دکانداری و تقویت استقلال مالی؛ راه گریز دختران از ممنوعیتهای طالبانی
از زمان لنگر انداختن طالبان در افغانستان و افزایش محدودیتهای روزافزون این گروه، با گذشت هر سال به جمع دختران بازمانده از آموزش افزوده میشود. شماری از آنان به هدف دوری از خانهنشینی، افسردگی و تقویت استقلال مالی خود به دکانداری روی آوردند و میگویند که به هر شکل ممکن در برابر عملکردهای این گروه ایستادهگی میکنند. با این حال برخی از کارشناسان مسائل اقتصادی در این مورد میافزایند که طالبان هرچه زودتر باید بهخاطر بهتر شدن وضعیت اقتصادی کشور، محدودیتهای آموزشی و کاری را از سر راه زنان و دختران بردارد.
بنفشه رایان -نام مستعار- دختر ۱۶ سالهیی که پس از صنف هفتم مکتب، بهدلیل محدودیتهای طالبان از ادامهی آموزش محروم شدهاست. او، میگوید که در این مدت به افسردگی دچار شده و بهخاطر مقابله با آن، به دکانداری روی آورده است.
“وقتی طالبان برای بار دوم روی کار آمدن، صنف هفت مکتب بودم. یکبارهگی مکتبها بهروی همهی ما دختران بسته شد. مدت دو سال در خانه حبس بودم و این خانهنشین شدن چنان بالای من تاثیر کرده بود که در وضعیت روحی بدی بهسر میبردم. کاملا شوریده و افسرده شده بودم. بعد دنبال کارهای بیرونی برآمدم و حالا مصروف فروش لوازم آرایشی و برخی پوشاکهای زنانه در ولایت کابل هستم”
بنفشه از صبح تا شام در این دکان مصروف است؛ ولی درآمد اندکی دارد. ماهانه ۲۰۰۰ افغانی درآمد دارد؛ اما با آنهم از داشتن این شغل خوشحال است. از سوی دیگر، او میافزاید که از این طریق در برابر محدودیتهای طالبان ایستادهگی میکند: ” با آمدن طالبان وضعیت اقتصادی زنان و دختران به رکود مواجه شد، ازین خاطر درآمد خوبی ندارم. باز هم خوشحال هستم که حداقل از چهار دیواری خانه بیرون میشم و مصروف هستم”.
او از دو ماه به اینسو مصروف فروشندگیست؛ اما کارهایش از محدودیتهای عمومی طالبان متاثر است. بنفشه، سایر فروشندگان و زنانی که برای خرید نزدشان میآیند، همواره زیر نظر طالبان قرار دارند و ترس از بازداشتهای خودسرانهی طالبان باعث شده که بهدنبال راهی برای بیرونرفت از کشور باشد: “مردم رفتار خیلی خوبی با ما دارند؛ اما طالبان هفتهی دو بار میآید و به مشتریها هشدار میدهد که ماسک بپوشید، موسیقی گوش ندهید و حجاب داشته باشید. این محدودیتها زنان را از خریداری و بازدید، منصرف میسازد. دیگر از این همه ممانعتها و دلهرهی بازداشتهای خودسرانهی طالبان، خسته شدم و تلاش دارم که بهخاطر تحصیل و زندگی بهتر به خارج از کشور بروم”.
این دکانداران که همهی آنان دختران بازمانده از آموزش و تنها نانآور خانوادههای خود هستند، میافزایند که این دکانها با پول “قرضالحسنه” و هر کدام با مصرف ۳ صد هزار افغانی ساخته شدهاست.
ناهیده امانی -نام مستعار- باشندهی میدانوردک که هفت سال پیش بهخاطر آموزش بهتر به ولایت کابل آمدهاست، میگوید که با محروم شدن از حقوق اولیه خود، راه دیگری جز دکانداری برای تأمین مصارف خود نداشته است.
“یگانه مقصد پدرم که ما را به کابل آورد، این بود که درس بخوانیم، چون نمیخواست فرزنداناش نیز مانند او بیسواد باشند. بعد از پایان دورهی مکتب، میخواستم امتحان کانکور بدهم که طالبان آمد . چند ماه خانهنشین بودم. روزی تصمیم گرفتم در یکی از کارگاههای خیاطی تولیدی کار کنم. در آنجا نیز با ممنوعیتهای طالبان سر خوردم و با وجود درآمد خوب مجبور به ترک آن شدم. حالا به دکانداری روی آوردم و با فروش لوازم بهداشتی مصارف خود و خانوادهام را تأمین میکنم”.
