هزار روز بی‌بازگشت؛ دستان خالی و چشمان منتظر

امروز، 28 جوزا، برابر با هزارمین روز محرومیت دختران از آموزش‌های بالاتر از صنف ششم در افغانستان است. شماری از دختران و خانواده‌ها، هزار روز گذشته را با نگرانی از آینده‌ی دختران  و زنان و امیدواری بر بازگشایی مکتب‌ها سپری کرده‌اند. شماری از دانش‌آموزان و خانواده‌ها در آغاز هر سال آموزشی به وزارت معارف طالبان چشم امید دوخته بودند تا شاید این گروه به دختران اجازه‌ی بازگشت به مکتب را بدهند؛ اما این محدودیت در هزار روز گذشته هم‌چنان دوام کرد. برخی از دانش‌آموزان دیگر در این سه سال؛ اما از لغو فرمان ممنوعیت آموزش ناامید شده و بر این باوراند تا طالبان بر افغانستان حاکم اند؛ محدودیت‌های آنان بر زنان و دختران نیز پایدار است. 

شماری از دانش‌آموزان می‌گویند که به دلیل دوام ممنوعیت آموزشی، در روزهای عید خوش‌حال نیستند. *مرسل زاهدی، یکی از صدها هزار دختری است که هزار روز گذشته را در کنج خانه به انتظار بازگشت به مکتب سپری کرده است. او می‌گوید که هر روز این سه سال را با تلخ‌کامی گذرانده است. به گفته‌ی او با ممنوعیت آموزش‌های بالاتر از صنف ششم، آینده‌ی دختران در افغانستان تاریک است. آنان با دل‌خوشی و شادمانی نمی‌تواند مناسبت‌های عید و سال‎‌نو را تجلیل کنند.  

هزارمین روز محرومیت دختران بالاتر از صنف ششم در افغانستان برابر با روز اول عید قربان شده است. روزهای عید در افغانستان فرصتی برای خانواده‌ها و زنان است تا از آن تجلیل کنند. در این روزها دختران و زنان لباس‌های رنگارنگ پوشیده، دستان شان را حنا کرده و چوری به دست می‌کند؛ اما پس از حاکمیت طالبان در افغانستان به دلیل فرمان‌های مختلف و روزافزون این گروه، تجلیل از روزهای عید و سال‌نو نیز در میان زنان و دختران کم‌رنگ شده است. علاوه بر محدودیت‌های آموزشی حضور زنان در مکان‌های عمومی به شدت محدود شده و بر پوشش آنان نیز محدودیت‌های شدیدی وضع شده است. 

مرسل، دانش‌آموز صنف یازدهم مکتب بود که طالبان دروازه‌های مکتب را به‌روی دختران مسدود کرد. در نخست امیدوار بود که این ممنوعیت دوام زیاد نداشته باشد؛ اما گذشت هر روز، سکوت مردم و جامعه‌ی جهانی در برابر وضعیت موجود، باعث ناامیدی مرسل شده است. این دانش‌آموز می‌گوید که در ابتدا برخی از زنان و دختران در خیابان‌ها در برابر فرمان‌های گروه طالبان اعتراض کردند و او نیز امیدوار بود که طالبان موجودیت نسل جدید و باسواد زنان را بپذیرد. «وقتی که زنان اعتراض کردند. مه گفتم که طالبان این بار نمی‌توانه مثل دفعه‌ی قبل زنان را مجبور به چادری پوشیدن و خانه نشستن کنه.»

شماری از زنان و دختران در هفته‌های نخست به قدرت رسیدن طالبان، به دلیل فرمان‌ها و‌ ممنوعیت آموزش دختران، حذف زنان از کابینه، تبدیل وزارت امور زنان به وزارت امر به معروف؛  در خیابان‌ها آمده و در برابر طالبان اعتراض کردند؛ اما این گروه، اعتراض‌های زنان را با خشونت سرکوب کرد. این گروه هم‌چنان برخی از این معترضان را بازداشت و زندانی کردند. 

مرسل می‌گوید هرچند که در ابتدا امیدوار بود که طالبان بالاخره به دختران اجازه‌ی آموزش و کار را می‌دهد؛ اما با گذشت روزها و تشدید محدودیت‌های طالبان از لغو فرمان ممنوعیت آموزش دختران ناامید شده است.

*نگار، یکی از دانش‌آموزان دیگر باوجودی‌که از طالبان در زمنیه‌ی رعایت حقوق زنان و دختران ناامید است؛ اما چشم امید به جامعه‌ی جهانی و سازمان‌های حقوق بشری دارد. او از نهادهای حقوق بشری می‌خواهد که برای حقوق زنان و محرومیت دختران از آموزش دادخواهی کرده و صدای آنان در سطح بین‌المللی باشد.

