کارخانه‌ی صابون‌سازی «زنان نخبه»

بوی تند صابون در فضایی انبار بزرگی پیچیده که اطراف آن پر از بسته‌بندی‌های صابون است. زن میان سال با قد متوسط در حال بررسی بسته‌های صابون در کارخانه‌ی است که به امید درآمدزایی و اشتغال‌زایی زنان ایجاد شده بود؛ امأ اکنون مسوولان این کارخانه چشم به امید مشتری استند.

ناجیه*، مسوول کارخانه‌ی صابون‌سازی «زنان نخبه» در شهر مزار شریف است. او همراه با ۱۵ زن دیگر، با سرمایه‌ی ابتدایی ۱۵۰ هزار افغانی تصمیم گرفتند تا صنعت صابون‌سازی را راه‌اندازی کنند. آنان می‌گویند که باوجود دشواری‌های فرا راه شغل شان، تصمیم گرفتند تا هر کدام پس‌اندازهای حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار افغانی خود را روی هم گذاشته و به‌طور مشترک شروع به سرمایه‌گذاری کنند.

در این کارخانه‌ی تولیدی ۱۵ زن، مصروف کار بودند. بیش‌تر از آنان سرپرست خانواده‌های خود استند. این زنان از طریق کار در این مرکز تولیدی امرار معاش می‌کردند که پس از ورشکسته شدن، در نگرانی کامل به‌سر می‌برند.

با گذشت هفت سال از آغاز فعالیت شان، اکنون این زنان کارآفرین از نبود بازار فروش صابون، شکایت دارند. حال انبارهای کارخانه، پر از صابون‌های است که برای شست‌و‌شوی تولید شده بود؛ امأ خبری از مشتری نیست.

به‌گفته‌ی این زنان، آنان تمامی «دار و ندار» شان را خرج این کارخانه کردند که اکنون بیکار و بدون هیچ منبع درآمدی، مانده‌اند.

ناجیه، مسوول این مرکز به خبرگزاری بانوان افغانستان، می‌گوید که وی به هدف خودکفایی زنان، این کار را در بهار سال ۱۳۹۵ آغاز کرد. او سال‌های موفقیت‌آمیزی داشت؛ امأ حالا با چالش‌های در برابر کارشان مواجه استند. انبارها پر از صابون مانده و مشتری ندارند.

او در این مورد می‌گوید: «امیدوارم صابون‌ها فروخته شود. زیرا فصل بهار است و فراوانی مواد خام، تا بتوانیم مواد خام تهیه کنیم و دوباره کار ما را شروع کنیم».

زنانی که در این مرکز تولیدی، به‌طور مشترک کار می‌کردند در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان، بیان می‌کنند که با ورشکسته‌گی مواجه‌اند و بدون بودیجه‌ی کافی و کساد در کار صابون‌سازی، نمی‌توانند به کارشان ادامه دهند.

ناجیه همراه با تیم کاری‌اش در سال‌های اول فعالیت شان روزهای پر دست‌آوردی داشتند. آنان، در اصل صابون را در دیگ‌های بزرگ پخته می‌کردند و این کار به‌صورت دوره‌ی در یک سال دوبار در چندین دیگ صورت می‌گرفت. سقف تولیدات این زنان، از ۲ هزار کلچه صابون تا ۵۰ هزار نیز می‌رسید. به‌طور اوسط سالانه میان ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار افغانی، مفاد خالص به‌دست می‌آمد.

مسوول این کارخانه، هم‌چنین می‌گوید که تا دو سال پیش، زمانی‌که زنان به‌طور آزاد می‌توانستند کار کنند و هنوز اقتصاد مردم نیز خوب بود؛ میزان تقاضای بازار بالا بود که اکنون تقاضای مشتری به صفر تقرب کرده است.

ناجیه می‌گوید: «ما مجبور شدیم صابون‌های روی دست مانده را میان کارکنان تقسیم کنیم تا در شست‌و‌شویی روزمره‌ی خود از آن استفاده کنیم. اکنون در خانه‌های هر کدام ما، صابون بیش‌تر از نان است».

رزما، کارمند این کارخانه در مورد کاهش بازار فروش و استفاده از صابون‌های لباس‌‌شویی را چنین بیان می‌کند: عمده‌ترین دلیل، عرضه‌ی بیش‌تر انواع مایع‌های فرش شویی و آمدن وازلین لباس‌شویی در بازار است که کسب‌و‌کار تولیدات صابون را کساد کرده است».