ناهیده از این که روزانه مبلغ ۱۵۰۰ افغانی درآمد دارد بسیار خوشحال است؛ اما بیان میکند که سختگیریهای دوامدار گروه طالبان به بهانههای مختلف، توان کار را از وی میگیرد: “از این کار راضی استم و مردم هم با من رفتار نیک دارند. متأسفانه طالبان با آنکه آرزوهای من، پدرم و هزاران دختر هم سن من را نابود کرد؛ باز هم دستبردار نیست و به بهانهی جواز دوکانداری میآید و تاکید روی حجاب دارد”
برخی از این فروشندهها بدون کدام درآمد در این دکانها کار میکنند ومیخواهند که با مصروف شدن در فروشندهگی غم بستهشدن دروازههای مکتبها و دانشگاهها را تا حدودی از وجود خود بکاهند.
صائقه درخشان -نام مستعار- یکی دیگر از دانشآموزان بازمانده از آموزش که ۲۱ سال سن دارد، در دکانی که از خودش نیست مصروف فروشندگیست. او میگوید بدون هیچ درآمدی کار میکند، تا لحظاتی دور از غم بستهشدن دروازههای مکتبها و دانشگاهها باشد.
“بعد آنکه دورهی مکتب را به خوبی تمام کردم امید و آرزوهای زیادی داشتم و با پول اندک خود را در آمادگی کانکور ثبت نام کردم. شب و روز درس میخواندم، تا اینکه یک روز به رشتهی مورد علاقه خود کامیاب شدم. سمستر اول را که تمام کردم، خبر ناگوار سقوط کابل را شنیدم و به یکبارگی همه چیز دود شد و به هوا رفت. دروازهی مکتب و دانشگاه بهروی دختران بسته شد از آن روز به بعد من نیز مانند دختران سرزمین خود مدت چند ماه به چهار دیواری خانه پناه برده بودم. بالاخره به بازاریابی آنلاین رو آوردم و برای لوزارم آرایشی بازاریابی میکردم. حالا مصروف دکان داری هستم”.
وی فروشندهی لباسهای محفلی است که روزی رویای خلبان شدن را در سر میپروانید، اکنون از نبود درآمد به ستوه آمده و بیان میکند که تصور محدود شدن آرزوهایش در یک دکان کوچک، هر لحظه روزگارش را تیرهوتار میسازد.
“با آنکه درآمدی هم ندارم، بازم کوشش میکنم خود را با فروشندگی سرگرم کنم. ای کاش طالب نمیبود. حالا من مصروف تحصیل در یکی از دانشگاههای دولتی بودم و به رویاهای کودکی خود میرسیدم. میخواستم سری پای خود ایستاد شوم و یک زندگی مستقل داشته باشم. متأسفانه حالا من ماندم و دکانداری که اصلا تصور چنین روزی را هم نمیکردم”.
او از دختران و زنان افغانستانی میخواهد که تسلیم محدودیتهای و عملکردهای گروه طالبان نشوند. با آموزشها و فروشات آنلاین خود را سرگرم کنند و به شرایط فعلی کنار بیایند.
“بهعنوان یک دختر میخواهم به همقطاران خود بگویم که هیچ وقت تسلیم نشوید. کار تازهی شروع کنید. حتی با پول اندک میتوانید یک تجارت کوچک را شروع و با شرایط فعلی کنار بیاید. کسانیکه درس خوش دارید درس بخوانید، فرق نمیکند که حضوری باشد یا آنلاین مقصد ادامه دهید. بالاخره به هر قیمتی باید کوشش کنیم با شرایط خود را سازگار بسازیم”.
با این حال احمدظاهر بهزاد، کارشناس مسائل اقتصادی و آموزگار یک دانشگاه خصوصی در کابل میافزاید که محدودیتهای طالبان همهی دکانداران زن بهویژه آنانیکه نانآور خانوادهی خود هستند را به چالشهای مختلف از جمله فقر و تنگدستی مواجه کردهاست: “اکثریت دخترانی که در دکانها، مارکیتها و فروشگاههای مختلف در نواحی و مرکزهای بزرگ شهرها مصروف فروش لوازم آرایشی، البسهی زنانه و صنایعدستی هستند، تنها نانآور و سرپرست خانوادهی شان میباشند. هرگونه محدودیت میتواند حداقل این افراد را در رابطه به مواد غذایشان به چالش بکشد”.
آقای بهزاد بیان کرد که وضع محدودیتهای کاری از سوی گروه طالبان بالای زنان، مانع دسترسی آنان به بازارهای جهانی شده و تاثیرات منفی بر وضعیت اقتصادی کشور گذاشته است: “طالبان هرچه زودتر باید مکانیزمی را رویدست بگیرد که زنان دوباره به کسبوکار خود در چوکات قوانین بپردازند. در غیر آن محدودیت وضع شده بالای این طبقه میتواند بالای تولیدات داخلی در درازمدت و کوتامدت تاثیرات منفی را بهبار آورد”
این فروشندههای دختر از گروه طالبان میخواهند که هرچه زودتر به صدای زنان و دختران افغانستانی گوش بدهند و محدودیتهای وضعشده بالای آنان را از سر راه بردارند.
گزارشگر: حدیث حبیبیار