روز جهانی کارگر؛ زنان افغانستانی بی‌کار و بی‌نان

اول ماه می برابر با روز جهانی کارگر است. این روز در وضعیتی فرا رسیده که زنان و دختران در افغانستان از کار در بیرون از منزل پس از حاکمیت طالبان منع شده‌اند. بسیاری از زنان تحت حاکمیت طالبان پس از ممنوعیت کاری، در وضعیت بد اقتصادی به‌سر می‌برند. شماری از آنان نیز به کشورهای همسایه پناهنده شده و هم‌چنان با سرنوشت نامعلوم روبه‌رو و بی‌کار استند.

لطیفه شجاعی، کارمند وزارت امور داخله در حکومت پیشین است. او، پس از حاکمیت طالبان مانند صدها کارمند دیگر این وزارت بی‌کار شده است.

او، سال‌ها در نظام افغانستان خدمت کرده و با درآمدی که از این طریق داشته است؛ زندگی خود و خانواده‌اش را از نظر مالی مدیریت می‌کرد.

لطیفه که با کار در وزارت امور داخله‌ی جمهوری افغانستان استقلالیت مالی داشته است؛ اکنون بی‌کاری برایش رنج‌آور است. او که سال‌های زیادی عمرش را مصروف کارهای بیرون از منزل بوده؛ اکنون بی‌کاری از یک‌سو و مشکل‌های اقتصادی از سوی دیگر برایش دشوار است.

این کارمند وزارت داخله‌ی پیشین می‌گوید: “بی‌کاری بسیار آدم را رنج می‌دهد. کسی‌که همیشه د عمرش کار کرده و استقلالیت مالی برخوردار بوده؛ به گفته‌ی عامیانه دست‌اش در جیب خودش بوده و خودش و کل فامیل‌اش/خانواده‌اش را د همو معاش می‌چرخانده، خیلی سخت است، دفعتا بی‌کار شوه و هیچ نوع درآمدی نداشته باشد. فشار اقتصاد انسان را از پای در می‌آورد.”

لطیفه شجاعی کارشناسی از اکادمی پولیس و کارشناسی ارشد از حقوق جزا و جرم‌شناسی را دارد. شجاعی، اما اکنون پس از سال‌ها کار در وزارت امور داخله، به یکی از کشورهای همسایه پناهنده شده و در آن‌جا بی‌کار و با سرنوشت نامعلومی روبه‌رو است.

طالبان، پس از به‌دست گرفتن قدرت کار زنان در همه‌ی وزارت‌خانه‌ها به‌شمول وزارت امور داخله را ممنوع کرد. زنان نظامی پیشین در کنار این‌که اکنون بی‌کار استند؛ شماری از آنان در داخل کشور، در کنار بی‌کاری و مشکل‌های روزافزون اقتصادی؛ در معرض تهدیدهای امنیتی از سوی طالبان و انتقام‌گیری آنان نیز روبه‌رو اند. 

زهره ره‌گذر، فارغ از رشته‌ی علوم اجتماعی دانشگاه کابل است. او، پیش از حاکمیت طالبان بر افغانستان، کارمند یکی از موسسه‌های خارجی و هم‌چنان آموزگار در یکی از مکتب‌های خصوصی بود. زهره، می‌گوید که وی پس از حاکمیت طالبان بی‌کار شده است. به گفته‌ی زهره، او مانند هزاران زن دیگر مجبور به خانه‌نشینی شده و هیج منبع درآمدی ندارد.

زهره، با اشاره به وضعیت اقتصادی حاکم بر افغانستان می‌افزاید که بی‌کاری زنان در افغانستان باعث گسترش فقر شده و از سوی دیگر آنان نمی‌تواند که نیازهای اولیه‌ی شان را تامین کنند. زهره پس از بی‌کاری و نداشتن هیچ منبع درآمدی، مانند هزاران خانواده‌ی دیگر مجبور شده که مصرف‌هایش را به شدت کاهش دهد.

زهره هم‌چنان تاکید دارد که بی‌کاری علاوه بر پیامدهای اقتصادی و گسترش فقر، باعث خانه‌نشینی آنان شده و این وضعیت برای آن زیان‌بار و دشوار است. او، می‌گوید که بی‌کاری باعث افسردگی زنان شده و آنان در نزدیک به سه سال گذشته با توجه به محرومیت از کار و فعالیت‌های آزادانه در اجتماع با مشکل‌های روانی مبتلا شده‌اند.

زهره در این مورد می‌گوید: «بی‌کاری با درنظر داشت وضعیت کنونی خیلی‌ دشوار است. باعث می‌شود که ما نتوانیم نیازهای فامیل خودمان را کاملا برآورده کنیم. با این حال ما باید مصرف‌های خود را بیش از حد کاهش بدهیم که این خود باعث بروز استرس، اضطراب، سردرد، مشکل‌های روحی و جسمی در افراد بی‌کار می‌شود».

شماری از فعالان حقوق زن، ممنوعیت کاری زنان را نقض آشکار حقوق بشری و اساسی آنان عنوان می‌کنند. آنان تاکید دارند که محرومیت کاری زنان؛ باعث گسترش انواع خشونت‌ها در برابر آنان می‌شود.

مریم معروف آروین، فعال حقوق زن با اشاره به ممنوعیت کار زنان از سوی طالبان تاکید دارد که این اقدام‌ رژیم طالبان، استقلالیت مالی را از زنان و دختران گرفته و هم‌چنان آنان بیش‌تر از پیش به مردان خانواده متکی شده و به حاشیه رانده می‌شوند. 

خانم آروین هم‌چنان تاکید دارد که با به‌حاشیه راندن و ممنوعیت کار زنان، افغانستان به جامعه‌ی مردسالار تبدیل شده و زنان به‌عنوان فرد درجه دوم در اجتماع پنداشته می‌شوند.

وی، هم‌چنان با اشاره چند دهه جنگ در کشور، می‌افزاید که بیش‌تر زنان سرپرست و تنها نان‌آور خانواده‌های شان استند و ممنوعیت کار، باعث شده که خانواده‌های شان در فقر شدید قرار گیرند.

این فعال حقوق زن، تاکید دارد که زنان به‌جای تلاش بر دور زدن محدودیت‌های طالبانی، در برابر این محدودیت‌ها ایستادگی کنند. « زنان افغانستانی به‌جای دور زدن محدودیت‌های طالبان مخصوصا در قسمت حق کار باید در برابر آن بی‌ایستند.»

طالبان پس از به دست گرفتن قدرت در افغانستان در اگست 2021، با صدور بیش از 50 فرمان و دستور، زنان و دختران را در بعدهای مختلف محدود کرده است. این گروه کار زنان در بسیاری از بخش‌ها را ممنوع کرده است. طالبان حتا کار زنان در سازمان‌های داخلی و بین‌المللی به شمول دفترهای سازمان ملل متحد را ممنوع نیز کرده است.

در حالی‌که افغانستان یکی از بدترین بحران‌های اقتصادی در جهان را دارد و از سوی دیگر افراد نیازمند به کمک‌های بشردوستانه رو به افزایش است؛ طالبان فرمان ممنوعیت کار زنان را لغو نکرده است.

پیش از این برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد گفته بود که ممنوعیت کاری بر زنان و دختران؛ یکی از عامل‌های بحران اقتصادی در افغانستان است. به گفته‌ی این سازمان ممنوعیت کار زنان از شش میلیون تا یک میلیارد دالر به اقتصاد افغانستان آسیب رسانیده است.