دخترانی که بهای ازدواج برادرانشان را می‌پردازند
گزارشگر: بهار افشار زاده
در برخی از خانواده‌های هراتی برای ازدواج پسر دختر را قربانی می‌کنند. آن‌ها برای این که دختری را به عنوان عروس به خانه بی‌آورند، دختر خود را به خانواده عروس پیشکش می‌کنند. این عرف به صورت عامیانه در بین مردم هرات به (آلیشانی) یعنی معاوضه شهرت دارد. در این‌گونه ازدواج‌ها دختران اجازه اظهار نظر و مخالفت ندارند. آن‌ها باید به عقد فردی در بیایند تا در مقابل، پدر یا برادر شان بتوانند همسر اختیار کنند.
شیما بانوی 23 ساله ایست که سه سال قبل با همسر برادرش آلیشانی شده است. او را به عقد خسر برادرش که مردی 50 ساله است و همسر دومش نیز می‌باشد، در آورده‌اند.
شیما از ازدواجش چنین می‌گوید: ” پدرم از وقتی که خیلی خرد بودم همیشه می‌گفت سیمین آلیشانی عارف است. (عارف برادر شیمااست) زمانی که برادرم را خواستند داماد کنند، پدر عروس که پسری نداشت، مرابه عقد خودش در آورد.”
وی در ادامه گفت : “وقتی من شوهرم را دیدم گریه کردم که من زن این مرد نمی‌شوم؛ اما پدرم می‌گفت من پول پیشکش (طویانه) ندارم که برای دامادی برادرت بدهم و مجبورم تو را آلیشانی کنم.”
در این گونه ازدواج ها تداوم ازدواج و خوشبختی و بدبختی چهار نفر به هم ارتباط دارد.
مسلمه بانوی جوانیست که 4 سال قبل آلیشانی برادرش گردیده است و به عقد پسر مامایش در آمد. اما مشکلاتی که در زندگی برادرو همسر او بوجود آمد و ازهم جدا شدند، سبب شد تا او نیز امروز مطلقه باشد.
مسلمه در باره ازدواجش چنین می‌گوید: “ابتدا در ازدواج ما که دو زوج بودیم کدام مشکلی بوجود نیامد اما بعد از مدتی برادرم از همسرش جدا شد و این باعث شد که خانواده‌ی همسرم پسرشان را مجبور کنند تا مرا طلاق بدهد.”
مسلمه در در ادامه گفت: “من و همسرم همدیگر را دوست داشتیم اما چون خواهر او زندگی نا فرجامی با برادرم داشت، بنا انتقام شکست زندگی او را که همزمان با زندگی من شروع شده بود و مسبب آن را برادرم می‌دانستند، از من گرفتند.”
خانواده‌ها دلیل انجام این گونه ازدواج‌ها را بلند بودن پیشکش دختران وعدم توانایی اقتصادی پسران در قسمت پرداخت این بها می‌دانند.
محمد رحیم که دختر و پسرش بنا به این رسم و عرف جامعه ازدواج نموده‌اند می‌گوید: “چون من چهار پسر دارم و از لحاظ اقتصادی توانایی پرداخت شیر بها برای ازدواج همه‌ی آن‌ها را ندارم، پس مجبورم دختر بدم که دختر بیاورم.”
جامعه شناسان دلیل چنین ازدواج‌های را دو متغییر عمده اجتماعی و اقتصادی می‌دانند.
علی الله آزاد استاد دانشکده جامعه شناسی دانشگاه هرات، تاثیرگذاری متغییر اجتماعی را برچنین ازدواج‌ها، اندیشه‌ی خانواده‌ها برای استحکام روابط بیشتر بین دو خانواده، دانسته و علل اقتصادی را نیز فقر اقتصادی و ذهنیت خانواده‌ها برای انجام مصارف کمتر می‌داند.
آقای آزاد این گونه ازدواج‌ها را با پیامدهای منفی دانسته و اضافه نمود: “تبعات منفی این‌گونه ازدواج‌ها و تاثیرات مخرب آن، بر ابعاد مختلف زندگی افراد، چه در بعد فردی، خانوادگی و اجتماعی به وضوح آشکار گردیده، که در نهایت اثر آن به شکل سرخوردگی دختران از کالا پنداشته شدن آن‌ها، کشمکش‌های خانوادگی، ایجاد خشونت در خانواده‌ها، قتل و طلاق آشکار گردیده و سبب عدم تمایل دیگر جوانان به ازدواج می‌شود.”
وی در ادامه گفت: “باید برای کاهش و از بین بردن چنین رسوم نابجا بصورت رسمی و غیر رسمی از طریق نهادهای مسئول قانون‌گذاری و نظارتی کشور و یا از طریق فرایند گسترش آگاهی مردم از مجراهای مختلف اقدام صورت گیرد.”
برخی از خانواده‌های هراتی این عقیده را دارند که چون در این‌گونه ازدواج‌ها برای عروس آوردن طویانه پرداخت نمی‌شود، در آن مشکلی نیست؛ اما دختران هراتی از این که در این گونه ازدواج‌ها به آن‌ها به چشم کالایی برای مبادله دیده می‌شود، آن را هتک حرمت به شخصیت خود می‌دانند.
