پایان غم‌انگیز دیگر؛ کانکور ۱۴۰۳، بدون حضور دختران گذشت

آخرین مرحله‌ی آزمون کانکور ۱۴۰۳ بدون حضور دختران در کابل برگزار شد. برای دومین سال متوالی‌ست که این آزمون در غیاب دختران برگزار می‌شود. در سال‌های آخیر جمهوری اشتراک دختران در آزمون‌ کانکور رشد چشم‌گیری داشت و چند بار دختر مقام نخست ازمون کانکور را نیز به‌دست آورده بودند. دخترانی که از آموزش محروم اند، این روند را «غم‌انگیز» عنوان کرده و از سازمان ملل متحد می‌خواهد که به‌جای «معامله و تعامل» با طالبان به وضعیت زنان و دختران در حاکمیت این گروه توجه کند.

فرزانه الهام، پیش از حاکمیت طالبان از یکی از مکتب‌های دولتی شهر کابل فارغ شده است. او برای کسب نمره‌ی بهتر تصمیم می‌گیرد که یک سال پس از پایان درس‌های مکتب‌اش، صنف‌های پیش کانکوری را سپری کند. اما حاکمیت دوباره‌ی طالبان به فرزانه فرصت سپری کردن آزمون کانکور را نمی‌دهد.

به گفته‌ی خودش او یک سال را سخت تلاش کرده است که در این آزمون سراسری شرکت کرده و درجه‌ی خوبی را به‌دست آورد. فرزانه، دوست داشت که در یکی از رشته‌های پزشکی دانش‌گاه طبی کابل کامیاب شود. به گفته‌ی خودش از زمانی‌که خودش را می‌شناسد داکتر شدن برایش رویایی بزرگ شده و برای تحقق این هدف‌اش شب و روز درس خوانده است. 

فرزانه، این اقدام طالبان را «غم‌انگیز و ناعادلانه» عنوان می‌کند. وی هم‌چنان با ادامه‌ی این وضعیت نگران آینده‌ی خود و دختران دیگری‌ست که از همه‌ی حقوق شان محروم استند. او می‌گوید با این وضعیت بیش‌تر دختران خانه‌نشین شده و آنان هیچ راهی جز ازدواج ندارند و بیش‌تر این ازدواج‌ها اجباری و به خواست دختران نیست. 

بانو الهام می‌گوید: «واقعا خیلی ناراحت کننده است که ما هیچ حقی در این کشور نداریم. ما هم انسان استیم. سازمان ملل باید بر طالبان فشار بیاره. در ای سه سال وضعیت هر روز بدتر از دیروز میشه».

طالبان اکنون برای دومین سال متوالی به بانو الهام و هزاران دختر دیگری که در انتظار آزمون کانکور بودند؛ اجازه‌ی شرکت در این آزمون سراسری را ندادند. اداره‌ی ملی امتحانات روز (جمعه، ۲۲ سرطان)، آخرین دور آزمون کانکور ۱۴۰۳ را در ولایت کابل از پسران گرفت.

عبدالباقی حقانی، سرپرست اداره‌ی ملی امتحانات طالبان، در مرحله‌ی پایانی آزمون کانکور امسال گفته است که نتیجه‌ی نهایی آزمون کانکور تا ده روز آینده اعلام می‌شود.

حقانی مدعی شده که امسال آمار شرکت کنندگان کانکور نسبت به سال‌های پیشین بیش‌تر است. این در حالی‌ست که از ولایت‌های مختلف گزارش داده شده که امسال میزبان علاقه‌مندان آزمون کانکور کم‌رنگ بوه است. آقای حقانی گفته از آن‌‎جایی که شمار داوطلبان خیلی زیاد بود، آن‌ها آزمون کانکور را در پنج مرحله برگزار کردند و در نتیجه بیش‌از صد هزار نفر از داوطلبان اشتراک کردند.

مدینه، باشنده‌ی شهر مزار شریف، در ۱۴۰۱ از مکتب فارغ شده است. او نیز براساس سیاست‌های طالبان از شرکت در آزمون کارنکور و ادامه‌ی درس‌هایش محروم مانده است. این دانش‌آموز می‌گوید که پس از تغییر نظام سیاسی در افغانستان او و دختران دیگر در بی‌سرنوشتی قرار دارند. به گفته‌ی وی با دوام این وضعیت آنان نمی‌توانند به هدف‌ها و رویاهای شان دست یابند.

