خفه‌گی اوضاع آزادی بیان؛ چالش‌های ترک شغل بانوان روزنامه‌نگار
با فروافتادن جمهوریت و به قدرت رسیدن طالبان، رسانه‌ها از یک نظام آزاد به یک نظام بسته و بی‌باور به آزادی بیان گام برداشتند؛ از جمله کار رسانه‌ی برای بانوان روزنامه‌نگار در افغانستان به حدی دشوار شده است که بسیاری آنها مجبور به ترک کار روزنامه‌نگاری شده اند. شماری از این روزنامه‌نگاران تجربه خود را از شرایط کار تحت محدودیت‌های طالبان را توضیح می‌دهند.
مهتاب نام مستعار روزنامه‌نگاری است که مدت پنج سال در راستای آزادی بیان و اطلاع‌رسانی در کابل فعالیت رسانه‌ی داشت، اما دو ماه پیش مجبور شد از کار روزنامه‌نگاری دست بکشد.
مهتاب می‌گوید که به دلیل علاقه زیاد که به کار خود داشت، پس از تصرف افغانستان توسط طالبان به کارش ادامه داد، اما فشارهای روز افزون طالبان، وی را ناگزیر به ترک حرفه‌ی وی کرد.
به گفته‌ی مهتاب به دلیل محدودیت‌های وضع شده، او و دیگر روزنامه‌نگاران زن در افغانستان اجازه ندارند برای تهیه گزارش، در تمام نشست‌ها اشتراک کنند، با مردان مصاحبه کنند و یا بدون پوشیدن ماسک در تصویر ظاهر شوند.
او گفت که: “به کارم علاقه زیاد دارم، پس از اینکه طالبان آمدند، رادیو و سایت که در آن کار می‌کردم مسدود شد، شش ماه بیکار بودم، بعدا با یکی از رسانه‌های خارجی کار گرفتم، گاهی برای گزارش گرفتن آنقدر تحت فشار قرار می‌گرفتم که بلاخره اوضاع روحی من به شدت آسیب دیده بود اما باز هم بخاطری‌که نان آور خانواده بودم تحمل می‌کردم اما بخاطر همین محدودیت‌ها بلاخره از طرف دفتر به من گفته شد یک همکار مرد به جای تو استخدام می‌کنیم و مجبور شدم کار را ترک کنم.”
حذف سیستماتیک زنان خبرنگار هم‌چنان ادامه دارد. امروزه از رسانه‌های افغانستان کمتر صدای زنان شنیده و چهره شان دیده می‌شود. چنانچه به تازه‌گی ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در هلمند به تمام رسانه‌های این ولایت دستور داد به هیچ وجه صدای زنان را پخش نکنند.
بهار نام مستعار روزنامه‌نگار دیگری است که هفت سال در بخش اطلاع رسانی با رسانه‌های مزار شریف فعالیت داشته، می‌گوید به دلیل محدودیت‌های داخل و بیرون از رسانه، مجبور شده شغلش را ترک کند.
وی افزود: “ پس از سقوط نظام اوضاع اطلاع‌رسانی به شدت بد شد، اگر خانم بودی و خبرنگار جرم‌ات دو چند بود و حکومت داران حتی به پرسش‌های روزنامه‌نگاران زن درست پاسخ نمی‌دهند، در کنار این طرز برخورد مردم نیز عوض شده بود، بخاطر همین دلایل صاحب‌های رسانه‌ها نیز تمایل زیادی به همکاری با زنان روزنامه‌نگار نشان نمی‌دادند، معاش زن روزنامه‌نگار دیر داده می‌شد بخاطر همه این محدودیت‌ها مجبور شدم کارم را در رسانه‌های داخلی ترک کنم.”
در کنار زنانی که مجبور به ترک کار روزنامه‌نگاری شده‌اند، شمار روزنامه‌نگاران زن که هنوز هم به فعالیت شان ادامه می‌دهند نیز از دشواری کار روزنامه‌نگاری برای زنان سخن می‌گویند.
پریسا نام مستعار بانوی دیگری‌ست که در یکی از رسانه‌های محلی هرات مجری تلویزیون است. می‌گوید محدودیت‌های اعمال شده از جمله پوشیدن ماسک در حین اجرای برنامه، کار را بر وی دشوار ساخته است.
وی می‌افراید: “ خوب برای خانم‌ها خیلی محدودیت‌ها اعمال شده از جمله پوشیدن ماسک در برنامه‌ها است که خیلی سخت است مثلن در یک ساعت آن هم برنامه زنده ماسک پوشیده باشی، در کنار این اعضای طالبان گاه وارد استدیو‌ها می‌شوند حین ثبت برنامه و چندبار با بی‌مسوولیتی تمام باعث شدند ثبت برنامه متوقف شود.”
طالبان در ماه می سال ۲۰۲۲ دستور دادند که مجریان زن در رسانه های افغانستان حین اجرای برنامه‌های تلویزیونی صورت خود را بپوشانند، اقدامی که واکنش ها و انتقاد های زیادی را به دنبال داشت.
هیدر بار معاون بخش زنان در دیده بان حقوق بشر در آن زمان در تویتی گفته بود که قوانین طالبان برای زنان “توهین آمیز” و برای آسیب رساندن به آنان است.
در همین‌حال فعالان حقوق زن می‌گویند حذف تدریجی زنان از رسانه‌ها خلاف ازادی بیان بوده و غیر قابل قبول است.
مریم معروف آروین فعال حقوق زنان می‌گوید که: “ چنین عملکرد‌های طالبان در برابر زنان روزنامه‌نگار جهت سرکوب ندا‌های عدالت‌خواهی در برابر حاکمیت شان سرکوب آزادی بیان ایجاد ترس و کنترول مردم افغانستان، جهت تحمیل خواسته‌های شوم شان است.”
این همه در حالی‌ست که سازمان خبرنگاران بدون مرز به تازگی گزارش داد که در دوسال حاکمیت طالبان از مجموع ۱۲هزار روزنامه‌نگار دو سوم آن شغل شان را از دست داده‌اند که از این میان ۸۰ درصد آنان زنان هستند.
انجمن مستقل خبرنگاران افغانستان نیز گفته بود که از میان ۲۸۰۰ خبرنگار و کارمند رسانه‌ی زن در این کشور دستکم ۲۳۰۰ تن آنها شغل خود را از دست داده اند.
پیش از بازگشت طالبان به قدرت، آزادی بیان و رسانه ها از دستاوردهای بزرگ طی بیش از ۲۰ سال اخیر در افغانستان پنداشته می شد.
در این مدت صدها رسانۀ تصویری ، شنیداری و چاپی آغاز به فعالیت کرده و زمینۀ کار به هزاران تن به شمول زنان فراهم شده بود.
