مهاجرت زنان باسواد، زیان‌بارتر است
در دو دهه‌ی پسین، روی‌هم‌رفته برای تحصیل زنان سرمایه‌گذاری‌های زیادی شد. هزاران دختر فرصت مکتب رفتن یافتند و شمار زیادی از آنان به دانشگاه رفتند. اما این سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل نبود زمینه‌های کار و بسترهای مناسب شغلی برای زنان، می‌توان گفت که تا حد زیادی بی‌اثر بوده و زنان و در مجموع جامعه افغانستان نتوانسته از این همه نیروی انسانی استفاده بهینه کند. زنان تحصیل‌کرده زیادی کشور را ترک کرده و دست به مهاجرت می‌زنند که این روند از سال ۲۰۱۴ به این طرف سیر صعودی پیموده و قابل نگرانی است.
هرچند مهاجرت یک پدیده عام است و شامل مردان و زنان می‌شود اما چون افغانستان به زنان تحصیل کرده بیشتر نیاز دارد، مهاجرت زنان تحصیل کرده تبعات منفی بیشتری دارد.
برای زنان به ویژه زنان افغانستان تحصیل معنای فراتر از دارد. برای زنان تحصیل یک نوع مبارزه هم هست. بسیاری از نهادهای مدافع حقوق زنان برای این از تحصیل زنان حمایت می‌کنند و برای این کار زمینه سازی می‌کنند تا آنان در آینده همچون مبارزان راه عدالت بار آیند و برای برابری حقوق شان مبارزه کنند. برای همین است که تحصیل زنان دشوارتر است و مسؤولیت زنان تحصیل کرده سنگین‌تر. حتا اگر یک زن تحصیل کرده نتواند به شکل سازمانی و سازمان یافته برای احقاق حقوق سایر زنان کار کند، نفس تحصیل یافته‌گی او سبب می‌شود تا از حق و حقوق انسانی خود با خبر شده و راه‌های مبارزه روش‌مند با بی‌عدالتی و نابرابری را پیدا کند.
وجود زنان تحصیل کرده در بین جامعه و در خانواده‌ها محیط جامعه و خانواده را انسانی‌تر می‌سازد و از نظر فرهنگی تبعات مثبت آن در شکل‌گیری اخلاقیت مبتنی بر عدالت و شرافت شهروندی قابل لمس و شهود خواهد بود. بی‌تردید که مادران تحصیل یافته در پرورش فرزندانِ با تربیت سالم نقش مهمی را در سامان بخشیدن به نابهنجاری‌های نرم‌افزاری جامعه و فرهنگ بازی خواهند کرد که در درازمدت می‌توان از ورای آن برچیدن بساط جنگ و خشونت روانی را از جامعه متوقع بود.
ناگفته پیداست که مبارزه برای تامین برابری حقوق زنان و مردان بخشی از یک روند مبارزاتی برای نهادینه سازی ارزش های مدنی و مدرن است و اگر با مهاجرت زنان تحصیل یافته این بخش از مبارزه با مشکل مواجه شود، می‌توان پیش‌بینی کرد که رسیدن افغانستان مرحله‌یی که عوامل ثبات و توسعه را با سازوکارهای بومی خویش تولید و بازتولید کند، دشوار می‌شود و ما ناگذیر مسیر قهقرایی معطوف به گذشته وحشتناک را طی خواهیم کرد که آنگاه هیچ انسانی(اعم از مرد و زن) در امان نخواهد بود و دور باطل جنگ و خشونت در لایه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تکرار و تکرار خواهد شد.
نسیمه همدرد
