روایت‌هایی از زندگی زنان کارگر جنسی در افغانستان

چشم‌های گودافتاد و چروک‌های دور چشم‌اش حکایت از سرگذشت دشواری دارند. دماغ‌اش روی صورت کشیده‌ی لاغرش تیغ کشیده و رنگ به رخ ندارد. دست‌هایش لایه‌یی از استخوان و رگ به نظر می‌رسند. به یکی از مراکز درمانی هرات آمده است و می‌گوید ده سال از اعتیاد او به مواد مخدر می‌گذرد و هشت سال از این مدت را برای تامین مخارج مواد مخدر، تن‌فروشی کرده است.
تن‌فروشی یکی از آسیب‌های اجتماعی است که در افغانستان نیز با وجود جامعه‌یی به شدت محافظه‌کار و سرکوب‌گر، به پیمانه‌ی زیادی وجود دارد.

در این گزارش به دنبال عوامل فروش خدمات جنسی با ده تن از زنان کارگر جنسی در هرات گفت‌وگو کردیم و روایت زندگی پنج تن آنان را در این گزارش آورده ایم. از میان ده‌تن از مصاحبه شوندگان، ۳ تن گفتند که به دلیل اعتیاد به فروش خدمات جنسی روی آورده اند. ۲ تن گفتند که به دلیل فقر اقتصادی و ۲ تن دیگر به دلیل اعتیاد همسران شان تن به فروش خدمات جنسی داده اند. ازدواج اجباری و تجاوز جنسی عاملی است که ۳ تن دیگر دلیل روی آوردن به فروش خدمات جنسی عنوان کردند.

هم‌چنان به درخواست مصاحبه شوندگان از ذکر نام شان خودداری کرده و از آنان با نام‌های مستعار یاد می‌کنیم.

اعتیاد به مواد مخدر

شکریه که هشت سال از زندگی خود را کارگر جنسی بوده، از یک ماه به این سو دیگر خدمات جنسی نمی‌دهد و برای این که مدرک عایداتی او از بین رفته، می‌خواهد اعتیاد را نیز ترک کند. او خودش را 40 ساله می‌گوید اما شاید به دلیل اعتیاد و سرگذشت دشوارش به مراتب پیرتر از آن‌چه که می‌گوید به نظر می‌رسد. شکریه مدت ده سال را با پودر و شیشه گذرانده است و ادعا می‌کند که از روی مجبوری تن به روابط جنسی می‌داد تا بتواند مخارج اعتیاد اش را تامین کند.
در کنار شکریه همسرش نیز معتاد است و زمانی که آنان تمام دارایی خود را دود کردند، هر دو کارتن‌خواب شدند.
او می‌گوید بابت هربار رابطه‌ی جنسی 2صد افغانی و یا بیشتر از آن دریافت می‌کرد.

با این که آمار مشخصی از شمار معتادان در هرات وجود ندارد اما بر اساس آخرین آمار اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر ولایت هرات، ۱۳ درصد از معتادان در این ولایت در سال ۲۰۰۵ زنان بوده اند و ممکن طی سال‌های گذشته افزایش یافته باشد.
عزیزه‌ی 32 ساله به ایدز مبتلاست. در ابتدا دلیل ابتلایش به این بیماری را کار در آرایشگاه و یا ارتباط با همسرش عنوان کرد اما زمانی که از افشانشدن هویت‌اش به او اطمینان دادم سر صحبت را باز کرد و از اعتیاد همسرش گفت که او را مجبور به تن‌فروشی کرد.
او اضافه کرد، شبی که برای خرید مواد مخدر برای همسرش رفته بود نخستین باری بود که با کسی به جز همسرش رابطه‌ی جنسی برقرار کرد. به گفته‌ی او، راننده‌ی تاکسی با پیشنهاد پول از او خواست تا با وی رابطه برقرار کند و عزیزه هم پذیرفت. مبلغ این پول 5صد افغانی بود.
پیش از عزیزه اما این شوهرش بود که روابط جنسی متعدد را در زندگی مشترک آنان آغاز کرد. شوهر عزیزه داروخانه داشت و از این طریق با زنان زیادی آشنا بود که حاضر بودند به او خدمات جنسی بدهند. عزیزه نیز در این اواخر با دوستان همسرش که برای دورهمی و استفاده از مواد مخدر به خانه‌ی او می‌آمدند رابطه‌ی جنسی برقرار می‌کرد و در عوض آنان به همسرش در مخارج خانه کمک می‌کردند. او پسری تقریبا چهار ساله و دختری دوازده ساله دارد؛ تنها فردی که در خانواده‌ی عزیزه ایدز ندارد.