این دانش‌آموز در مورد محرومیت از آموزش چنین می‌گوید: «خیلی متاثر استیم. تمام روحیه‌ی خود را از دست دادیم. به جای‌گاه‌های که می‌خواستیم نرسیدیم. فعلا که در سال ۱۴۰۳، قرار داریم؛ یک‌بار دیگر امتحان کانکور گرفته می‌شه و باز بدون حضورداشت ما دخترانی که می‌خواستیم به جاهای خیلی بالای برسیم و به کشور خود خدمت کنیم. به خاطر مکتوبی که این‌ها دادند، ما نمی‌توانیم به جاهای درستی برسیم. تمام دختران منتظر این استند که چه وقت می‌توانند به آرزوهای شان برسند».

مدینه اول نمره از مکتب فارغ شده است. او می‌گوید دوست داشت که داکتر شود تا از این طریق به وطن، مردم، زنان و دختران دیگر خدمت کند. او می‌گوید دختران دیگر نیز مانند او هدف و آرزوی خدمت به وطن شان را داشتند؛ اما به گفته‌ی وی اکنون همه‌ی آنان در سرنوشت نامعلومی به سر می‌برند.

در همین حال برخی از فعالان حقوق زن با ابراز نگرانی از دوام محدودیت‌ها بر زنان و دختران به‌‎ویژه در بخش آموزشی می‌گویند که این وضعیت، نه تنها که آینده‌ی خطرناکی را برای زنان و کشور رقم می‌زند؛ بلکه اکنون نیز زنان از اجتماع حذف و به حاشیه رانده شده‌اند.

مریم معروف آروین، فعال حقوق زن در واکنش به محرومیت دختران از آموزش و آزمون کانکور می‌گوید که طالبان با سیاست نرم تحت عنوان «تطبیق شریعت»، محدودیت‌ها بر زنان و دختران را عادی‌سازی می‌کند. 

این فعال حقوق زن دوام این وضعیت را نگران کننده عنوان کرده و می‌افزاید که آسیب‌ها و تاثیرهای مخرب ممنوعیت آموزش دختران جبران‌ناپذیر است. خانم آروین می‌افزاید: «اما آن‌چه که فراتر از این‌ها برای ما پرسش‌برانگیز است، این است که جامعه‌ی افغانستان، وجدان عمومی و زنان افغانستانی تا چه زمان می‌خواهند این جبر، ستم و ظلم طالبان را زیر عنوان تطبیق شریعت و به نام دین تحمل کنند؟ و تا چه زمان جامعه‌ی جهانی با زیر پا گذاشتن همه‌ی ارزش‌ها و موازین حقوق بشری از طالبان زیر عنوان تعامل حمایت و این گروه را در قدرت نگه‌داری خواهند نمود».

طاهره ناصری، فعال حقوق زن می‌گوید که زنان و دختران در بدترین وضعیت ممکن قرار دارند. وی می‌افزاید که هیچ نهاد و یا سازمانی وجود ندارد که صدای آنان را شنیده و به مشکل‎های شان رسیدگی کنند. وی می‌افزاید که به دلیل محدودیت‌های آموزشی در افغانستان آمار خشونت‌های خانوادگی و ازدواج‌های اجباری در افغانستان افزایش یافته است.

خانم ناصری به اشاره به سیاست‌های محدودیت‌کننده‌ و روزافزون طالبان بر زنان و دختران می‌افزاید که این گروه تلاش دارد که این وضعیت را در کشور نهادینه و فرهنگ‌سازی کنند. وی از پیامد‌های درازمدت ممنوعیت آموزش دختران نیز هشدار داده و می‌افزاید که با مادران بی‌سواد نسل آینده‌ی کشور نیز در تاریکی و بی‌سواد رشد خواهند کرد. 

طالبان پس از به دست گرفتن قدرت در اگست ۲۰۲۱، محدودیت‌های روزافزون را بر زنان و دختران وضع کرده است. در نخستین اقدام آموزش‌های دختران بالاتر از صنف ششم را ممنوع کرده و سپس در  دسامبر سال ۲۰۲۲، حضور دانش‌جویان دختر در همه‌ی دانش‌گاه‌های افغانستان را ممنوع اعلام کردند. با گذشت بیش از هزار روز از این اقدام، تا هنوز هیچ خبری در مورد بازگشایی مؤسسه‌های تحصیلات عالی به‌روی بانوان وجود ندارد.