کنش فرهنگی برای آزادی

پائولو فریره یکی از نظریه‌پردازان تعلیم و تربیت و آموزگار برزیلی بود؛ وی معتقد بود که گفتار مستلزم کردار است و انسان موجودی‌ست انفعالی که خواندن و نوشتن کارساز است نه کارپذیر و کتابی تحت عنوان «کنش فرهنگی برای آزادی نوشت.»

انسان موجودی‌ست پرتکاپو و قرارگرفتن در حاشیه اختیاری است در غیر این صورت انسان از نظام احتمالی رانده شده و خارج از آن قرار گرفته؛ سپس مورد خشونت قرار می‌گیرد. بنابراین فرآیند سوادآموزی به مثابه‌ی کنشی برای آزادی عمل می‌کند که مربی نقش عنصرَ داننده را ایفا می‌کند. مربی هر چه بیشتر بیاموزد و بیاموزاند، بهتر می‌تواند نقش یکی از کارسازان برای کنش را ایفا کند.

فریره تاکید داشت که آموزش تنها خواندن و نوشتن نیست؛ بلکه مسئله‌ی تفکر در جریان خواندن و نوشتن درباره اهمیت فوق‌العاده زبان است.

چنان‌چه زبان و تفکر مستلزم هم‌دیگر هستند، بنابراین تفکر و کنش؛ حق همه‌ی آدمیان است نه عده‌ای.

انسان‌های بی‌سواد یا کم‌سواد؛ انسان‌هایی زیر سلطه‌ اند که آموزش و کردار را از یک‌دیگر تقلید می‌کنند، اما هر گاه بیاندیشند، سعی می‌کنند برای رهایی و آزادی خویش بجنگند و از زیر بار سلطه‌گری بیرون آیند.

نقش مربی‌ در کنش‌ فرهنگی برای آزادی نوع نخست کارساز است، مربی پیوسته دانش آموخته و به دانش‌آموز می‌آموزاند.

در بخش دوم کتاب «کنش فرهنگی برای آزادی» اشاره‌یی به هوشیارسازی مردم شده‌است. در جهان فقط انسان است که قدرت تفکر و تحلیل را دارد و به حیث موجودی (باز) قادر به اجرای این عمل پیچیده است که با کنش خود جهان را دگرگون سازد، همچنان واقعیت جهان را درک و بیان کند.

اگر انسان‌ها موجوداتی تحلیل‌گرا نبودند. جهان به شکل اولیه‌ی خود باقی می‌ماند و هیچ کنش و حرکتی برای پیشرفت جهان صورت نمی‌گرفت.

در بخش سوم کتاب مذکور ذکر شده، بعد از هوشیارسازی مردم برای کنش فرهنگی؛ مواقعی لازم می‌شود تا مربی‌ها؛ انقلابی را به راه بیاندازند تا به اهداف خود برای آزادی فرهنگی برسند دلیل آن آشکارسازی اختلافات بین انقلابی‌ها فرهنگی و مردم، فرهنگ سکوت است.

برای به تفکر واداشتن مردم و رسیدن به کنش فرهنگی ملزوم است که انقلابی‌ها گفتار و اهداف خود را با کردار و عمل برای مردم ثابت سازند.

هوشیارسازی و انقلاب پیش از هر چیز دیگر تلاشی برای آگاه ساختن انسان نسبت به موانعی که او را از درک واقعیت باز می‌دارد، است.

در نتیجه از مطالعه‌ی این کتاب ارزش‌مند در میابیم که نظریه‌ی فریره مبنی بر دانش آیده‌آل انسانی و تعهد آزادی‌بخشی به ستم‌دیدگان است. این کتاب برای رها‌یی‌بخشی مردمی مثل مردم کشور ما که سطح دانش، آموزش و پرورش آن‌ها پایین و مردم ستم‌دیده و زیر خط فقر فرهنگی و آموزشی قرار دارند، نوشته شده است تا باشد برای پیشرفت خود و هم‌نوعان خود کاری کنیم و اگر با این تفکر که از خود شروع می‌کنم مثل خیلی از جهش‌گران اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به پا خیزیم همه‌ی جامعه به سمت انقلابی در عرصه‌ی فرهنگ و تمدن سوق می‌یابند تا باشد برای خود و نسل آینده؛ زندگی بهتر و پیشرفته‌‌‌یی با آزادی‌ها و جامعه‌ی سالم بسازیم.

نویسنده: مریم عظیمی، عضو گروه حرکت برای تغییر