شوخ‌طبعی خودمحور؛ نشانۀ بودن در شرایط روانی بهتر
منبع: sciencedaily/ دکتور هوگو کارتریو دیوس، دانشگاه گرانادا/ ترجمه: شریفه عرفانی
پژوهشگران دانشگاه گرانادا از «مرکز تحقیقات ذهن، مغز و رفتار» (CIMCYC) دریافتند افرادی که خود را سوژه شوخی‌هایشان می‌کنند و هدفشان جلب رضایت دیگران از طریق تمسخر خود است در سطح بالاتری از بهزیستی روانی هستند.
یافته‌های گروه دانشگاه گرانادا که اخیرا در ژورنال بین‌المللی شخصیت و تفاوت‌های فردی منتشر شده است، با برخی از تحقیقات انجام‌شده در روان‌شناسی طنز مغایرت دارد. تاکنون بخش قابل‌توجهی از مقالات تحقیقی نشان می‌دهد که خودمحوری در طنز، در بین افرادی که مرتبا از این سبک طنز استفاده می‌کنند با تاثیرات منفی روان‌شناختی همراه بوده است.
خورخه تورس ماریون، یکی از پژوهشگران این پروژه پیشگامانه دانشگاه گرانادا توضیح می‌دهد: «طبق مشاهدات ما کسانی که تمایل بیشتری برای سوژه کردن خود در طنزهایشان دارند، در ابعاد بهزیستی روان‌شناختی مانند خوش‌بختی در درجه اول و جامعه‌پذیری در درجه دوم امتیازات بالاتری گرفته‌اند.»
وی گفت: «نتایج از یک‌سو با نظرات سنتی مثبت نسبت به عمل «خندیدن به خود» در کشور ما مطابقت دارد و از سوی دیگر نشان می‌دهد که ممکن است اثرات شوخ‌طبعی با محوریت خود، بر سلامتی باتوجه به مکان تحقیق متفاوت باشد. در نتیجه معتقدیم که انجام مطالعات جدید با هدف تجزیه‌وتحلیل اختلافات احتمالی فرهنگی در استفاده از این نوع طنز ضروری است.»
پیامدهای ناشی از اختلافات فرهنگی یا فردی از نظر «حواس طنز» به دو دلیل اساسی در تحقیقات روان‌شناختی موردتوجه قرار نگرفته است. نخست ماهیت طنزی شوخ‌طبعی در بین پژوهشگران و هم خوانندگان ادبیات علمی-تخصصی با برخی تعصبات و عقاید از پیش تعیین‌شده ادغام شده و باعث می‌شود هنگام ارزیابی کیفیت، ارتباط و کاربردی بودن داده‌های مرتبط با طنز منجر به خطا در قضاوت شود.
دوم، تنوع چشم‌گیر اظهارنظرها، رفتارها و مسایل دیگری که «طنز» قلمداد می‌شود، مانع ایجاد یک چارچوب استندرد نظری برای یکپارچه کردن کلیه اطلاعات جمع‌آوری‌شده تا به امروز در ادبیات علمی شده است.
بااین‌حال، هوگو کارترو دیوس تاکید می‌کند: «تحقیقات ما در یکی از مودل‌های نظری قرار دارد که هدفش غلبه بر این محدودیت‌هاست و روان‌شناسی طنز را در کالبد علمی تیوریکی و بنیادی دقیق ارایه می‌دهد.
این امر باید ما را یاری کند تا گرایش‌های رفتاری متفاوتی را که مربوط به استفاده روزمره از طنز می‌شود تشخیص داده و همچنین بتوانیم با تمرکز بر طبیعت سازگاری طنز – که با طبیعت مضرش در تضاد است – را در لایه‌های متفاوتی طبقه‌بندی کنیم.
یکی از سبک‌های سازگارانه طنز، طنز وابستگی است که با هدف تقویت روابط اجتماعی انجام می‌شود. در همین حال، شوخ‌طبعی با محوریت خود باعث می‌شود که در موقعیت‌های بالقوه استرس‌زا و نامطلوب دیدگاه طنزآلود به وضعیت حفظ شود.
این نوع طنزها به‌طور مداوم با شاخص‌های بهزیستی روان‌شناختی مثبت مانند خوش‌بختی، رضایت از زندگی، امید و … مرتبط بودند؛ اما گاهی با حالات منفی‌تر مانند افسردگی و اضطراب نیز همراه بوده‌اند.
