ممنوعیت دفاع پایاننامهی دانشگاه؛ سنگ دیگری از سوی طالبان بر سر زنان
حدیث حبیب‌یار
امروز مصادف با ۱۵ آگست، سومین سال‌گرد حاکمیت دوباره‌ی طالبان بر افغانستان است. شماری از دانش‌جویان دختر که در سمستر هشتم دانشگاه، با ممنوعیت آموزش از سوی این گروه مواجه شده‌اند، این سه سال را “سیاست سیاه و سنگی بزرگ بر سر رویا‌های خود” می‌دانند. آنان می‌گویند که ارائه نکردن پایان‌نامه‌های شان، پایان فرصت‌های شغلی، دست‌‌یافتن به کارشناسی ارشد و بورسیه‌های آموزشی از سوی کشور‌های دیگر برای رسیدن به آرمان‌های آنان بوده‌است.
نیکی رحمانی – [نام مستعار]، دانش‌جوی سال چهارم دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات، در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان می‌گوید که با آمدن طالبان، شغل و تمام دارای‌های مادی و معنوی‌اش را از دست داده و اکنون در حالت افسردگی و خانه‌نشینی به سر میبرد. “کاش روزگارم سیاه نمی‌شد و من را در سیاه‌چالی به‌نام حاکمیت طالبان زنده به‌گور نمی‌‌کردند. حالا نه شغلی و نه هم راهی برای گریز دارم”.
او که با وضع ممنوعیت آموزش از سوی طالبان، از رفتن به دانشگاه و ارائه پایان‌نامه‌اش منع شده‌است، افزوده که به پایان رساندن دوره‌ی دانشگاه و بورسیه گرفتن از کشور‌های دیگر، تنها امید‌اش برای زندگی بهتر بوده است. “من تا سمستر هشتم درس خواندم؛ اما متأسفانه یک روز فرمان مسدود کردن دانشگاهها از سوی طالبان، مانند چادری سیاه دور آرزو‌هایم را پوشید”.
وی می‌افزاید که در حکومت پیشین، تنها نان‌آور خانواده‌ی هشت نفری خود بوده و با معاش ۳۵ هزار افغانی که از کار کردن در موسسه‌های خارجی به‌دست می‌آورد، هزینه‌های آموزشی و دیگر مصارف زندگی خود و خواهر برادران اش را فراهم می‌کرد؛ اما اکنون به‌دلیل نداشتن سند آموزشی و ممنوعیت کار در فقر و تنگ‌دستی دست‌وپنجه نرم می‌کند. “ارائه کردن پایاننامهی دانشگاه، شغل داشتن، آموزش‌های برتر و تأمین مصارف خانواده‌ام دیگر یک خواب خوش‌آیند است، که هرگز تحت حاکمیت طالبان به واقعیت تبدیل نمی‌شود”.
بانو نیکی به‌مناسبت ۱۵ آگست می‌گوید که تنها دست‌آورد طالبان در سه سال گذشته، “نابود کردن استعداد‌ها، آرزو‌ها، شغل‌ها و توانایی‌های” زنان و دختران افغانستانی است که یکی از پیامد‌های آن افزایش آمار بی‌سوادی در بین نسل‌های آینده خواهد بود. “من فکر می‌کنم در این مدت که طالبان حکومت را به‌دست گرفتند، نقش تبری را دارند که هدف‌اش نابودی درخت‌های مثمری به‌نام زنان است. نمی‌خواهند شگوفه بدهیم و زندگی و کشور خود را زیبا بسازیم. این گروه ما را کمر‌شکن کرده‌است”.
در همین حال شماری از دختران نیز هستند که پس‌از ممنوعیت آموزش و ارائه نکردن پایاننامهی خود، از سوی خانواده مجبور به ازدواج شده‌اند و اکنون به جای دوره‌ی کارشناسی ارشد، مصروف خانه‌داری و طفل بزرگ کردن هستند.
