نشست دوحه؛ سازمان ملل “مثمر” دانسته و مخالفان “سفیدنمایی”
آی‌نور سعیدپور
باوجود انتقادها، مخالفت‌ها و تحریم‌ها اولین روز سومین نشست دوحه بدون حضور زنان و چهره‌های سیاسی مخالف طالبان در قطر برگزار شد. رزماری دی‌کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و صلح که رهبری این نشست را بر عهده دارد، باوجود محرومیت زنان به فرمایش طالبان از سومین نشست دوحه، آن‌را “مثمر” عنوان کرد. هم‌زمان با این، کانادا از حذف چهره‌های مخالف طالبان به‌ویژه زنان از شرکت در این نشست از سازمان ملل انتقاد کرده است. شماری از فعالان حقوق زنان نیز سازمان ملل را “تعهد شکنی و زیرپا” گذاشتن اصول این سازمان متهم می‌کند.
رزماری دی‌کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح در اولین روز نشست دوحه با نشر پیامی در برگه‌ی اکس نوشته است که این اولین بار است که چنین بخش متقاطع جامعه‌ی جهانی و طالبان با هم‌دیگر ملاقات می‌کند.
خانم دی‌کارلو، هم‌چنان در این مورد افزوده: “منتظر تعامل اصولی برای کمک به مردم افغانستان در بسیاری از زمینه‌ها باشید”.
معاون دبیرکل، در حالی نشست دوحه را مثمر عنوان می‌کند که دعوت شدن طالبان، حذف زنان از حضور در نشست و حذف مسایل حقوق بشری از آجندای آن؛ با واکنش‌های گسترده‌ی داخلی و بین‌المللی به همراه بوده است. خانم دی‌کارلو اما در مورد مسایل مربوط به زنان چیزی نگفته است.
انتقاد کانادا از محرومیت زنان در نشست دوحه
کانادا، با نشر بیانیه‌ای از ممنوعیت حضور زنان در نشست دوحه انتقاد کرد. این کشور گفته است که دیوید اسپروول، نماینده‌ی ویژه‌ی کانادا برای افغانستان در سومین نشست دوحه شرکت کرده است.
در بیانیه آمده است که این کشور با هم‌کاری با دولت‌های دیگر به‌طور آشکارا و هم به‌گونه‌ی خصوصی نارضایتی خود را از عدم حضور جامعه‌ی مدنی در این نشست ابراز کرده است. “کانادا به‌شدت از این‌که سازمان‌دهندگان نشست سازمان ملل شرکت‌کنندگان غیر طالبان، از جمله فعالان حقوق زن، اقلیت‌های دینی، قومی و گروه‌های حقوق بشری را از شرکت در جلسه‌های اصلی این نشست محروم کرده‌اند، ابراز نارضایتی می‌کند.”
کانادا، مشارکت کامل، برابر و معنادار زنان افغانستانی در فرآیند نشست دوحه را اصول اساسی در دستور کار زنان، صلح و امنیت عنوان کرده است. این کشور تاکید کرده که حضور زنان برای دست‌یابی به افغانستان صلح‌آمیز، پایدار و فراگیر ضروری است. به گفته‌ی این کشور هدف‌های که افغانستانی در پی آن استند بدون مشارکت کامل زنان ناممکن است.
در بخشی از این بیانیه آمده است که کانادا پیش از برگزاری سومین نشست دوحه با جامعه‌ی مدنی، گروه‌های حقوق بشری و زنان افغانستانی دیدار و گفت‌وگو کرده تا نگرانی‌های آنان را بشنود. نماینده‌ی این کشور که در نشست حضور دارد با استفاده از این فرصت پیام‌های کسانی که “شجاعانه در مورد نقض حقوق بشر توسط طالبان صحبت کرده‌اند”؛ اما به جلسه‌های اصلی دعوت شده را به گوش دیگران می‌رساند.
