دختران پشت قالب قالین‌بافی، با رویاهای رنگین‌کمانی

یک زن کارآفرین در هرات با ایجاد یک کارگاه قالین‌بافی  تحت نام “بانوان با هنر”، برای بیش از ۱۵۰ دختر محروم از آموزش و شماری از زنان فقیری که سرپرست خانواده‌های شان اند، زمینه‌ی کار را فراهم کرده است. هر ماه این زنان مبلغ سه تا چهار هزار افغانی حقوق دریافت می‌کنند. دخترانی که در این‌جا مصروف قالین‌بافی استند، می‌گویند که برای رهایی از چهار‌دیواری خانه، بی‌کاری و بیرون‌رفت از وضعیت‌ بد روانی از جمله افسردگی به قالین‌بافی رو آورده‌اند.

زینب فیروزی مسؤل کارگاه قالین‌بافی “بانوان با هنر” می‌گوید که علاوه بر ۱۵۰ زنی‌ که در این‌ کارگاه  مصروف بافت قالین استند، بیش از ۵۰ زن دیگر در خانه‌های خود مصروف این هنر استند که پس از تکمیل‌شدن،  قالین دست‌بافته‌ی خود را به این کارگاه می‌آورند.

بانو فیروزی، در گفت‌گو با خبرگزاری بانوان افغانستان می‌افزاید:”در حال حاضر شمار زیادی از دختران در بخش قالین‌بافی سرگرم کار هستند و از این هنر مخارج زند‌گی‌شان را تأمین می‌کنند. برای خانم‌هایی که مهارت قالین‌بافی را آموزش دیده‎‌اند حقوق مشخصی نظر به میزان کار‌شان نیز تعیین شده است تا از این طریق بتوانند به نیازمندی‌های اقتصادی‌شان رسید‎گی ‌کنند.”

زنان و دخترانی که می‌خواهند در این کارگاه کار کنند، در گام نخست، دو ماه قالین‌بافی را آموزش می‌بینند. سپس وارد کار می‌شوند و نظر به کارشان هر ماه حقوق دریافت می‌کنند.

مسوول کارگاه بانوان باهنر، از این‌که توانسته‌است برای شماری از دختران در این ولایت زمینه‌ی کار را فراهم کند، ابراز خوش‌حالی می‌کند. “مه افتخار می‌کنم که اکنون توانستم ۱۵۰ زن و دختر سرزمین خود را سرگرم با یک هنر بسازم. گرچند زنان درآمد زیادی از این طریق حاصل نمی‌کنند؛ ولی باز هم می‌تواند دست کمکی برای وضعیت اقتصادی خوانواده‌هایشان باشد.

به گفته‌ی مسوول کارگاه “بانوان با هنر” این زنان در هر سه ماه حدود ۳۰ قالین را تولید می‌کنند.

 خانم فیروزی گفت:”صنعت قالین‌بافی ظریف‌کاری‌های زیادی دارد و ما به هر سه ماه ۳۰ قالین تولید می‌کنیم؛ اگر مکتب‌ها باز شوند خیلی بهتر می‌شود به این دختران چون با این هنر می‌توانند مصرف‌های مکتب و دانشگاه خود را بدهند در غیر آن هیچ دل‌خوشی برای این هنر‌ها وجود ندارد. دختران این عصر به این عقیده هستند که هنر هرگز جای علم و دانش را پر کرده نمی‌تواند. اما از نظر خودم شخصا از افسردگی و خانه‌نشین‌شدن بهتر است و به‌خاطر همین هم اکنون دختران بازمانده از تحصیل وآموزش مجبورانه در این هنر سرگرم استند”

مسئول این شرکت می‌گوید که اکنون ۸۰ درصد کارمندان این کارگاه را دختران محروم از آموزش تشکیل می‌دهند.

برخی از دختران دانش‌آموز با بسته‌شدن دروازه‌های مکاتب به‌روی‌شان، راه سخت‌تری را جهت توقف نکردن برگزیده‌اند و می‌خواهند با هنر قالین‌‌بافی غم رویاهای از بین رفته‌ی شان را کم کنند .هرچند این بانوان کار، کارگاه‌های قالین‌بافی را بهانه‌ی برای رهایی از چنگال ناخوشی‌های روانی و فرصتی برای درآمد مالی بیان می‌کنند؛ اما باز هم نگران جای‌گزین‌شدن کارگاه‌های قالین‌بافی به جای مکتب‌ها استند.

این دانش‌آموزان دختر که بیش از دو سال می‎شود از رفتن به مکتب محروم هستند، می‌گویند به علت این‌که به‌گونه‌ی اجباری از حق آموزش محروم شده‌اند، روزگار دشواری را پشت سر می‌گذرانند. آنان از ناگزیری به فعالیت در این کارگاه‌ها رو آورده‌اند.

