روز جهانی سوادآموزی؛ دختران افغانستانی در سوگ خواندن و نوشتن

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، هشتم سپتامبر را به عنوان روز جهانی سوادآموزی یا مبارزه به بی‌سوادی نام‎گذاری کرده است. از این روز در حالی در سراسر جهان تجلیل می‌شود که دختران افغانستانی در سه سال گذشته از آموزش‌های بالاتر از صنف ششم در سراسر کشور محروم استند. شماری از دانش‌آموزان و دانش‌جویان ادامه‌ی این وضعیت را «نگران‌کننده و جبران‌ناپذیر» عنوان می‌کنند. این دختران می‌گویند که سه سال حاکمیت طالبان «رویاها و هدف‌های‌شان را نابود» کرده است.

یونسکو، هشتم سپتامبر را به هدف ترویج آموزش به عنوان روز مبارزه با بی‌سوادی نام‌گذاری کرده است. در افغانستان نه تنها که برنامه‎ی برای مبارزه با بی‌سوادی وجود ندارد؛ بلکه دختران از سوی طالبان به گونه‌‎ی هدف‌مند از آموزش‌های بالاتر از صنف ششم در سراسر کشور محروم شده‌اند.

*فاطمه، دانش‌جوی یکی از دانش‌گاه‌های دولتی است. او دوست داشت که پس از آموزش‌های دانش‌گاهی‌اش فرد موثر در جامعه‌اش باشد؛ اما حاکمیت دوباره‌ی طالبان او را از دانش‌گاه به خانه رانده و از همه‌ی حقوق‌اش محروم کرد.

این دانش‌جو در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان می‌گوید که دختران به دلیل محدودیت‌های طالبان به‌ویژه محرومیت از آموزش «رویاها و هدف‌های‌شان» را از دست داده است. 

به گفته‌ی این دانش‌جو، هر نظامی باید از دانش‌آموزان حمایت کنند تا آنان دورنمایی‌شان را تنظیم کنند؛ اما دختران افغانستانی از سوی گروه حاکم از همه‌ی مشارکت محروم شده و به کنج خانه‌های‌شان رانده شده است.

فاطمه در این مورد چنین می‌گوید: «در سه سال حاکمیت طالبان، دختران حتا نتوانستند که کوچک‌ترین اقدام مثبت را بخاطر پیش‌رفت و ترقی خود بردارند. به‌خاطر چه؟ بخاطری‌که همه‌ی راه‌های پیش‌رفت از آنان گرفته شده است.»

این دانش‌جو هم‌چنان می‌افزاید که ممنوعیت دختران از آموزش پیامدهای منفی بر زنان و اجتماع گذاشته است. به گفته‌ی او «ناامیدی، افسردگی، ازبین‌رفتن دورنمایی شغلی و آموزشی، مهاجرت‌های اجباری، افزایش خشونت‌های خانوادگی و ازدواج‌های اجباری» از پیامدهای عمده‌ی ممنوعیت آموزشی دختران در کشور است.

از فاطمه می‌پرسم که خواست‌اش از نهادهای مسوول و جامعه‌ی جهانی در این مورد چیست؟ او؛ اما پاسخ این سوال را نمی‌داند و می‌گوید که در ابتدا بر این باور بود که سازمان ملل و سازمان‌های حقوق بشری در مورد آموزش دختران افغانستانی عقب‌نشینی نکرده و بالاخره طالبان را وادار به لغو این فرمان‌ها می‌کنند. او اما اکنون سازمان ملل متحد را متهم به حمایت از طالبان می‌کند.

این دانش‌جو می‌گوید که نه امیدی از سازمان ملل ندارد و نه هم از مردم افغانستان که برای حقوق زنان و دختران در برابر سیاست‌های این گروه ایستادگی کنند.

*صدف، باشنده‌‎ی کابل و دانش‌آموز صنف نهم در یکی از مکتب‌های دولتی کابل است. او نیز مانند صدها هزار دختر دیگر به دلیل سیاست‎های طالبان، هر روز سه سال گذشته را به امید بازگشایی مکتب‎هایش سپری کرده است.

