برگشت به عقب؛ دغدغۀ این روزهای زنان افغانستانی
وضعیت نابسامان افغانستان از گذشته تاکنون بیشترین قربانی را از زنان گرفته است. برای اثبات این گفته‌ام اشاره‌ی کوتاهی به زندگی زنان در شش سال حکومت طالبان می‌کنم. آن زمان دروازه‌های مکتب‌ها و دانشگاه‌ها به‌روی زنان بسته بود. زنان نه تنها که حق تحصیل و کار در ادارات را نداشتند که حتی نمی‌توانستند بدون همراه شرعی ازخانه بیرون شوند. فراز و فرود زندگی زنان افغانستانی تنها دردوره‌ی حکومت طالبان خلاصه نمی‌شود پیش از طالبان و در تاریخ افغانستان نیز زنان سهم زیادی در سیاست، تجارت، تکنالوژی و سایر بخش‌ها نداشتند. به‌گواهی تاریخ بسیاری عرصه‌ها در افغانستان بیشتر مردانه بوده است. اما اکنون زنان دانشگاه می‌روند، تجارت می‌کنند، زنانی عضو مجلس نمایندگان اند و جای خالی زنان در دنیای تکنالوژی با حضور دختران ربات‌ساز پر شده است. دستاوردهای زنان در داخل و خارج از کشور از دید پنهان نیست اما با افزایش ناامنی‌ها و پیشروی طالبان در مناطق مختلف کشور این پرسش شمار زیادی از زنان در این روزهاست، حیف نیست این همه افتخار و دستاورد قربانی صلح با طالب شود؟
امریکا و متحدان آن پس از سرنگونی حکومت طالبان، افغانستان را در مسیر رسیدن به جامعة‌ی مدنی و دموکراتیک حمایت کردند با این حال با همه تلاش‌های صورت گرفته، با گذشت 20 سال نبرد و منازعه با طالبان همچنان ادامه دارد. هنوزهم موانع عمده‌ای چون ناامنی وجود دارد که برای رسیدن به یک افغانستان مرفه، آرام و عاری از جنگ باید از آنها عبور کرد. علی‌رغم این مشکلات حل ناشده، اما افغانستان از زمان سقوط رژیم طالبان به این‌سو، در راستای توانمندسازی و احقاق حقوق زنان پیشرفت‌هایی داشته است. وقتی حکومت طالبان در سال 2001 سقوط کرد، هیچ دختری به مکتب نمی‌رفت. با در نظرداشت این موارد پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است پس از سقوط رژیم طالبان چه تغییری در وضعیت زنان رخ داده است؟
بر اساس اطلاعات سازمان ملل، بانک جهانی و عفو بین الملل؛ 5% دختران در افغانستان دانشگاه می‌روند، 22% زنان شغل دارند، 20% کارمندان دولت زنان هستند، 27% نمایندگان مجلس زنان هستند و 1000 زن تا سال 2019 کسب و کار خود را داشتند.
همچنان تابستان سال ۲۰۱۷ صفحه‌ی تازه‌ای به نام دختران افغانستانی در دنیای تکنالوژی باز شد؛ این بار اما متفاوت‌تر، دختران ربات‌ساز هرات با شرکت در مسابقات جهانی رباتیک در واشنگتن مدال شجاعت گرفتند و جای خالی زنان افغانستانی را در دنیای تکنالوژی پر کردند. دختران ربات‌ساز با کسب مدال‌های رنگارنگ در مسابقات مختلف جهانی، سربرگ رسانه‌ها قرار گرفتند؛ موفقیت‌های پی‌هم این تیم، به رقم دختران علاقه‌مند حوزه‌ی تکنالوژی افزود؛ مراکز زیادی برای آموزش دختران در بخش‌های مختلف تکنالوژی ایجاد شد. تا جایی‌که اکنون دختران زیادی مصروف فراگیری فنون برای ساخت گیم، انمیشن و لایت هستند. با آنکه رشد یادگیری فنون تکنالوژی در بین دختران پیشنه‌ی زیادی ندارد؛ اما دختران در این حوزه درخشش خوبی داشته‌اند.
از این میان یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای افغانستان، تغییر وضعیت آموزشی و زیستی زنان است. اکنون از سه دختر در کشور یکی آن مکتب می‌رود و امروز زنان افغانستانی می‌توانند خارج از خانه در جامعه کار و فعالیت کنند. افغانستان، در حالی که هنوز هم در میان ده کشور با بالاترین میزان مرگ و میر مادران مواجه است، اما دیگر در رآس این لیست قرار ندارد. زنان نهادهای مدنی را ایجاد کرده‌اند، تعدادی زیادی به عنوان دادستان مقرر شده‌اند، و درصدی قابل توجهی در مجلس نمایندگان و سکتور خدمات ملکی به خود اختصاص داده‌ند. افزون بر اکنون زنان در قانون اساسی افغانستان که ضامن حقوق مساوی برای زن و مرد است، دارای جایگاه هستند. درست است که برای تطبیق قوانینی که در سال‌های پسین تصویب شده، راه درازی در پیش‌رو است، اما نفس موجودیت این قوانین برای احقاق حقوق مساوی برای همة اعضای جامعه، یک تهداب و بنیان مهم به شمار می‌رود.
در پایان، زنان بیشتر از هر قشر دیگر خواستار پایان جنگ و خشونت و درگیری‌ها در کشور هستند؛ زیرا آنان بیش از هر کسی دیگر از جنگ و خشونت آسیب دیده‌اند. در عین حال آنان نمی‌خواهند که حقوق خود را در یک توافقی که پیشرفت‌های آنان را نابود ساخته و آنان را به عقب رانده، از دست بدهند.
ضیاگل عظیمی