«شوهرم را دوست نداشتم»
زحل یکی دیگر از زنانی است که تجربه‌ی رابطه‌ی جنسی با چندین مرد را دارد دلیل او اما برای این کار عدم علاقه‌ی او به همسرش است. او می‌گوید در کودکی و با مردی که هیچ علاقه‌یی به او نداشت ازدواج کرد.
زحل در 17 سالگی با مردی چهل ساله ازدواج کرد مردی که به گفته‌ی او، هیچ‌چیزی از همسرداری نمی‌داند. «زمانی‌که با من همبستر می‌شود هیچ حرفی نمی‌زند و همین که خودش ارضا شد، کنار می‌رود.»
او ادامه می‌دهد که در طول یازده سال روابط جنسی با همسرش هیچ‌گاهی به رضایت جنسی نرسیده است چون همسرش به این موضوع اهمیتی نمی‌داد.
زحل می‌گوید رابطه‌ی جنسی او با مردان دیگر تنها به خاطر پول نیست و باید به آنان حسی داشته باشد.
او می‌افزاید: «اولین بار خیلی عذاب وجدان گرفتم و بعدش خیلی گریه کردم.» اما این که در روابط جنسی با غیر همسرش خودش نیز دخیل است، راضی‌اش می‌کند.
وی از نخستین رابطه‌ی جنسی با همسرش نیز خاطره‌ی خوبی ندارد و این‌گونه توصیف می‌کند: «در اولین رابطه‌ی جنسی که با شوهرم داشتم، نابود شدم. هیچ‌وقت دوست نداشتم این اتفاق بیفتد، چون اصلا دوستش نداشتم.»
زحل صاحب سه فرزند است و می‌گوید از طریق این کار، هم خودش به رضایت می‌رسد و هم با پول‌اش به فرزندان‌اش رسیدگی می‌کند.

تجاوز جنسی

تجاوز جنسی عامل روی آوردن فریحه به فروش خدمات جنسی بود. او می‌گوید پیش از این که ازدواج کند مورد تجاوز قرار گرفت و پس از آن اتفاق حالت روحی خوبی نداشت و برای همین به روسپی‌گری روی آورد. سابقه‌ی کار فریحه به پانزده سال می‌رسد و از 12 سال به این سو که ازدواج کرده است نیز کارگر جنسی است.

فریحه می‌گوید همسرش نیز از کار او آگاه است و حالا اعتراضی ندارد.

دادستانی کل افغانستان در ماه عقرب سال گذشته‌ اعلام کرد که در این سال ۱۷۳ مورد تجاوز جنسی در این اداره ثبت شده است. او هم‌چنان آمار سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ خورشیدی را به ترتیب ۱۹۵ و ۲۰۱ مورد عنوان کرده و افزود بیشتر این موارد در ولایت‌های هرات، بلخ و کابل ثبت شده است.

با این وجود می‌توان گفت که به دلیل جامعه‌ای سنتی در افغانستان سخن گفتن در مورد تجاوز جنسی هنوز هم برای بسیاری از قربانیان تابو است و به همین دلیل ممکن آمار واقعی بسیار بیشتر ازین باشد.

فقر اقتصادی

در میان زنانی که به دلایل اختلالات روحی و یا اعتیاد تن به فعالیت‌های جنسی می‌دهند زنانی وجود دارند که برای بقای اعضای خانواده‌ی شان کارگر جنسی شده اند.

