روز جهانی صلح و تفاهم؛ زندگی تیره‌وتار زنان افغانستانی

امروز، ۲۳هم فبروری برابر با روز جهانی صلح و تفاهم است. این روز در حالی فرا رسیده است که برخی از دختران می‌گویند آنان پس از حاکمیت طالبان به شدت احساس ترس و ناامنی می‌کنند. آنان با اشاره به بازداشت‌های اخیر دختران جوان به بهانه‌ی “بدحجابی”، تاکید دارند که حس ناامنی در وجود آنان بیش‌تر از پیش شده و نمی‌خواهند از خانه‌ بیرون شوند. پیش‌تر یوناما، نیز با نشر گزارشی گفت که ۷۰درصد زنان در افغانستانی از آزار و اذیت توسط طالبان می‌ترسند. هم‌چنان ۵۷درصد دیگر آنان در بیرون از منزل احساس ترس و ناامنی می‌کنند.

مهسا، -نام مستعار- دانش‌آموخته‌ی خبرنگاری‌ست. او، از یک سال به این‌سو بی‌کار است. بیش‌تر وقت‌اش را در خانه و برای انجام امور منزل سپری می‌کند. وی، می‌گوید که بی‌کاری، نداشتن دورنمایی شغلی، بی‌سرنوشتی و عدم استقلالیت مالی او را در تنگنای اقتصادی قرار داده و به شدت احساس ناامنی می‌کند.

او، می‌گوید که در چند ماه اخیر و پس از شنیدن خبر بازداشت دختران، بیش‌تر از پیش احساس نامنی می‌کند. مهسا، برای روزهاست که از ترس بازداشت و پی‌گیری شدن توسط طالبان از خانه بیرون نشده است. به گفته‌ی خودش تا “خیلی ضرورت” نباشد از خانه بیرون نمی‌شود.

علاوه بر مهسا مادرش نیز از وضعیت کنونی احساس ناامنی توام با ترس دارد. وی، زمانی‌که مهسا مجبور است از خانه بیرون شود، به او اصرار می‌کند که باید لباس آزاد و دراز بپوشد. “در تمام شهر احساس می‌کنم حالا ما را دست‌گیر می‌کنند. تا خیلی کار ضرور نباشد از خانه بیرون نمی‌شوم.” 

مهسا، می‌افزاید که وضعیت کنونی آنان را مجبور کرده است که برای شان راننده‌ی شخصی بگیرد. “در این دو ماه هر جای بخواهیم برویم تماس می‌گیریم تا تکسی پیش خانه بیاید.”

اما موردهای نیز است که آنان نمی‌توانند از تکسی در تردد شان استفاده کنند. خواهر خرد مهسا که ده ساله است به صنف آموزش نقاشی می‌رود که آنان را نگران کرده است. به گفته‌ی مهسا آنان مدام به خواهرش گوش‌زد می‌کند که از راه‌های فرعی و پس‌کوچه‌ها به صنف‌اش می‌رود تا از چشم طالبان به دور باشد. “خواهر خرد سالم کلاس نقاشی می‌رود. او، تنها ده سال سن دارد و از شدت نگرانی، مادرم هر روز برایش می‌گوید احتیاط کن وقتی کورس/آموزش‌گاه میری زیاد از جاده نرو. تلاش کن از کوچه‌ها بروی تا پیش چشم مردم و نیروهای طالبان نباشی.”

هرچند طالبان، پس از حاکمیت مجدد در افغانستان با زور، خشونت و سلاح امنیت نسبی را تامین کرده است. از سوی طالبان که گروه مقابل در برابر دولت سابق افغانستان و عامل بیش‌ترین ناامنی‌ها بود، اکنون قدرت را در دست دارد. این عامل‌ها باعث شده است امنیت فزیکی تا حدودی تامین شود. اما باوجود این نیز جبهه‌های مخالف مسلحه‌ی طالبان حمله‌های چریکی را بر موضع‌های این گروه افزایش داده است. در ماه‌های پسین جبهه‌های مخالف طالبان از جمله “جبهه‌ی آزادی” و “جبهه‌ی مقاومت” مدعی حمله‌های مختلف بر طالبان شده و آمار از تلفات این گروه را نیز منتشر کرده است. اما طالبان تاکنون در مورد این ادعاها هیچ پاسخی نداده است. سخن‌گویان طالبان اما همواره مدعی شده است که آنان امنیت سراسری را به‌گونه‌ی کامل تامین کرده است.

گفتنی‌ست که در طول دو سال گذشته، گروه داعش نیز حمله‌های انتحاری را بر هزاره‌ها در شماری از ولایت‌ها از جمله پایتخت افرایش یافته است. حمله‌های که زنان و دختران نیز به گونه‌ی مستقیم و غیر مستقیم از آن متاثر شده‌اند.

بعد از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در تابستان۲۰۲۱ داعش مسوولیت حملات متعددی را در مناطق مختلف به عهده گرفت. مثلا در هشتم اکتبر 2021 حمله مرگ‌بار در مسجد شیعیان در کندز رخ داد ۷۰ نفر کشته و اضافه از ۱۰۰ تن زخمی بر جا گذاشت. یک هفته پس از ان حمله‌ی انفجاری دیگری داعش در کندهار مسجد شیعیان را هدف قرار داد که ۴۷ تن جان باختند.

