شرایط دشوار خبرنگاری در افغانستان؛ سرنوشت آزادی بیان و رسانه‌ها در کشور چه خواهد شد؟

آزادی بیان و رسانه‌ها همواره یکی از دستاوردهای بزرگ حکومت گذشته و جامعه‌ی جهانی در دودهه‌ی اخیر در افغانستان محسوب می‌شد. پس از سقوط افغانستان و تسلط طالبان بر کشور، رسانه‌ها توانستند هفته‌ی اول را زیر پرچم امارت اسلامی هم‌چون گذشته کار کنند. پس از آن اما سخت‌گیری‌ها بر کار خبرنگاران و به ویژه زنان، از ممانعت شبنم خان دوران تا بازداشت و لت‌وکوب پنج خبرنگار در جریان پوشش اعتراض زنان آغاز شد.

کار رسانه‌ای زیر سایه‌ی نظام دموکراسی نیز در افغانستان خالی از چالش نبود. در نظام دموکراسی که همیشه رییس‌جمهوری دم از حمایت از رسانه‌ها می‌زد و آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها را یکی از عمده‌ترین دستاوردهای حکومت با همکاری جامعه‌ی جهانی عنوان می‌کرد نیز دشواری‌هایی را به همراه داشت. از وجود زورگویان گرفته تا خشونت نیروهای امنیتی بر خبرنگاران و ترورهای هدف‌مند. اما اکنون آن‌چه از صحبت با خبرنگاران در افغانستان نتیجه گرفته می‌شود این است که شرایط دشوار خبرنگاری در کشور، با حضور طالبان خطرناک‌تر شده است.

دموکراسی نو پا و آزادی نیم‌بند رسانه‌ها در افغانستان آن را به سوی یک جامعه‌ی مترقی سوق می‌داد. همیشه این رسانه‌ها بودند که در حکومت‌های قبلی در افغانستان از فسادهای کلان، فقر، تخلف و مشکلات مردم پرده بر می‌داشتند اما با سقوط نظام دموکراسی در افغانستان رسانه‌ها از جمله بخش‌هایی بودند که نخستین محدودیت‌ها بر آن وضع شد.

هر چند ذبیح‌الله مجاهد در کنفرانس خبری در روزهای نخست سقوط افغانستان گفت که این گروه با کار و آموزش زنان در چهارچوب قوانین اسلامی مخالف نیست اما از صحبت با خبرنگاران زن که در افغانستان اند می‌توان دریافت که وضعیت کار رسانه‌ای برای زنان هم‌چون گذشته نیست. بسیاری از خبرنگاران زن پس از تسلط طالبان بیکار شدند و شمار زیادی به دلیل تهدیدهای امنیتی کشور را ترک کردند.

سازمان گزارش‌گران بدون مرز چندی پیش با نشر اعلامیه‌ی گفت که پس از سقوط افغانستان تنها یک هفتم خبرنگاران زن به کار شان ادامه داده اند.

این سازمان گفته بود که پیش از تسلط طالبان در کابل نزدیک به 700 زن مشغول کار رسانه‌ای بودند اما پس از تسلط طالبان این شمار به کم‌تر از 100 زن می‌رسد.

فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران نیز پیش از این گفته بود که از آغاز تسلط طالبان در افغانستان تا کنون، 153 رسانه مجبور به توقف فعالیت‌های شان شدند.

این فدراسیون هم‌چنان گفت که شکنجه و لت‌وکوب خبرنگاران در حال افزایش است.

این در حالیست که آمار رسمی دولت گذشته‌ی افغانستان نشان می‌دهد که پیش از سقوط افغانستان بیش از 4صد رسانه‌ی دیداری، شنیداری و چاپی در افغانستان فعالیت می‌کردند

گزارش دیده‌بان حقوق بشر نشان می‌دهد که از زمان تصرف افغانستان از سوی طالبان، ۳۲ خبرنگار به صورت موقت بازداشت شدند که از آن جمله می‌توان به بازداشت مرتضی صمدی، عکاس خبرنگار هراتی اشاره کرد که در حدود یک ماه دربند طالبان بود. همین‌گونه نهادهای دیگری نیز از افزایش خشونت علیه خبرنگاران افغانستان گزارش داده اند.

به گفته‌ی برخی از خبرنگاران، طالبان به نیروهای ویژه‌ی خود به صورت غیرعلنی دستور داده اند که مانع پوشش خبرنگاران از اعتراض‌ها شوند. گفتنی است که نزدیک به دوماه پیش، دو خبرنگار روزنامه‌ی اطلاعات روز در جریان پوشش تظاهرات زنان از سوی طالبان بازداشت و شکنجه شدند.

گفتنی است که امارت اسلامی طالبان چندی پیش کارشیوه‌ی برای کار رسانه‌ها ترتیب و نشر کرده اند که به تعبیری سیاست نشراتی طالبان نیز می‌توان گفت.

در این کارشیوه که طالبان آن‌را آیین‌نامه گفته اند تاکید شده که محتوای نشراتی رسانه‌ها نباید غیراسلامی باشد و یا به ارزش‌های ملی توهین کند، هم‌چنان از رسانه‌ها خواسته شده تا مطالبی که از سوی مقام‌های این گروه تایید نشده نشر نکنند.

خبرنگاران اما از این که بسیاری از مطالب ضد دین و ارزش‌های ملی تعبیر شود و این‌گونه محدودیت‌های بیشتری وضع شود، نگران اند.

سیمین صدف