ آنان توانایی خرید صنایع‌ دست‌ساز زنان و دختران را ندارند.

زنان و دختران تجارت‌پیشه از هرات، کابل و بامیان با خبرگزاری بانوان افغانستان تایید می‌کنند که فقر و بی‌کاری بر کارشان تاثیر منفی گذاشته است.

مقبوله، می‌گوید که مردم محلی بیش‌تر فقیر استند و نمی‌توانند از صنایع‌دستی شان خریداری کنند.

هم‌چنان فاطمه، یکی از زنان تجارت‌پیشه‌ی دیگر از بامیان نیز تایید می‌کند که مردم افغانستان علاقه‌مندی به خرید صنایع‌دستی زنان ندارند.

به گفته‌ی فاطمه، مردم بیش‌تر درگیر تهیه‌ی نیازهای اولیه و اساسی شان استند. او می‌افزاید که حتا بیش‌تر خانواده‌ها نمی‌توانند مواد خوراکی و پوشاک شان را تهیه کنند.

به گفته‌ی این زن تجارت‌پیشه، فقر سبب شده که کاروبار آنان نیز رونقی نداشته باشد. شرف‌یار می‌افزاید صنایع‌دستی که توسط زنان آماده می‌شود، بهای بلندی دارد.

ممنوعیت سفر زنان؛ محدودیت دیگر بر کار زنان تجارت‌پیشه

شماری از زنان تجارت‌پیشه، ممنوعیت سفر را یکی از چالش‌های عمده بر کارشان عنوان می‌کنند.

طالبان، در دسامبر سال ۲۰۲۱ گفتند که زنان و دختران نمی‌توانند در فاصله اضافه‌تر از ۷۲ کیلومتر بدون همراهی یک مرد از خانواده‌ی شان (محرم شرعی) و به تنهایی سفر کنند.

شماری از زنان تجارت‌پیشه در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان می‌گویند که ممنوعیت سفر زنان بر کارشان تاثیر منفی گذاشته است.

این زنان و دختران می‌گویند که به تنهایی به ولایت‌های دیگر و بیرون از کشور سفر نمی‌توانند. آنان مجبور استند که یک همراه مرد خانواده با خودشان داشته باشند.

عاطفه شرف‌یار، در هرات مصروف تجارت‌های کوچک است. کارش بیش‌تر برای صنایع دست‌ساز زنان و دختران این ولایت بازاریابی می‌کند.

او پیش از ممنوعیت آموزش، دانش‌جوی دانشگاه هرات بود. پس از آن‌که از آموزش محروم می‌شود به تجارت‌های خصوصی رو می‌آورد.

اما کارش در این بخش نیز عاری از مشکل نیست. عاطفه، برای فروش محصولات‌اش مجبور است که به ولایت‌های مختلف سفر کند؛ اما با ممنوعیت سفر فاصله‌ی بیش‌تر از 72 کیلومتر روبه‌رو است.

عاطفه، ممنوعیت سفر را یکی از عمده‌ترین چالش کارش عنوان می‌کند. او هرازگاهی که به ولایت‌های دیگر برای شرکت در نمایش‌گاه‌ها و یا کارهای دیگر تجاری سفر می‌کند، باید یک مرد از خانواده‌‌اش (محرم شرعی) او را همراهی کند.

به گفته‌ی این زن تجارت‌پیشه، این محدودیت کارش را دشوارتر کرده است.

از سوی دیگر، به همراه داشتن یک مرد، هزینه‌های کارش را نیز بلند می‌برد.

عاطفه، می‌افزاید که طالبان بدون همراهی یک مرد، به آنان اجازه‌ی سفر نمی‌دهد. از سوی دیگر، به ولایت‌های که آنان سفر می‌کنند، بدون همراه داشتن یک مرد برای زنان تجارت‌پیشه در هتل‌ها اتاق نیز کرایه داده نمی‌شود.

این زن تجارت‌پیشه در این باره می‌گوید: «برای سفر کردن باید یک مرد با ما باشه. اگر نباشه نه اجازه‌ی سفر داریم و نه برای ما در هتل اتاق میدن. اگر در یک ولایت دیگر سفر کنیم و آن‎جا فامیل نداشته باشیم؛ تقریبا در بیرون می‌مانیم».

طالبان در ابتدا، سفرهای زمینی زنان را ممنوع کرد و سپس در ماه مارچ سال ۲۰۲۲، سفرهای تنهایی بانوان را در پروازهای داخلی و بین‌المللی نیز ممنوع اعلام کرد.

چالش زنان تجارت‎پیشه در بامیان؛ کرایه‌ی بلند دکان‌ها و کاهش گردش‌گران خارجی

شماری از زنان و دختران که در بامیان مصروف کار تجارت‌های کوچک استند؛ می‌گویند که کاهش گردش‌گران خارجی در این ولایت بر کارهای شان تاثیر منفی گذاشته است.

از سوی دیگر، زنان تجارت‌پیشه می‌گویند که در این ولایت بازار مناسب برای فروش محصولات شان ندارند.