خدیجه حاجی‌زاده، کارمند کارگاه قالین‌بافی بانوان با هنر است. او، زمانی‌که طالبان در اگست ۲۰۲۱ به قدرت رسید، صنف دهم مکتب بود؛ اما زمانی‌که صنف دهم را تمام می‌کند با ممنوعیت آموزش مانند سایر دختران کشور مواجه می‎شود. ممنوعیتی که به‌گفته‌ی خودش وی را به بیماری‌های روانی مبتلا می‌کرد.

 “وقتی مکتب‌ها بسته شد واقعا نخواستم داخل خانه بی‌کار بشینم و افسردگی دامن‌گیر من شود. به همین خاطر رو آوردم به قالین‌بافی و مدت دو سال می‌شود که مصروف این هنر استم ولی من هم مانند تمام دختران به این عقیده استم که هرگز هنر جای علم را نمی‌گیرد. من از طالبان می‌خواهم که به خواست دختران پاسخ مثبت بدهند و دروازه‌های مکتب‌ها را به روی دختران باز کنند. چون هر کشوری نیاز به داکتر‌ها، معلم‌ها و انجینیر‌های زن  دارد.”

برخی از زنانی که در این کارگاه برای‌شان فرصت کاری فراهم شده، ایجاد مرکزهای این‌چنینی را در راستای خودکفایی زنان و رفع نیازمندی‌های اقتصادی خانواده‌ها مؤثر بیان می‌کنند. غزل احرار، یکی دیگر از دختران کارگر در کارگاه قالین‌بافی است که پس از بسته‌شدن مکاتب‌ به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم تصمیم گرفته تا برای جلوگیری از مبتلاشدن به بیماری‌های روانی و تأمین هزینه‌های خانواده‌ی خود، به قالین‌بافی رو بیاورد.

بانو غزل به خبرگزاری بانوان افغانستان می‌گوید که او نیز مدت دو سال می‌شود که بطور حرفه‌ای در کارگاه قالین‌بافی “بانوان با هنر” کار می‌کند.

غزل گفت: “صنف یازدهم مکتب بودم که مکاتب بسته شد. در آن زمان همه جا خبر افسرده شدن دختران افغانستان بود که مه هم از جمله آنان بودم و از بی‌کاری رنج می‌بردم. دقیقا در همان زمان بود که خانم “فیروزی” برای ما یک کارگاه قالین‌بافی ایجاد کرد که در آن زمان مخصوص دختران بازمانده از تحصیل بود. اکنون از فعالیت این کارگاه دو سال می‌شود و ما مصرف خود و فامیل را از این طريق تأمین می‌کنیم؛ اما هر روز و هر شب رویاهای که با علم و دانش داشتیم در سر خود می‌‌چرخانیم مه خواهان باز شدن هر چه زودتر دروازه‌های مکاتب از حکومت طالبان استم.”

هرچند بانوان کارگر در این کارگاه از سهولت کاری ابراز خرسندی می‌کنند؛ اما ادامه‌ی این روند و بسته‌ماندن مکتب‌ها و دانشگاه‌ها را تحمیل اجباری سرنوشت تاریک بالای زنان می‌دانند و خواستار برداشته‌شدن ممنوعیت‌های وضع‌شده در برابر زنان استند.

این بانوان نقش زنان تحصیل‌کرده را در راستای ترقی و آبادی کشور مؤثر بیان می‌کنند و وضع محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ و ممنوعیت کار و آموزش بانوان را رویکرد “زن‌ستیزانه” در برابر یک قشر تأثیرگذار جامعه عنوان می‌کنند.

قالین از صنایع قدیمی و مهم مردم در ولایت‌های مختلف افغانستان است که هزاران زن و دختر افغانستانی سرگرم این صنعت هستند و از این راه لقمه‌ی نانی پیدا می‌کنند.

این در حالی‌ست که ممنوعیت آموزش و کار دختران در جامعه امروزی افغانستان یک مسئله بسیار پیچیده و مبهم است. طالبان از اوایل تسلط مجددشان در ماه آگست سال ۲۰۲۱ در اولین اقدا‌م‌های خود دختران را از حق کار و آموزش محروم کردند؛ پس از این اقدام گروه طالبان دختران باز‌مانده از حق کار و آموزش به‌خاطر رهایی از مشکلات روانی و خانه‌نشین شدن به هنر‌هایی مانند قالین‌بافی، خامک‌دوزی، بافنده‌‌گی و چرم‌دوزی روی آوردند.