آیا چرخه‌ی قاعدگی می‌تواند بر خواب و رویاهای زنان تأثیر بگذارد؟
منبع: لایو ساینس (Livescience)
نویسنده: Lou Mudge
برگردان: خبرگزاری بانوان افغانستان
هورمون‌های جنسی ممکن است کیفیت خواب را مختل کنند و بر خواب دیدن در مراحل مختلف چرخه‌ی قاعدگی تأثیر بگذارند.
به خوبی آشکار شده است که هورمون ملاتونین در خوابیدن، نقش کلیدی دارد؛ اما سایر هورمون‌ها، از جمله هورمون‌های تولید مثل استروژن و پروژسترون، نیز می‌توانند بر خواب و حتا رویاهای مان تأثیر بگذارند.
متخصصان به لایو ساینس می‌گویند که ممکن است افراد به‌ویژه در مراحل مختلف چرخه‌ی قاعدگی خود متوجه تفاوت‌هایی در کیفیت خواب و نحوه‌ی رویاهای خود شوند. در این‌جا نحوه‌ی تأثیر چرخه‌ی قاعدگی بر خواب و رویاپردازی مورد بحث قرار گرفته است.
چگونگی تأثیر چرخه قاعدگی بر خواب و رویاها
خواب به مراحلی تقسیم می‌شود که به طور کلی با عنوان خواب حرکت غیرسریع چشم (NREM) و خواب با حرکت سریع چشم (REM) شناخته می‌شوند. داکتر تانیا ادیب، مشاور زنان در شفاخانه‌ی لیستر در بریتانیا، می‌گوید: “افراد در طول با حرکت سریع چشم، که معمولاً حدود 90 دقیقه پس از به خواب رفتن فرد شروع می‌شود، خواب می‌بینند.”
طبق گفتههای کلینیک مایو، خواب حرکت غیرسریع چشم (NREM) به چهار مرحله تقسیم می‌شود: خواب سبک که به‌راحتی مختل می‌شود، خواب میانی عمیق‌تر و دو مرحله خواب عمیق، که درست قبل از خواب با حرکت سریع چشم رخ می‌دهد. خواب عمیق نیروبخش‌ترین خواب است و به بدن و مغز برای ترمیم خود فرصت می‌دهد.
استروژن و پروژسترون می‌توانند بر مدت زمانی که افراد در خواب با حرکت غیرسریع و سریع چشم سپری می‌کنند و هم‌چنین این‌که آیا هنگام خواب دیدن بیدار می‌شوند یا نه تاثیر بگذارند.
داکتر زویی شادل، یکی از بنیان‌گذاران مایلا هلت، کلینیک خصوصی زنان هنگام یائسگی، پیش از یائسگی و مشکلات سلامت باروری در انگلستان، می‌گوید: «در بخش‌هایی از مغز، گیرنده‌های استروژن و پروژسترون زیادی وجود دارند که خواب را تنظیم می‌کنند و از آن‌جا که سطح این هورمون‌ها در طول چرخه‌ی قاعدگی تغییر می‌کند، کیفیت خواب ما نیز در طول ماه متفاوت است».
طبق گفته کلینیک کلیولند، چرخه قاعدگی چهار مرحله دارد: قاعدگی (زمانی که فرد پریود می‌شود)، فاز فولیکولی، تخمک‌گذاری و فاز لوتئال. چرخه‌ی قاعدگی از اولین روز خون‌ریزی آغاز می‌شود. شادل به لایو ساینس می‌گوید: «قبل از تخمک‌گذاری که تقریبا حدود روز چهاردهم اتفاق می‌افتد، سطح استروژن افزایش می‌یابد. خواب در این مرحله که به عنوان فاز فولیکولی یا پرولیفراتیو شناخته می‌شود، کیفیت بهتری دارد».
پس از تخمک گذاری، سطح پروژسترون شروع به افزایش می‌کند و در نهایت از استروژن پیشی می‌گیرد. اگر بارداری اتفاق نیفتد، سطح هر دو هورمون قبل از شروع قاعدگی کاهش می‌یابد. شادل می‌گوید: «این به عنوان فاز لوتئال شناخته می‌شود و مرحله‌ای است که ما تغییراتی در ساختار خواب مشاهده می‌کنیم.»
به گفته شادل، تغییر سطح پروژسترون در طول فاز لوتئال ممکن است تا حدی باعث اختلال در خواب قبل از پریود فرد شود.
به گفته‌ی مانت ساینای، در مقایسه با استروژن، پروژسترون به‌شدت با علائم پیش از قاعدگی (PMS) مرتبط است که در مرحله لوتئال رخ می‌دهد. معمولاً شامل بی‌خوابی یا پرخوابی می‌شود. این تغییرات خواب خیلی محسوس نیستند؛ اما افزایش پروژسترون در فاز لوتئال با افزایش دمای بدن و تعریق مرتبط است که ممکن است با خواب تداخل داشته باشد زیرا به طور معمول، دمای بدن قبل و در طول خواب کاهش می‌یابد.
طبق بررسی سال ۲۰۲۱ در نشریه پیشگامان علوم اعصاب (Frontiers in Neuroscience) نسبت کلی خواب با حرکت سریع چشم به خواب با حرکت غیرسریع نیز ممکن است در این مرحله کاهش یابد.
به گفته‌ی مانت ساینای، پروژسترون و استروژن به تعدیل پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز – یعنی سروتونین و اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) – که سطح خلق‌وخو و استرس را تنظیم می‌کنند، کمک می‌کنند. بر اساس بررسی مجله پیشگامان علوم اعصاب، اضطراب و خلق‌وخوی افسرده ناشی از علائم پیش از قاعدگی، ممکن است تلاش افراد برای به خواب رفتن را تضعیف کند و علائم فیزیکی مانند بدن درد و حالت تهوع نیز ممکن است به توضیح این‌که چرا افرادی که علائم پیش از قاعدگی را تجربه می‌کنند مستعد اختلال در خواب هستند کمک کند.
برخی مطالعات به این مساله اشاره دارند که تولید ملاتونین و حساسیت آن ممکن است در مرحله فاز لوتئال نیز تغییر کند؛ اما این تحقیق برای نتیجه‌گیری قطعی «کافی نیست».
شادل می‌گوید که اختلال خواب در فاز لوتئال ممکن است این احتمال را افزایش دهد که افراد رویاهای واضح خود را به خاطر بسپارند.
