روز جهانی زنان در فناوری؛ دختران، محدودیت‌های طالبان را دور زده‌اند

طالبان پس از به قدرت رسیدن، با صدور فرمان‌های متعدد زنان و دختران را از زندگی عمومی حذف و از تمامی حقوق شان نیز محروم کرده‌اند. با این حال شماری از زنان و دختران با استفاده از فناوری و وسایل ارتباطات جمعی، محدودیت‌های طالبان را دور زده‌اند. بیست‌وپنجم اپریل، برابر با روز جهانی «دختران در فناوری اطلاعات و ارتباطات» است. بخش زنان سازمان ملل متحد به‌همین مناسبت می‌گوید؛ با وجودی‌که افغانستان «گورستان» امیدها برای دختران است؛ اما جهان در تلاش است تا برای میلیون‌ها دختر بازمانده از مکتب در این کشور، اقدام‌های بیش‌تری انجام دهد. از سوی هم دختران افغانستانی، نیز می‌گویند که پس از روی‌کار آمدن طالبان، چالش‌های فراوانی در زندگی آنان به‌ویژه در عرصه‌ی کار و آموزش وجود دارد؛ اما استفاده از تکنالوژی توانسته‌ است نقش اساسی در زندگی آنان داشته باشد.

در روز جهانی «دختران در فناوری اطلاعات و ارتباطات»، بخش زنان سازمان ملل متحد در افغانستان (UN Wome) با نشر پیامی در برگه‌ی اجتماعی اکس این سازمان امروز پنج‌شنبه، ۲۵ اپریل گفته است که در حالی‌که جهان تلاش می‌کند که دختران بیش‌تری را به این عرصه [فناوری] بیایند؛ اما افغانستان، به «گورستان» امیدهای دختران بدل شده است.

این بخش از سازمان ملل متحد، با نشر شعاری تحت عنوان «دختران به مکتب تعلق دارند» علام کرده است که در کنار دختران در افغانستان، می‌ایستد و از آنان حمایت می‌کند.

زهرا، دانش‌جو از هرات در صحبت با خبرگزاری بانوان افغانستان، در روز جهانی زنان در فناوری و ارتباطات، می‌گوید؛ استفاده از فناوری همیشه نقش مهمی در زندگی وی داشته؛ اما پس از روی‌کار آمدن مجدد طالبان، استفاده‌ای وی از فناوری اطلاعات، بیش‌تر شده است به‌ویژه در عرصه‌ی آموزش و یادگیری. او از وب‌سایت‌های مختلف از جمله گوگل و یوتیوب برای افزایش اطلاعاتش استفاده می‌کند. علاوه بر این، زهرا از طریق اشتراک در کلاس‌های آنلاین، مصروف آموختن زبان انگلیسی است. به‌باور وی، آموزش آنلاین و استفاده از فناوری، باعث «رشد و پیش‌رفت» او شده است.

در همین حال، این دانش‌جوی جوان می‌افزاید؛ هرچند تکنالوژی توانسته در رشد مهارت‌ها و آموزش به وی کمک کند، اما محدودیت‌های وضع شده بالا زنان، هنوز پا برجاست.

او در مورد چالش‌های استفاده از فناوری می‌گوید: «اولین چالش من خریدن بسته‌های اینترنتی است که بسیار گران بوده و بدون انترنت بسیار مشکل است. چالش دیگر نداشتن وسیله‌ی الکترونیکی مانند گوش، تبلیت یا کامپیوتر است که هزینه‌ی زیاد دارد برای خریدن و حتی تعمیر این لوازم برای ما سخت شده است.»

از سوی هم لیلا، پس از دستور منع کار زنان توسط طالبان، بیکار شد. او به‌عنوان یک کارمند زن که اکنون از راه‌دور کار می‌کند، می‌گوید؛ حتی اگر یک تعدادی انگشت شمار از زنان که در افغانستان، اکنون مصروف فعالیت استند؛ از برکت فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

به‌باور وی؛ باوجود محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان بر کار و آموزش زنان، اگر استفاده از فناوری نبود؛ ممکن «فاجعه‌ی بزرگی» در افغانستان در این سه‌سال اخیر رخ می‌داد.

