نقاشی چهره؛ سرکشی زنان از ممنوعه‌های طالبان

در ماده‌ی بیست‌ودوم قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان، نشر، تماشا و نقاشی تصویر اشیای ذی‌روح (جان‌دار) به‌ویژه تصویر زنان، ممنوع بوده و جرم دانسته می‌شود؛ اما شماری از دختران بازمانده از آموزش در شهر مزارشریف مرکز ولایت بلخ در یک کارگاه نقاشی گرد‌هم آمده تا بغض و خشم بیرون‌زده در چهره‌ی زنان را به تصویر بکشند. آنان می‌گویند که با این کار محدودیت‌های «زن‌ستیزانه‌ی» طالبان را دور زده و وضعیت زنان افغانستانی را روی تابلوهای رسامی می‌کشند تا ثبت تاریخ شود.

ثریا مهمند – [نام مستعار]، آموزگار رسامی در شهر مزارشریف است. او که پس‌از محدودیت‌های دست‌ و‌‌ پاگیر خانواده، به دام محرومیت‌های طالبان افتاده در واکنش به قانون تازه‌ی طالبان می‌گوید؛ تحت هیچ شرایطی از راه رسیدن به آرزو‌هایش دست بر نمی‌دارد. ثریا، مبارزه و استعداد زنان کشورش را از راه نقاشی برای جهان به‌تصویر می‌کشد. «طالبان، با آمدن شان شوروشوق زندگی را از من گرفتند؛ ولی من قلم در دست گرفتم تا دوباره امید در وجودم جوانه بزند».

بانو مهمند می‌افزاید که در این کارگاه مدت هفت ماه می‌شود که به بیش‌از ۲۵ دختر بازمانده از آموزش، هنر نقاشی و رسامی را آموزش می‌دهد، او هدف از این کار را رهایی از افسردگی و خانه‌نشینی دختران می‌داند. «پس‌از آن‌که خودم راهی برای بیرون‌رفت از خانه‌نشینی یافتم؛ خواستم که هم‌جنس‌های خود را که حق آموزش ندارند را گردهم جمع کنم تا به آینده‌ی خود امید داشته باشند».

او از محدودیت‌های کاری سر راه زنان، انتقاد کرده و بیان می‌کند که قوانین طالبان هر روز فضای زندگی را برای زنان و دختران «تنگ‌تر» می‌کند. 

ثریا در مورد محرومیت‌های کاری زنان می‌گوید: «شرایط برای دختران سخت شده و تنها همین کارگاه است که می‌آیند. آنان با نقاشی احساس راحتی در خود ایجاد می‌کنند. این‌جا هم‌چنان به آنان کمک می‌کند که از چهار دیواری خانه بیرون شده و حالت روان خود را بهبود بخشند».

این آموزگار جوان می‌خواهد که محدودیت‌های کاری و ممنوعیت‌های آموزشی بر زنان و دختران افغانستانی برداشته شده و آنان حق دست‌رسی به حقوق شان را داشته باشند. او در این مورد بیان می‌کند: «خیلی آرزو دارم روزی کارگاه شخصی نقاشی داشته باشم و دختران بیش‌تری را تحت نظر خود آموزش دهم. هم‌چنان دوست دارم در دانشکده‌ی هنر‌های زیبای دانشگاه بلخ آموزش ببینم».

نقاش و رسام‌های زن و دختر در این کارگاه که بیش‌تر آنان دختران بازمانده از آموزش هستند، قانون تازه‌ی طالبان را محکوم کرده و می‌افزایند که جرم‌انگاری نقاشی و نشر تصویر زنده‌جان‌ها در وسایل هوش‌مند از سوی طالبان، یک نوع «زنجیر محکم‌تر» به پای زنان و دختران هنرمند است.

رویا سلطانی – [نام مستعار]، دانش‌آموزی که مدت شش ماه می‌شود در این کارگاه مصروف فراگرفتن هنر نقاشی است. او می‌گوید که طالبان، با توشیح قانون امر به معروف و نهی از منکر خود نه تنها محدودیت‌های شان را افزایش دادند؛ بلکه انگیزه و امید را نیز از دل زنان و دختران ریشه‌کَن کرده‌اند. «طالبان می‌دانستند که پس‌از مسدود شدن مکتب‌ها، نقاشی و قالین‌بافی تنها راه بیرون رفت زنان از خانه است. بنابراین در قانون تازه‌ی خود نقاشی زنده‌جان‌ها را منع کرده‌اند».

به‌گفته او زنان و دخترانی که به هنر نقاشی و رسامی رو می‌آورند، بهتر می‌توانند که زندگی خود را ترسیم و استعداد‌های شان را به شکوفایی برسانند. «من واقعا نگران هستم؛ چون نقاشی یک هنر است و افرادی که وارد دنیا‌ی هنر می‌شوند؛ دیدشان نسبت به زندگی متفاوت است. این قانون طالبان خود به نحوی مخالفت، با نظم و هنر زنان است».

سلطانی، با ابراز نگرانی از محدودیت‌های روزافزون طالبان می‌گوید که زنان افغانستانی به‌سوی یک آینده‌ی نامعلوم در حرکت اند. «من امیدوار هستم این وضعیت نامعلوم، دوام پیدا نکند و روزی شود که افغانستان دوباره آرامی و آسایش را شاهد باشد و ما بتوانیم با خیال راحت در شغلی که دوست داریم مصروف کار باشیم».

الهام بارکزی – [نام مستعار]، کارآموز‌ دیگر در این کارگاه است. او سرگرم نقاشی چهره‌ی یک زن است. خانم بارکزی از نابودی رویا‌های دوران کودکی‌اش پس‌از وضع قوانین طالبان می‌گوید. «طالبان رویای کودکی‌ام که داکتر شدن بود را نابود کردند. حالا هم که با وضع قانون دیگری نقاشی را نیز منع کردند».

او که مدت یک سال می‌شود مصروف نقاشی‌ست می‌گوید که از استعداد بالایی در این هنر برخوردار است و هرگز اجازه‌ی سرکوب شدن توانایی‌های خود را به طالبان یا هر گروه دیگری نمی‌دهد. «خوش‌بختانه که در مدت یک سال تلاش کردم و کارآموز نخبه در این کارگاه شدم. امید دارم ‌که روزی شود که ترویج هنر نقاشی به حالت عادی برگردد».

خانم بارکزی از جهان می‌خواهد که در کنار زنان و دختران افغانستانی بایستند تا روزی دوباره زنان و دختران این کشور آزادانه بتوانند به آموزش و کار ادامه دهند. «امیدوارم روزی دختران اجازه‌ی رفتن به مکتب‌ها و دانشگاه را داشته باشند و در رشته‌‌های مختلف آموزش ببینند».

وزارت عدلیه‌ی طالبان روز (چهارشنبه، ۳۱ اسد) اعلام کرده که هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه قانون امر به معروف و نهی از منکر را توشیح کرده و این قانون اکنون نافذ است.

در ماده‌ی ۲۲ این قانون که مربوط به مسوولیت محتسبان امر به معروف و نهی از منکر این گروه است، آمده که؛ «محتسب مسوولیت دارد که مسوولین مطبوعات و اطلاعات را به نشر مطالبی که عکس‌های ذی‌روح (جان‌دار) در آن نباشد، مکلف سازد».

در بخشی از این ماده ذکر شده که؛ «محتسب مسووولیت دارد از نقاشی، تهیه و تماشای عکس و فیلم اشیای جان‌دار در کمپیوتر، موبایل و سایر اشیای توسط شهروندان جلوگیری کند».