کانادا گفته، باوجودی‌که پس از سقوط نظام جمهوری سفارت خود را در کابل بسته کرده؛ اما به گونه‌ی دوام‌دار از طالبان خواسته است که به تعهدهای بین‌المللی و حقوق بشری افغانستان پای‌بند باشد. این کشور از رژیم طالبان خواسته که محدودیت‌های وضع شده بر زنان و دختران از جمله محدودیت‌های آزادی حرکت، آزادی بیان، آموزش را لغو کرده و مشارکت معنادار زنان را دوباره در جامعه برقرار کند.
این کشور هم‌چنان از سازمان ملل خواسته که نماینده‌ی ویژه برای افغانستان را تعیین کرده و تخصص وی در زمینه‌ی حقوق بشر و جنسیت را نیز در نظر داشته باشد.
شورای امنیت در دسامبر ۲۰۲۳، قطع‌نامه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن، دبیرکل سازمان ملل متحد باید فرستاد‌ه‌ای برای افغانستان بگمارد تا او توصیه‌های فریدون سینیرلی اوغلو، هماهنگ کننده‌ی سازمان ملل برای ادغام مجدد افغانستان به جامعه‌ی بین‌المللی را به پیش ببرد.
زنان: نشست دوحه سفیدنمایی طالبان است
از سوی دیگر، برخی از فعالان حقوق زن از روی‌کرد تعاملی سازمان ملل و جامعه‌ی جهانی با طالبان انتقاد دارند.
مینه رفیق، فعال حقوق زن، می‌گوید که سازمان ملل با دعوت کردن طالبان به سومین نشست دوحه و مذاکره با این گروه در تلاش “سفیدنمایی سیاه‌رویان” است.
این فعال حقوق زن می‌گوید که یکی از وظیفه‌های اساسی سازمان ملل تاامین برابری جنسیتی و حقوق زنان است. خانم رفیق با اشاره به تحریم سفر مقام‌های طالبان از سوی شورای امنیت می‌گوید این شورا به هدف تاامین صلح و امنیت جهانی اساس گذاشته شده؛ اما به سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان معافیت سفر اعلام کرده و این نهادها وظیفه‌های خودشان را انجام نمی‌دهد.
مینه رفیق، می‌افزاید که مردم افغانستان خواستار به دادگاه کشانیدن طالبان به‌دلیل نقض حقوق شان استند. به گفته‌ی وی هر نوع معامله با طالبان “خیانت” به مردم افغانستان است.
شفیقه رزمنده، یکی دیگر از فعالان حقوق بشر، مذاکره و تعامل سازمان ملل با طالبان را ناامید کننده عنوان کرده و می‌گوید که این هویت سازمان ملل با این عمل‌کرد زیر سوال رفته است. خانم رزمنده از جامعه‌ی جهانی و سازمان ملل می‌خواهد که روی‌کرد تعاملی با طالبان را متوقف کند.
این فعال حقوق بشر می‌افزاید که سومین نشست دوحه از سوی رزماری دی‌کارلو رهبری شده و رزا اتونبایوا نیز حضور فعال در بحث‌های این نشست دارد. وی می‌گوید که خانم دی‌کارلو و اتونبایوا که خودشان از تمام آزادی‌ها برخوردار و با آموزش به موقعیت‌های مهم بین‌المللی رسیده، در حالی‌که زنان افغانستانی از تمام حقوق و حتا آموزش محروم اند، چگونه با طالبان روی‌کرد تعاملی را در پیش گرفته است.
طالبان در نشست دوحه: حقوق زنان مساله‌ی داخلی‌ست
هیات طالبان نیز در نشست دوحه حضور دارد. آن‌ها با مقام‌های مختلف دیدار و گفت‌وگو کرده است.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان که رهبری هیات طالبان را در این نشست بر عهده دارد، در پایان روز اول به خبرنگاران گفته است که حقوق زنان جز از مسایل داخلی است. به گفته‌ی وی بحث روی این مسایل مربوط به سازمان ملل و جامعه‌ی جهانی نمی‌شود.
یکی از پیش‌شرط‌های طالبان برای شرکت در سومین نشست دوحه، حضور نداشتن نمایندگان زنان، جامعه‌ی مدنی و حزب‌های سیاسی بود که از سوی سازمان ملل پذیرفته شده است.