او در این مورد می‌افزاید: «حالا دنیایی را در نظر بگیرید که طالبان در افغانستان وجود دارند؛ موبایل نداریم. لپ‌تاپ نیست. هیچ زنی به انترنت و تکنالوژی دست‌رسی ندارد. پس اگر چنین بود؛ تمامی زنان بدون استثنا خانه‌نشین می‌بودند. مردهای خانواده‌ نیز کسانی هستند که بی‌سواد و یا نیمه سواد دارند. امأ اغلب شان کارگران روز‌مزد در جاده‌های شهر اند. پس تصور کنید وقتی زنی به‌صورت آنلاین کار نکند، در این صورت واقعا اقتصاد خانواده‌های افغانستانی، ضربه‌ی بزرگی می‌خورد. هر چند اکنون هم چالش‌های اقتصادی وجود دارد؛ اما به ندرت زنان به اشتغال‌زایی آنلاین و کار از راه‌دور روی آورده‌اند».

پس از وضع محدودیت‌ها از سوی طالبان بر کار و آموزش زنان و دختران، اما او اکنون موبایل، کمپیوتر و انترنت در دست‌رس دارد و به‌صورت آنلاین، کار می‌کند. «خوش‌بختانه به‌صورت آنلاین به کار و درس‌هایم می‌رسم. این حداقل تلاش زنان برای پیش‌رفت و ترقی است که دست از هیچ گونه تلاشی بر نمی‌دارند اما در این میان تکنالوژی رول اساسی را بازی می‌کند».

با این حال لیلا می‌گوید که اگر امروز یک کارمند حضوری کار نکند اصلا مشکلی پیش نخواهد امد؛ اما اگر تکنالوژی نباشد، چالش‌های زیادی در کاروبار آنان خلق می‌شود. «به‌عنوان دختری که کار و پیش‌رفت اکنون خود را مدیون تکنالوژی و فناوری است؛ می‌توانم بگویم که همان طوری‌که آب مایه‌ی حیات است، تکنالوژی و فناوری نیز نجات دهنده‌ی زندگی من بوده است».

در همین حال، انتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد، نیز با نشر پیامی به‌همین مناسبت گفته است که زنان کمتری نسبت به مردها به اینترنت دست‌رسی دارند که به‌طور موثر آنان را از فرصت‌های شغلی و آموزشی محروم می‌کند.

دبیر کل سازمان ملل متحد، با توجه به نقش زنان در جهان، خواستار حمایت بیش‌تر از زنان شده و نگاشته است: «دنیا نمی‌تواند استعداد خود را از دست بدهد».

علاوه بر این سازمان ملل متحد، نیز با نشر پیام جداگانه‌‌ی به‌مناسبت روز جهانی فناوری، با توجه به وضعیت مهاجران و پناهنده‌های زنان در جهان، نگاشته است: «زنان و دخترانی که به اجبار آواره شده‌اند؛ حق دارند که بخشی از یک جامعه متصل باشند و به فناوری دست‌رسی داشته باشند».

طالبان با تسلط دوباره‌ی شان در آگست ۲۰۲۱، تاکنون بیش از ۵۰ فرمان محدود کننده بالای زنان و دختران وضع کرده است. اما زنان در افغانستان، با وجود محدودیت‌ها و محرومیت‌های شدید این گروه، به اشتغال‌زایی از راه‌دور، آموزش آنلاین و نشر و پخش اطلاعات از طریق شبکه‌های اجتماعی روی آورده‌اند.

در تازه‌ترین موارد، نجیب‌الله حقانی، سرپرست وزارت مخابرات و تکنالوژی گروه طالبان گفته است که طرح مسدود شدن شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک را نهایی کرده است. شماری از  زنان تجارت‌پیشه از این وضعیت ابراز نگرانی دارند و می‌گویند که با این اقدام طالبان آنان بار دیگر منبع درآمد شان را از دست می‌دهند. از سوی دیگر اما شماری از پژوهش‌گران فن‌آوری، می‌گویند که با توجه به فن‌آوری و فلترشکن‌های موجود این اقدام طالبان ناممکن است.