این دانش‌آموز هم‌چنان از جامعه‌ی جهانی می‌خواهد که به دلیل نقض حقوق زنان و دختران، با طالبان تعامل نکند. وی تاکید دارد که هرگونه تعامل با رژیم طالبان باید مشروط به رعایت حقوق زنان و دختران باشد.

این خواست‌ها در حالی در هزارمین روز محرومیت دختران از آموزش مطرح می‌شود که برخی از کشورها باوجودی‌که طالبان را به رسمیت نشناخته؛ اما با این گروه تعامل اقتصادی دارد. این تعامل‌ها، واکنش‌های گسترده‌ی فعالان حقوق زن را به همراه داشته است.

*ماه‌گل، سال گذشته دانش‌آموز صنف ششم بود. با پایان رساندن صنف ششم او نیز شامل محدوده‌ی فرمان آموزشی طالبان شد. او در این سه ماه از آموزش باز مانده است. ماه‌گل دوست داشت قابله شود و لباس سفید پزشکی را بپوشد؛ اما این هدف او اکنون با وضعیت موجود برایش ناممکن شده است.

ماه‌گل از آینده‌اش ابراز نگرانی کرده و می‌گوید که اگر این فرمان لغو نشود او و دختران دیگر بی‌سواد خواهند ماند.

از سوی دیگر، برخی از فعالان حقوق زن می‌گویند که طالبان تغییرپذیر نیست و این گروه از تمام ابرازهای موجود برای سرکوب زنان و دختران استفاده می‌کنند. آنان می‌گویند که برای رعایت حقوق زنان و دختران در افغانستان، جامعه‌ی جهانی باید از حمایت حاکمیت طالبان در افغانستان دست بردارند.

مریم معروف آروین، فعال حقوق زن و مسوول جنبش شنبه‌های ارغوانی به مناسبت هزار روز محرومیت دختران از آموزش می‌گوید که طالبان به بهانه‌ی شریعت و دین زنان و دختران را سرکوب کرده و آنان را از زندگی عمومی حذف می‌کند. «بدون شک که شریعت بهانه است، هدف حذف زنان است. طالبان تغییرپذیر و انعطاف‌پذیر نیستند.»

این فعال حقوق زن می‌افزاید که طالبان از زنان باسواد، آگاه و دانش‌آموخته ترس و نگرانی دارند. وی می‌افزاید که مردم افغانستان نباید در برابر فرمان‌ها و سیاست سرکوب طالبان سکوت کنند. 

خانم آروین آموزش را اساسی‌ترین و بنیادی‌ترین حقوق زنان و دختران عنوان کرده و تاکید می‌کند که آموزش زمینه‌ها بر تامین سایر حقوق زنان و دختران را در اجتماع فراهم می‌کند. او ابراز امیدواری می‌کند که صدای زنان و دختران افغانستانی از سوی جامعه‌ی جهانی شنیده شده و از نگه‌داری طالبان در قدرت دست بردارند. «امیدوار هستیم که به صدای واقعی مردم افغانستان لبیک گفته شود و جامعه‌ی جهانی دست بردارد از نگه‌داری طالبان در قدرت و از بدیل حکومت خودخوانده‌ی طالبان در افغانستان که حکومت مشروع، دموکراتیک و غیرمتمرکز است؛ حمایت نمایند.»

هزار روز محرومیت دختران از آموزش‌های بالاتر از صنف ششم از سوی طالبان با واکنش‌های گسترده به همراه بوده است. شماری از کشورها، سازمان‌های مختلف بین‌المللی، روزنامه‌‎نگاران و فعالان حقوق زن هزار روز محرومیت دختران از آموزش را محکوم کرده‌اند. برخی از این نهادها بار دیگر خواستار بازگشایی مکتب‌های دخترانه شده‌اند.

در هزار روز گذشته این خواست‌ها و محکومیت‌ها، بارها مطرح شده است؛ اما طالبان تاکنون هیچ یک از خواست‌ها را نپذیرفته است. در جدیدترین مورد، طالبان در مورد این خواست‌ها و انتقادها واکنش نشان نداده؛ اما پیش از این هرنوع خواست در این زمینه را مداخله در امور داخلی افغانستان عنوان کرده بودند.

*به‌دلیل وضعیت امنیتی، نام مصاحبه شوندگان در این گزارش مستعار انتخاب شده است.

گزارش‌گر: آی‌نور سعیدپور