از سوی هم صابون‌های که به تولیدکننده‌ها حدود ۱۴ افغانی تمام شده است، اکنون به قیمت ۸ افغانی به‌فروش می‌رسد. ناجیه، می‌گوید: «به همین دلیل، سرمایه‌گزاری ما ضرب صفر شد و زنان دیگر امیدی برای شروع ندارد».

رقیه شجاعی، کارمند در این کارخانه‌ی تولیدی، می‌گوید که کار تهیه و تولید صابون با هزینه‌ی اندک نمی‌تواند موفق شود. به‌باور وی اگر سرمایه‌ بیش‌تر باشد، آنان می‌توانند مواد خام بیش‌تری در دو فصل سال یعنی بهار و خزان که فصل فراوانی مواد خام است، ذخیره کنند‌ و با فکر آرام تولیدات شان را افزایش دهند.

او می‌گوید: «فعلا که هیچ سرمایه‌ی برای ما باقی نمانده است. ما شرکا به‌صورت جبران ناپذیری متضرر شدیم. حتی پس از تحولات سیاسی در کشور دوباره با سرمایه‌ی ۱۲۰ هزار افغانی به فعالیت آغاز کردیم که به دلیل رکود بازار، صابون‌ها روی دست ما باقی ماند. زنان مجددأ انگیزه‌ی کار کردن را از دست داده‌اند. آنان دوباره بیکار شده‌اند».

فاطمه بهرام، دانش‌آموخته‌ی اقتصاد و تسهیل‌کننده در برنامه‌ی جهانی غذایی سازمان ملل متحد در افغانستان، در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان، می‌گوید: «زنان در رشد اقتصاد خانواده و نقش آنان در تجارت و خودکفایی جامعه نیز رول اساسی را دارد».

به‌باور وی، زنان را اغلب به‌عنوان مصرف کننده می‌شناسند؛ امأ آنان می‌توانند در نقش‌های تولید کننده، کارآفرین و مدیریت اقتصاد نیز فعالیت کنند.

خانم بهرام، حضور زنان در جامعه‌ی که پنجاه درصد آن را زنان تشکیل می‌دهد، را حتمی و حیاتی می‌داند. او می‌گوید؛ زنان می‌تواند تنوع را در بازار عرضه کرده و با دید رقابتی که دارند؛ می‌توانند باعث رقابت در بازار شوند.

پس از به‌قدرت رسیدن دوباره‌ی طالبان بر افغانستان، و منع کار زنان, شماری از آنان به ایجاد شغل‌های آزاد از جمله راه‌اندازی تجارت‌های کوچک رو آورده‌اند. امأ زنان متشبث از نبود بازار کار، قیمت بودن مواد خام و محدودیت‌های روزافزون طالبان بر کار شان شکایت دارند. در این میان یکی از ممنوعیت‌ها، محرم داشتن در سفرهای بیرونی و حتی داخل کشور است که آنان را به چالش‌های نیز روبه‌رو کرده است.

برنامه‌ی انکشافی سازمان ملل‌ متحد، گزارشی را منتشر کرد که شامل نظریات ۳‌هزارو ۱۰۰ کارآفرین زن در افغانستان است. این گزارش درباره‌ی پشت‌کار و تاب‌آوری زنان کارآفرین در نزدیک به سه سال تحت حاکمیت طالبان، منتشر شده است. به‌گفته‌ی سازمان ملل، ۷۳ درصد کارآفرین‌های زن نمی‌توانند بدون محرم مرد از خانه بیرون بروند.

بر اساس گزارش سازمان ملل در افغانستان تحت حاکمیت طالبان که ۱۵.۸ میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه‌اند، با کاهش میزان اشتغال زنان و رسیدن به ۶ درصد، کارآفرینی به مثابه‌ی راه نجات زنان و دختران ظاهر شده است.

سازمان ملل نوشته که طبق گفت‌وگوهای این نهاد، ۸۰ شرکت‌ تحت رهبری زنان به کسب‌وکارهای خود به‌عنوان تنها منبع درآمد متکی‌اند و فرصت‌های شغلی به زنان دیگر نیز ایجاد کرده‌اند.

رافایلا آیودیس، نماینده‌ی اتحادیه‌ی اروپا برای افغانستان نیز در دیدارش با کارآفرین‌های زن در ولایت قندهار گفته بود؛ زحماتی‌که زنان کارآفرین افغانستانی، متحمل می‌شوند. قابل ستایش است و باید از آنان حمایت صورت گیرد.

گزارش‌گر:‌ لیدا بارز