طویانه‌های گزاف، دغدغه دیرینه پسران جوان
گزارشگر: مرضیه حسینی
سر و سامان دادن زندگی مشترک مملو از خوشی و آرامش برای بسیاری از پسران جوان به یک خواب رویایی بدل شده و هزینه تشکیل این زندگی بزرگترین دغدعه پسران است.
برخی از این پسران با بسیار مشکل موانع سر راه‌شان را دور کرده و عده‌یی هم با برخورد به مانعی به نام پیشکش(طویانه) توقف کرده و به زندگی رویایی شان دستور ایست را می‌دهند.
عبدالصمد جوانی است که توان برداشتن این مانع را در زندگی‌اش نداشت و بعد از پنج سال تلاش، دور زندگی با دختر مورد علاقه‌اش را خط کشیده است.
او می‌گوید:”خسر‌م 11 لگ از من پیشکش خواسته بود، در ابتدا فکر می‌کردم می‌توانم پرداخت کنم و زندگی دو نفر‌ی مان را شروع کنیم، راهی کشور ایران برای کار و تهیه پول شدم.”
او همچنان ادامه داد:”چندین بار رد مرز شدم، صاحب کار پولم را نداد، با گذشت پنج سال نتوانستم پول پیشکش را تهیه کنم، از طرفی هم خسر‌ام وضعیتم را درک نمی‌کرد و فشار بالایم بسیار بود تا این که مجبور به فسخ نامزدی‌ام شدم.”
عبدالصمد که دیگر حالت گذشته را ندارد و دچار بیماری افسردگی شدید شده، روزگارش را با فروش سبزیجات بر سر چرخ می‌گذراند و شمسیه ( نامزد عبدالصمد ) همسر دوم مردی که هم سن پدرش است، شده است.
با تمام این‌ها، پسرانی که توانستند این مانع را از سر راه‌شان کنار بزنند ضربه سنگینی را به خود وارد کرده‌اند.
محمد جعفر که به تازگی پا به دنیای متاهلی گذاشته است، می‌گوید:” چیزی بیشتر از شش‌صد هزار افغانی به دوستانم بدهکارم که باید در ظرف دوسال به آنان پس دهم.”
او همچنان ادامه داد:” پراختن پیشکش زیاد به خانواده همسر آینده، کمر پسرها را شکستانده و بیش از اندازه قرضدار می‌شوند که تا چند سال بعد از عروسی مجبور به پرداخت قرض‌های شان هستند.”
بنا به گفته‌های وی پراختن پیشکش زیاد واهمه بزرگی در پسران بدل شده و برخی از پسران نیز بخاطر مصرف زیاد، به سراغ ازدواج نمی‌روند.
عزیز احمد جوان دیگری است که می‌گوید:” بیشتر پدران در روستاها و حتی شهرها دختران‌شان را با پیشکش زیاد به خانه بخت روان کردن نوعی فخرمی‌دانند.”
او همچنان در ادامه گفت:”بسیاری از دختران از نامزد خود، لباس‌های قیمتی و جواهرات توقع دارند و به این درک نرسیده‌اند که ما از کجا این همه هزینه را باید پرداخت کنیم.”
بنا به گفته‌های عزیز احمد، مصارف گزاف در جشن‌های ازدواج و برخی آداب و رسوم ناپسند در امر ازدواج دغدغه دیگری است که جدا از مسله پیشکش، گریبان گیر پسران جوان است.
برخی از پدران به این باوراند که اگر از خانواده پسر پیشکش گرفته نشود، دختر به خانه شوهرش هیچ ارزشی ندارد.
غلام قادر، پدری است که می‌گوید:” اگر از خانواده پسر پولی را به نام پیشکش (طویانه ) نگیریم، دخترمان گویا که بی ارزش بوده و از قدر و عزت‌اش در خانه شوهر کم می‌شود.”
او در ادامه گفت:” همسر دخترم، نمی‌تواند به راحتی هر گونه رفتار و گفتار ناپسندی با دخترم داشته باشد.”
از سویی هم شماری از پدران، پولی را که از پسر می‌گیرند حق دخترشان دانسته و می‌گویند، برای ادامه بهتر زندگی دخترشان مصرف می‌کنند.
حاجی رمضان، پدری است که سه دختر را به خانه بخت روان کرده و می‌گوید:” هدف بیشتر پدران خوشبخت شدن دخترشان با پسری است که آدم خوبی در خانواده و جامعه باشد.”
او افزود:”بیشتر از آن چیزی که می‌گریم، به دختر می‌دهیم، اگر پولی را که بگیریم و به دختر ندهیم برای‌مان حرام است.”
این در حالیست که مسوولان ریاست امور زنان در هرات، افزایش خشونت علیه زنان را ریشه در پیشکش‌های زیاد و مصارف هنگفت ازدواج عنوان می‌کنند.
محبوبه جمشیدی رییس امور زنان هرات، می‌گوید:”بسیاری از پرونده خشونت‌های خانوادگی که بررسی می‌شوند ریشه در پیشکش‌های زیاد داشته که از طرف پدر دختر گرفته شده و ضربه سنگینی به پسر وارد شده است.”
او افزود:” با گرفتن پول زیاد، دختر هم به نحوی منت بار خانواده شوهرش است که در این صورت پیامدهای ناگواری را نیز علیه زنان به دنبال داشته است.”
مسوولان این اداره با تاکید بر این که پیشکش زیاد برای پدر دختر حرام است، می‌گویند برای مبارزه با این عرف و عنعنات ناپسند برنامه‌های آگاهی دهی را برای زنان و مردان در سطح شهر به ویژه ولسوالی‌ها روی دست داشته و به این روند همچنان ادامه می‌دهند.
از سویی هم جامعه شناسان در هرات، به این باور اند که گرفتن پیشکش زیاد دختران را به یک شی بدل کرده و این سبب می‌شود تا مردان نیز زنان را به عنوان یک شی برای بهره برداری بدانند.
علی احمد کاوه استاد دانشگاه و جامعه شناس، می‌گوید:” در گذشته دختران به ویژه زمانی که مشکلات اقتصادی فراوان بود، به عنوان یک سرمایه تلقی می‌شد و همین امر سبب شده تا بسیاری از خانواده‌های طبقه پایین و کارگر به ویژه ولسوالی‌ها به دختران به دید سرمایه و ثروت ببینند.”
آقای کاوه در ادامه افزود:” در این صورت خانواده پسر از دختر توقع داشته که خدمتگزار بوده و به چشم خدمه به دختر می‌بینند، عدم توانایی پرداخت پیشکش، گماشتن پسر به کارهای سخت و آواره شدن به کشور‌های همسایه برای کار و تبدیل شدن دختر به عنوان شی از جمله پیامدهای منفی است که در جامعه به میان می‌آید.”
به باور جامعه شناسان راه حلی در این زمینه وجود نداشته و تا زمانی که مسئله پیشکش به مانند مهریه که امر شرعی است و مقدار مشخصی ندارد باشد، مسئله مقدار مشخصی نداشته و وجود دارد.
طویانه‌های زیاد سبب شده تا بسیاری از پسران مجبور به کارهای سخت و مهاجرت شوند همین امر هم سبب شده تا مشکلات خانوادگی زیادی به بار آید.