این دانش‌آموز می‌گوید که برگشت به مکتب و درس خواندن یکی از بزرگ‌ترین آرزوهایش در سه سال گذشته شده است. او هم‌چنان می‌افزاید که این مدت را با مشکل‌های روانی دچار شده و اکنون نیز در وضعیت بدی قرار دارد.

صدف، از مجبوریت این روزهایش از طالبان می‌خواهد که به دختران و زنان اجازه‌ی آموزش بدهد و نهادهای آموزشی را به‌دور از تبعیض به روی آنان بازگشایی کند.

*مریم، یکی از دانش‌آموزان دیگر، سه سال گذشته را برای زنان و دختران افغانستانی «دردآور» عنوان می‌کند. او می‌گوید که ممنوعیت آموزشی دختران ضربه‌ی محکمی نه تنها به دختران؛ بلکه برای کشور نیز پیامدهای منفی دارد.

تلاش ناکام جهان برای آموزش دختران افغانستانی

در سه سال گذشته، محرومیت دختران از آموزش با واکنش‌های گسترده‌ی بین‌المللی نیز به همراه بود است. سازمان‌های مختلف به شمول سازمان ملل بارها این سیاست طالبان را محکوم کرده و خواستار دست‌رسی زنان به آموزش شده است؛ اما طالبان تاکنون به این خواست‌ها پاسخ مثبت داده است. 

از سوی دیگر نمایندگان سازمان ملل و کشورهای مختلف بارها در دیدارهای شان با مقام‌های این گروه خواستار لغو فرمان ممنوعیت آموزش دختران شده است. 

بی‌نتیجه‌بودن این تلاش‌ها سبب شده است که شماری از فعالان حقوق زن، سازمان ملل را به “سفیدنمایی” طالبان متهم کنند. 

شماری از فعالان حقوق زن می‌گویند که در بیست سال گذشته نیز نظام آموزشی در سراسر  کشور به دلیل حاکمیت طالبان گسترش نیافت و با حاکمیت دوباره‌ی گروه این وضعیت، بدتر شده است.

مریم معروف آروین، فعال حقوق زن در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان به مناسبت روز جهانی سوادآموزی می‌گوید که دختران در افغانستان در وضعیت «فاجعه‌بار» به سر می‌برند.

این فعال حقوق زن سواد را باارزش و مهم عنوان کرده و می‌گوید که آموزش می‌تواند نقشه‌ی راه و فانوسی برای زندگی بهتر زنان و دختران در هر اجتماع باشد. خانم آروین می‌گوید که آموزش جز از ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی هر فرد است.

او هم‌چنان می‌افزاید که ممنوعیت آموزشی دختران و زنان از سوی طالبان «جنایت علیه بشریت» است و این گروه به دلیل این رفتارشان باید محاکمه شده و از سوی سازمان ملل و سایر سازمان‌های حقوق بشری مورد پاسخ‌گویی قرار داده شود.

خانم آروین؛ اما تاکید دارد که سازمان ملل در این سه سال زنان و دختران را به تنهایی رها کرده و در عوض به طالبان «باج‌دهی” کرده و این گروه را “سفیدنمایی” کرده است.

یوناما، بر حق دست‌رسی همه به آموزش تاکید کرد

هم‌زمان با روز جهانی سوادآموزی، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، بر حق‌ دست‌رسی همه به آموزش تاکید کرد. 

یوناما با نشر پیامی در برگه‌ی فیس‌بوک نوشته است آموزش و سواد حق اساسی هر انسان است.

دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان افزوده: «ترویج آموزش به زبان‌های مختلف سبب افهام و تفهیم دو جانبه، بسیج اجتماعی و صلح می‌شود و به همین ترتیب افراد را توان‌مند می‌سازد تا از حقوق‌شان دادخواهی کنند.»

روز جهانی سوادآموزی درحالی فرا می‌رسد که طالبان پس از ورود به کابل در ۲۴ اسد ۱۴۰۰، مانع بازگشایی مکتب‌های دوره‌های متوسطه و لیسه دخترانه در سراسر افغانستان شدند.

این گروه سپس ادامه‌ی آموزش در دانشگاه‌ها را برای دختران نیز منع کرد.

براساس آمار سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو)، طالبان ۲.۵ میلیون دختر را از آموزش محروم کرده است.

*نام مصاحبه شوندگان در این گزارش مستعار آورده شده است