زنان اسیر شریعت طالبانی؛ نویسنده‌ی افغانستانی – کانادایی که از اسارت در آزادی می‌نویسد
آی‌نور سعیدپور
زنان و دختران در افغانستان تحت کنترول طالبان با سرکوب شدید مواجه‌اند، آنان از اساسی‌ترین حقوق انسانی‌شان از جمله آموزش، به‌دلیل جنسیت از سوی طالبان محروم شدهاند. در همین حال شماری از زنان و دختران افغانستانی، کیلومترها دور از سرزمین شان در مسیر رشد و شکوفایی استند. زنان و دختران که تمام داشته‌های شان را در چمدان شان گذاشته و کشورشان را در پشت سرشان ترک کرده‌اند؛ قلم بر دست گرفته و داستان هم‌جنس‌های شان را روایت می‌کند.
راحله نایب‌زاده، یکی از صدها زن افغانستانی که دور از وطن با قلمش در آرزوی آزادی زنان از زیر سلطه‌ی طالبان می‌نویسد. خانم نایب‌زاده نویسنده‌ی افغانستانی-کانادایی، در ایران متولد و پس از آن با خانوادهاش به کانادا مهاجرات کرده است. او، اثرهای چون “جیگرمه” و “کودک هیولا” را نوشته است. راحله نایب‌زاده، تصمیم دارد در آینده کتاب‌های جدیدش را در مورد وضعیت زنان افغانستان زیر سلطه‌ی طالبان بنویسید.
در مورد فعالیت‌های هنری خانم نایب‌زاده با وی گفت‌وگوی داشته‌ایم:
- خبرگزاری بانوان افغانستان: خودتان را معرفی کنید:
متولد مشهد ایران استم و در حال حاضر در ونکوور کانادا زندگی می‌کنم. هم‌چنان من مدرک دوکترا از رشته‌ی آموزش از دانش‌کده‌ی آموزش دانش‌گاه بریتانیایی کلمبیا دارم.
- از چه زمانی تصمیم به نویسندگی گرفتید؟
وقتی‌که بزرگ شدم. همیشه عاشق داستان‌ها بودم. نوشتن نه تنها درمان؛ بلکه شفابخش نیز است.
- اولین اثر شما چیست؟
اولین رمان من، “جیگرمه” (۲۰۱۲)، یک داستان زندگی نامه‌ای است که براساس مهاجرت خانواده‌ی من از افغانستان به کاناد نوشته شده است.
- از تجربه‌های تان هم برای ما بگوید:
زمانی‌که دوساله بودم، خانواده‌ام به عنوان پناهنده به کانادا مهاجرت کردند. رویایی‌ام است که یک روز از زادگاه اجدادم، افغانستان دیدار کنم.
- تا حالا چند کتاب نوشته‌اید؟
من نویسنده‌ی رمان‌های منتشره شده‌ی “جیگر مه” که توسط انتشارات کلید خانه در سال 2012 چاپ شد. اثر دیگر من “کودک هیولا” است که توسط انتشارات وولساک و وین در سال2021 چاپ و منتشر شد.
جیگر مه، بر اساس مهاجرت خانواده‌ام از افغانستان به کانادا نوشته شده است و کودک هیولا نیز از دیدگاه سه کودک پناهنده روایت شده است.
- هدف شما به عنوان زن افغانستانی، که هم‌جنس‌های شما از تمام حقوق شان در کشورتان محروم‌اند، چیست؟
هدف من به عنوان یک نویسنده‌ی افغانستانی، تقویت و ترویج صداهای همه‌ی مردم ما، به ویژه صدای زنان افغانستانی است.
- اثرهای شما به کدام زبان‌ها منتشر شده است؟
کتاب‌های من به زبان انگلیسی است چون به این زبان به اندازه‌ی کافی مسلط استم و به زبان فارسی تاکنون اثری ندارم و به این زبان کتاب‌هایم ترجمه هم نشده است.
- در اثرهای شما آیا زندگی زنان و دختران افغانستان بازتاب یافته است؟
بله، برایم مهم است که اثرهایم جنبه‌های از فرهنگ خودم را بررسی کند.
- آیا شما از وضعیت زنان و دختران تحت حاکمیت طالبان اطلاع دارید؟
من خانواده‌های دارم که در افغانستان، در کابل و هرات زندگی می‌کنند. این کاملا برایم دل‌خراش و مایوس کننده است که زنان و دختران جوان در افغانستان اجازه‌ی کار و آموزش را ندارند. زنان نقش مهمی در جامعه دارند. آنان قرار نیست منزوی و پست‌تر از مردان باشند.
- آیا شما پس از حاکمیت طالبان، داستانی در مورد زندگی دختران افغانستان نوشته‌اید؟ اگر خیر، آیا در آینده تصمیم دارید؟
نقش زنان تحت حاکمیت طالبان، حوزه‌ای است که می‌خواهم در کارهای آینده خود به آن بپردازم.
- رسالت نویسندگان افغانستانی، به ویژه زنان نویسنده و آنان که خارج از کشور هستند، برای بازتاب زندگی زنان تحت حاکمیت طالبان چیست؟
زنان تحت حاکمیت طالبان، تحت ستم قرار دارند. با این حال، به عنوان نویسنده که شخصیت‌های ما اراده و قدرت عمل داشته باشد و کلیشه‌ها را بیش‌تر تقویت نکنیم. بازنمایی اهمیت دارد. به ویژه زمانی که برای مخاطبان غربی می‌نویسند.
- داستان‌نویسی و روایت‌نویسی وضعیت زنان و دختران برای مستندسازی رویدادها، دچقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
داستانسرایی بسیار مهم است. زیرا وسیله‌ای برای بیان و حفظ فرهنگی ارایه می‌دهد. از طریق روایت زنان می‌توانند کلیشه‌ها را به چالش بکشند و واقعیت‌های متناوب را خلق کنند.
- سرکوب استعداد زنان در افغانستان چقدر بر ادبیات کشور ضربه وارد می‌کند؟
هیچ‌چیز خطرناک‌تر از جامعه‌ی مرد سالار نیست. بدون صدای زنان جامعه آسیب می‌بیند.
- گاهی خودتان را در وضعیت کنونی در افغانستان تصور کرده‌اید؟ چه حس می‌تواند داشته باشد، در محرومیت به دلیل جنسیت از تمام حقوق اساسی؟
من یک افغانستانی خوش‌بخت استم که در کانادا زندگی می‌کنم. با این‌که از دشواری‌های زنان افغانستانی به‌طور روزمره تحت حاکمیت طالبان آگاه هستم؛ اما نمی‌توانم واقعیت‌های سختی را که آن‌ها با آن روبه‌رو هستند را تصور کنم. قلب من با مردمم است و هرگز از بالا کردن صدای آن‌ها دست بر نمی‌دارم.
- چه فرصت‌های از زنان افغانستانی برای رشد و شکوفایی استعداد شان در افغانستان تحت کنترول طالبان وجود ندارد؟
تا زمانی‌که افغانستان زیر سلطه‌ی طالبان است، زنان ما رنج خواهند برد. رویای من این است که یک روز مردمم را از زیر سلطه‌ی حکومت طالبان، آزاد ببینم.
- پیام شما به زنان و دختران افغانستان چیست؟
هرگز قدرت صدای‌تان، قدرت‌تان و توانایی‌تان را دست‌کم نگیرید. زنان افغانستانی استوار و قادر به تغییر هستند.
*یادداشت: این گفت‌وگو از زبان انگلیسی به فارسی برگردان شده است.