فاطمه، زن تجارت‌پیشه در بامیان است. او می‌گوید که محصولاتی که آنان به تجارت شان مصروف استند در این ولایت بازار ندارد.

به گفته‌ی این زن تجارت‌پیشه، پیش از حاکمیت طالبان، گردش‌گران زیادی به این‌جا سفر می‌کردند و محصولات آنان بازار خوبی داشتند.

او در این باره می‌گوید: «چالش‌ها زیاد است. اول‌تر از همه که مشتری نیست. توریست‌ها زیاد نمی‌‎آیند. مردم خود ما همه‌ چیزهای که ما داریم، دارند. پول دست مردم نیست. وقتی که پیسه نباشه، فروشات ما هم کم‌تر است».

از سوی دیگر، برخی از زنان و دختران کارآفرین دیگر از این ولایت می‌گویند که افزون بر این‌که بازار مناسب برای زنان در این ولایت وجود ندارد، کرایه‌ی دکان بلند می‌باشد.

صغرا، یکی از زن تجارت‌پیشه‌ی دیگر از بامیان می‌گوید که به بازارهای مناسب برای فروش محصولات شان دست‌رسی ندارند.

این زن تجارت‌‎پیشه می‌افزاید که کرایه‌ی دکان‌ها در این ولایت هم‌چنان بلند است. به گفته‌ی او، کاهش فروش محصولات زنان سبب شده که زنان تجارت‌پیشه از پرداخت کرایه‌ی دکان‌های عاجز باشند.

صغرا در این باره چنین می‌گوید: «شهرداری یگان جای مناسب برای زنان جور کند. کرایه‌ی غرفه‌ی ما قیمت است. دیگه دکان نداریم. روزبه‌روز کرایه‌ی دکان‌ها را بالا می‌برد».

او می‌افزاید که فروش محصولات شان نیز به شکل چشم‌گیری کاهش یافته است. به گفته‌ی صغرا، گاهی روزانه 500 افغانی هم فروش ندارند. او مدعی‌ست که سال‌های گذشته تا هشت هزار افغانی نیز از طریق فروش صنایع‌دستی درآمد داشتند.

صغرا می‌گوید: «فروشات ما امسال کم است. از این پیش فروشات خوب بود. در روز ما یک هزار هم سودا نمی‌توانیم. 400 یا 500 می‌توانیم سودا کنیم. از او پیش که بود، فروشات خوب بود. چهار هزار، پنج هزار و حتا 10 هزار سودا می‌کدیم».

زنان  تجارت‌پیشه خواستار حمایت سازمان‌های بین‌المللی استند

شماری از زنان و دخترانی که در بخش تجارت‌های کوچک مصروف استند، بر این باور استند که حمایت‌های جهانی و سازمان‌ها می‌تواند بر توان‌مندسازی زنان در این بخش کمک کننده باشد.

فوزیه، یکی از کارآفرینان زن، می‌گوید که برای جلوگیری از فروپاشی کسب‌وکارها تحت رهبری زنان، حمایت برخی از سازمان‌ها از کارشان اساسی است.

این زن تجارت‌پیشه از نهادهای مختلف می‌خواهد که با زنان در بخش‌های مختلف کمک کنند تا آنان بتوانند در برابر چالش‌های موجود تاب‌آوری کنند.

فوزیه، افزایید که حمایت این سازمان‌ها در بخش‌های آموزشی، اعطای قرضه و قراردادها می‌تواند بر رشد کسب‌وکارهای زنان و دختران تاثیر مثبت داشته باشد.

کسب‌وکار زنان متاثر از محدودیت‌های طالبان

باوجودی‌که محدودیت خاصی بر کار زنان در بخش‌های خصوصی وضع نشده است؛ اما با آن‌هم برخی از زنان و دختران کارآفرین می‌گویند که تجارت‌های شان از محدودیت‌های عمومی متاثر است.

سینا، یک زن کارآفرین از هرات می‌گوید که محدودیت‌‎های روزافزون که بر زنان و دختران وضع می‌شود، زنان تجارت‌پیشه نیز متاثر می‌شوند.

خانم سینا می‌گوید که بخش بزرگ تجارت زنان، صنایع‌ دستی است و نبود بازار مناسب در داخل و دست‌رسی نداشتن به بازارها جهانی، سبب شده که با مشکل‌های زیادی روبه رو باشند.

او در این باره چنین می‌گوید: «یکی از مشکل‌های اصلی که زنان تجارت‌پیشه با آن درگیر است، اینه که بازار ندارند. مشکلات اقتصادی روی کار تاثیر خو داشته. به خاطر همی خریدوفروش زیاد نیست».

پیش از این برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد نیز با نشر گزارشی گفته بود که زنان تجارت‌پیشه در افغانستان با مشکل‌هایی چون دست‌رسی نداشتن به سرمایه‌ی ‌کافی و بازار مناسب و هم‌چنان ممنوعیت سفر بدون محرم شرعی روبه‌رو استند.

آمارهای اتاق تجارت و صنایع زنان نیز نشان می‌دهد که بیش از ۹هزار زن در سراسر افغانستان با داشتن جواز کار فعالیت می‌کنند.