در همین حال، شماری از زنان و دختران می‌گویند که آنان علاوه بر حس ترس و تهدید از سوی طالبان از حمله‌های تروریستی نیز نگران اند. 

منیژه، باشنده‌ی کابل می‌گوید که آنان همواره به دلیل هزاره بودن مورد حمله‌های هدف‌مند قرار می‌گیرند. منیژه، از این جهت در حاکمیت جمهوری و نه اکنون که طالبان در قدرت است؛ احساس امنیت نکرده است. 

او، حاکمیت‌های افغانستان را به ناتوانی متهم کرده و می‌گوید که دختران هزاره در مکتب، آموزش‌گاه، ورزش‌گاه، مرکزهای تجارتی، مسجد، موترهای شهری و در هر مکان دیگری مورد تهدید و حمله‌های تروریستی قرار دارند. 

منیژه، علاوه بر حس ناامنی از حمله‌های تروریستی هدف‌مند، طالبان را نیز ترس و تهدیدی برای مردم افغانستان و به ویژه برای زنان توصیف می‌کند. او، می‌گوید زمانی که بیرون از منزل است هم حس ناامنی از سوی طالبان را دارد و هم حس ترس از بازداشت از سوی طالبان.

نیلاب، باشنده‌ی کابل نیز روایت مشابه دارد. او، نه تنها که احساس صلح و امنیت نمی‌کند؛ بلکه می‌گوید حتا شنیدن کلمه‌ی صلح و امنیت برایش خنده‌آور است. به گفته‌ی نیلاب صلح و حس ناشی از آن برای افغانستانی‌ها به ویژه برای زنان ناآشناست. 

او، می‌گوید زمانی‌که از خانه بیرون می‌شود امید دوباره برگشتن به خانه را ندارد. او، از دیدن نیروهای امر به معروف و نهی از منکر و هم‌چنان از دیدن جنگ‌جویان این گروه به شدت احساس ترس می‌کند. 

نیلاب در بیش از دو سال حاکمیت طالبان از تمام حقوق و آزادی‌های اساسی اش محروم شده است. اکنون اقدام طالبان مبنی بر بازداشت دختران جوان به بهانه‌ی بدحجابی حس ناامنی را در وجود او بیش‌تر تزریق کرده است. به گفته‌ی خودش از دیدن هر فردی که لباس سفید پوشیده باشد؛ می‌ترسد و پا برای فرار از چنگ آنان تیز می‌کند. 

از سوی دیگر او، از وضعیت کنونی ناراحت و ناامید است. نیلاب می‌گوید که احساس ترس از حاکمان کشور و حس غربت و بیگانی در کشور خودش برای بیش‌تر از هرچیز دیگر ناراحت کننده است. «ای میتانه خیلی ترناک باشه آدم د کشور و دیار خود بیگانه، آواره و فراری باشد. فکر نکنم بدتر این داشته باشیم.»

اما ترس از بارداشت به دلیل پوشش تنها چیزی نیست که برایش احساس ترس و نگرانی را ایجاد می‎کند. آینده‌ی نامعلوم زنان و دختران در زیر سیطره‌ی طالبان، بی‌سوادی و دچار شدن به سرونوشت مادراش نیز برای ترس‌ناک است. «از آینده‌ی نامعلوم و بی‌سوادی می‌ترسم. منم مثل آنانی‌که به دلیل‌های جنگـ ناامنی و بی ثابتی بی‌سواد ماندن حالا ما ادامه دهنده‌ی راه آنان باشیم.» 

در همین حال، شماری از فعالان حقوق زن می‌گویند که اساسی‌ترین اصل در تعرف صلح، رهایی از ترس است. 

مرسل سیاس، فعال حقوق زن می‌گوید که زنان افغانستانی اکنون شدیدترین ترس را تجربه می‌کنند. وی، تاکید دارد که زنان و دختران افغانستانی اکنون با ترس‌های مختلف چون ترس از بازداشت، ترس از شکنجه، ترس از توهین و تحقیر را در سطح بلندی تجربه می‌کند. 

خانم سیاس با شاره به روز جهانی صلح و تفاهم می‌گوید که زنان هیچ‌گونه حس صلح و امنیت را تجربه نمی‌کند. وی، هم‌چنان می‌افزاید که از هرجهتی اگر بخواهد صلح و امنیت را تفسیر کند، زنان و دختران افغانستانی از آن محروم استند. 

روز جهانی صلح و تفاهم، برای ترویج صلح، هم‌دلی و هم‌کاری بین افراد از اصلیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف جشن گرفته می‌شود. هم‌چنین برای یادآوری به هر فرد که باید با احترام زندگی کند و باید به هر فرد با شخصیت یا فرهنگ متفاوت احترام بگذارد، جشن گرفته می‌شود. این روز یادآوری برای افراد است که همه شخص صلح و تفاهم را لایق است و باید به هر حال احترام گذاشته شود. هم‌چنان برای فهمیدن این‌که وظیفه‌ی همه است که اختلافات را پایان دهند و این دنیا را برای همه‌ی مردم به مکان صلح‌آمیز برای زندگی تبدیل کنند.