شریفه‌ی 22 ساله دو کودک دارد و از یک سال به این سو فعالیت‌های جنسی را آغاز کرده است. او اعتیاد شوهر و فقر اقتصادی را دلیل فعالیت‌های جنسی‌اش عنوان می‌کند: «اگر این کار را نکنم (خدمات جنسی ندهم) کرایه‌ی خانه، پول آب و برق و پول مخارج بچه‌ها را از کجا کنم.»
همسر او معتاد کارتن‌خواب است و با این که شریفه از سوی برادران‌اش نیز حمایت مالی می‌شود اما می‌گوید آن کمک برای او و فرزندانش‌اش بسنده نیست.

این در حالیست که برنامه‌ی توسعه سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده که ممکن میزان فقر در افغانستان به ۷۰ درصد افزایش یابد و افراد نیازمند تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی به ۱۸ میلیون نفر برسند.

تقاضا و عرضه
آگاهان امور اجتماعی به این باور اند که فروش خدمات جنسی در کنار فقر دلایل دیگری نیز دارد و تقاضا در جامعه یکی از دلایل است و زمانی که با فقر یک‌جا می‌شود زنان را به کار در این بخش وامی‌دارد.
عصمت‌الله جعفری، آگاه امور اجتماعی به این باور است که نابرابری اقتصادی یکی از عوامل بنیادی فروش خدمات جنسی است و بسیاری از زنانی که به فروش خدمات جنسی روی می‌آورند کسانی اند که راه دیگری جز این برای کسب درآمد ندارند.
«از سوی دیگر روسپی‌گری کارکردی هم در جامعه دارد و بسیاری از مردانی که شریک جنسی ندارند و یا از همسرشان راضی نیستند این تقاضا را به وجود میاورند و این تقاضا همراه با نابرابری اقتصادی سبب به وجود آمدن پدیده‌ی روسپی‌گری می‌شود.»
به گفته‌ی آقای جعفری، بحث دیگر گرایش‌های جنسی است و ممکن زنانی که این کار را می‌کنند دوست داشته باشند که با افراد مختلف رابطه‌ی جنسی داشته باشند و چون در جامعه‌ی افغانستانی این مطلوب نیست، روسپی‌گری را انتخاب می‌کنند.
اعتیاد جنسی و وسواس‌های جنسی عامل دیگر روسپی‌گری
روان‌شناسان اما اختلال روانی را یکی دیگر از عوامل روی آوردن زنان به روسپی‌گری عنوان می‌کنند.
وحیدنورزاد، روان‌شناس می‌گوید برآورده نشدن علایق جنسی و عاطفی زنان از سوی همسران شان به دلیل بی‌سوادی در مورد مسایل عاطفی و جنسی، نبود روحیه و فضای مناسب در رابطه‌ی جنسی با همسر، اعتیاد جنسی، وسواس‌های جنسی و برخی دیگر از اختلالات جنسی از جمله دیگر عوامل رفتن زنان به سوی تن‌فروشی است.

وی به این باور است در صورتی که فروش خدمات جنسی از روی نابرابری اقتصادی و فقر باشد زن در ابتدا مجبور است با عقاید و عزت نفس خود بجنگد که برای خود یک خشونت روانی و فیزیکی را روا می‌دارد
عوامل دیگر این پدیده، اعتیاد به مواد مخدر، خشونت‌های خانوادگی، انتقام زنان از همسران خائن، باج‌گیری‌های عاطفی و عدم توجه همسران و خلا عاطفی در زنان است.
به باور آقای نورزاد تن‌فروشی پیامدهای روانی نیز به همراه دارد که شایع‌ترین اختلال در میان این افراد افسردگی است.
آقای نورزاد اقدام به خودکشی، احساس گناه و فرار از منزل را از پیامدهای کارگری جنسی زنان عنوان می‌کند.
این روان‌شناس معتقد است که بدگمانی همسران نیز گاهی سبب تن‌فروشی زنان شده است «چون در موارد زیادی زنان فکر می‌کنند حالا که در معرض اتهام اند فرقی نمی‌کند که این کار را انجام دهند یا نه.»
سیر تاریخی فروش خدمات جنسی نشان می‌دهد که این پدیده از انحرافات قدیمی بشر است و از گذشته به عنوان یک واقعیت اجتماعی وجود داشته است.

گزارش‌گر: سیمین صدف