افزون بر این، نویسندگان معتقدند که «داده‌ها حاکی از وجود رابطه انحنایی بین طنز اجتماعی و ابعاد شخصیتی مانند مهربانی و صداقت است. این رابطه بدین معنی است که نمرات کم‌وزیاد به‌دست‌آمده در چنین خصوصیات شخصیتی به‌ترتیب با رغبت کمتر یا بیشتر به اظهارنظرهای طنزآمیز با هدف ایجاد و تقویت روابط اجتماعی مرتبط است.»
سبک‌های طنز که می‌تواند نیات و احساسات منفی را بپوشاند
با این وجود، پژوهشگران همچنین بلافاصله یادآوری می‌کنند که برخی سبک‌های طنز ممکن است برای پنهان کردن نیات و احساسات منفی استفاده شود. همان‌طور که ناوارو کاریلو تاکید می‌کند «[این] نتایج حاکی از آن است که طنز، حتی اگر به‌صورت لطیفه یا با خوش‌نیتی مطرح شود، می‌تواند یک استراتژی برای نقاب گذاشتن بر نیات منفی باشد.
طنز باعث می‌شود افراد با نمرات پایین در صداقت بتوانند احساس اعتماد، نزدیکی و … را در دیگران برانگیزند و از این طریق اطلاعات مهمی به دست آوردند که برای ملعبه قرار دادن افراد یا سودجویی از آن‌ها در آینده از آن بهره ببرند.»
از یک‌سو نتایج مربوط به رابطه بین استفاده از طنز و مدیریت خشم نشان می‌دهد که ظرفیت حفظ دیدگاه طنزآلود در شرایط نامطلوب، یعنی استفاده از شوخ‌طبعی خودتقویتی، به‌طورمعمول در بین افرادی که عصبانیت را بهتر مدیریت می‌کنند و همچنین کسانی که کمتر تمایل دارند احساسات یا واکنش‌های عصبی خود را نشان دهند، دیده می‌شود.
در مقابل، افرادی که تمایل به استفاده از طنز پرخاش‌گرانه یا خودشکستی دارند، خشم یا عصبانیت خود را نیز مدیریت نمی‌کنند. به‌طور خاص، طنز پرخاش‌گرانه عمدتا با اظهار خشم نسبت به دیگران و تمایل به تجربه بیشتر خشم در زندگی روزمره همراه است.
بااستفاده از طنز پرخاش‌گرانه، افراد ممکن است احساسات منفی‌شان مانند عصبانیت، برتری، نفرت و … را نسبت به زمانی که از خشونت جسمی یا کلامی استفاده می‌کنند، به شکل پنهان‌تری ابراز کنند؛ زیرا می‌توانند به ماهیت طنز اظهارنظرهایشان متوسل شده و آن را توجیه کنند.
درعین‌حال، شوخ‌طبعی خودتخریبی با گرایش بیشتر به سرکوب خشم مرتبط است؛ هرچند این سرکوب لزوما به معنای کاهش یا کنترول خشم نسبت به دیگران نیست، بلکه باعث می‌شود که عوامل محرک چنین واکنش‌های عصبی پنهان مانده یا صریحا بیان نشوند.
رویکرد جدید در روان‌شناسی طنز
تورس مارین و گینس ناوارو کاریلو یادآوری می‌کنند که: «با هدف بررسی بیشتر پیوندهای موجود بین تفاوت‌های فردی در استفاده از طنز و سایر متغیرهای روان‌شناختی موردنظر، تحقیقات ما اهداف زیر را دنبال کرده است: در مرحله اول، ارایه ابزار اندازه‌گیری به جامعه علمی برای ارزیابی سبک‌های مختلف طنز در بین جمعیت اسپانیا.
دوم، گسترش دانش موجود درباره پیوندها بین تمایل به استفاده از انواع خاصی از طنز و ویژگی‌های شخصیتی خاص (با ایجاد تحلیل‌هایی که برای تست روابط منحنی بالقوه طراحی شده‌اند) و در آخر، قصد داشتیم رابطه بین استفاده از طنز و مدیریت خشم را که در روان‌شناسی کاربردی اهمیت ویژه‌یی دارد، تجزیه‌وتحلیل کنیم.»
تحقیقات انجام شده در دانشگاه گرانادا ابزار بسیار مفیدی برای کاوش گزاره‌های مربوط به استفاده از طنز در بین اسپانیایی‌هاست، به‌ویژه مقیاس مرجع بین‌المللی مورداستفاده برای ارزیابی سبک‌های طنز، معروف به «پرسش‌نامه سبک‌های طنز» به‌عنوان بخشی از مطالعه با محیط اسپانیا مطابقت شده است.