صفا علی‌زاده – [نام مستعار]، نیز یکی دیگر از زنان بازمانده از آموزش است که نتوانسته، پایاننامهی دانشگاه خود را ارائه و سند فراغت خود را به‌دست بیاورد. او می‌گوید که پس‌از مسدود شدن دروازه‌‌ی دانشگاه، مجبور به ازدواج شده و با آروزی رسیدن به هدف‌های آموزشی خود شب و روز خود را سپری می‌کند. “هرگز فراموش نمی‌کنم که طالبان باعث شده‌اند که ازدواج‌اجباری، افسردگی، خانه‌نشینی و مشکل‌های روانی را تجربه کنم”.
او که ۲۴ سال سن دارد و مادر دو کودک است، می‌افزاید که با ازدواج کردن و مادر شدن وضعیت اقتصادی دشواری دارد و اگر سند فراغت و شغل مناسبی می‌داشت؛ اکنون می‌توانست که آینده‌ی بهتری برای خود و فرزندان اش رقم بزند. “طالبان اجازه ندادند که رویا‌ی من که یک زن مستقل شدن بود به واقعیت تبدیل شود. من و هم جنس‌هایم قربانی سیاست سیاه این گروه شده‌ایم. تسلط طالبان سنگ بزرگی بر سر رویا‌های همه‌ی دختران افغانستان بوده‌است”.
صفا نیز می‌گوید که نداشتن سند فراغت از دانشگاه، فرصت‌های شغلی آنلاین را از وی گرفته‌است. “هر اعلان کاریابی را که از طریق صفحه‌های اجتماعی دنبال می‌کنم؛ پس‌از این‌که می‌دانند سند فراغت ندارم، من را نمی‌پذیرند. آرزوی من است که روزی بتوانم به شغل مورد علاقه‌ی خود دست یابم”.
طالبان با روی کار آمدن دوباره‌ی شان در آگست ۲۰۲۱ در افغانستان، بیش‌از ۵۰ فرمان محدود‌کننده بالای زنان و دختران این کشور وضع کرده‌اند که همه‌ی آنان را از حقوق ابتدایی شان از جمله حق آموزش، کار، سفر، تفریح و مشارکت‌های سیاسی محروم ساخته‌اند.
الهام، دانش‌جوی دیگر دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات است که به‌دلیل وضع محدودیت‌های روزافزون طالبان، مجبور به ترک کشور شده و اکنون در ایران، زندگی می‌کند. او نیز وضعیت زندگی خود را “خفه کننده و بد” عنوان کرده‌است. وی به‌مناسبت ۱۵ آگست از جهان می‌خواهد که صدای زنان و دختران افغانستانی که چه در داخل کشور و چه در بیرون از کشور هستند را نادیده نگیرد. “با آمدن طالبان، دانشگاه و سند فراغت خود را که از دست دادم هیچ که حتا خانه و کشور خود را نیز از دست دادم. جامعه‌ی جهانی نباید درد و رنج ما را نادیده بگیرد”.
او می‌افزاید که پیامد‌های سیاست طالبان، روزی جهان را دگرگون می‌کند و آن زمان سازمان‌های بین‌المللی و جامعه‌ی جهانی از سکوت خود در برابر عمل‌کردهای این گروه علیه زنان و دختران “پشیمان” خواهند شد. “حالا جهان شکنجه، زخم، قتل، خودکشی و هر نوع بدرفتاری که در حق زنان کشور ما می‌شود را نظاره‌گر است؛ اما دیر یا زود اثرات آن جهان را خواهد گرفت و شاهد نقض گسترده‌ی حقوق بشر در تمام کشور‌ها خواهیم بود”.
با این حال شماری از آموزگار‌های دانشگاه هرات، به حفظ هویت شان از طالبان می‌خواهند که از “بی‌سرنوشت ساختن” زنان و دختران دست بردارند و هر چه زودتر دروازه‌های دانشگاهها را به روی آنان باز کنند.
آنان می‌گویند که تا زمانی‌که دختران پایان‌نامه‌های شان را ارائه نکرده و سند فراغت خود را دریافت نکنند؛ تمام فرصت‌های آموزشی از جمله بورسیه‌ها را از دست می‌دهند و دیگر نمی‌توانند برای آینده‌ی خود و کشور کاری انجام دهند.
طالبان در ماه قوس سال ۱۴۰۱، با صادر کردن فرمانی، ده‌ها هزار زن و دختر افغانستانی را از رفتن به دانشگاه منع کرده‌اند.
