لطفا کمی هوای زن ها را داشته باشید، حداقل در ماه شش روزش را

معرفی کتاب
مریم محبوب

سایه های موهوم ، در ژرفای تنهایی
(( محبوبه تیموری ))

تلفون زنگ می زند. گوشی را بر می دارم ، می گویم: بلی !
سلام ! من محبوبه تیموری هستم ، از کلفورنیا تماس می گیرم . احوال پرسی می کنیم و بدینگونه ، با خانم تیموری از طریق تلفون آشنایی پیدا می کنم. داستان نویس با قریحه و توانا ، خون گرم ، صمیمی ، باهنر و ادبیات پژوه . وعده نمودند که یکی دو جلد از آثارشان را برایم بفرستند . چندی نگذشت که دو جلد از نوشته های خود را لطف نموده از طریق پُست برایم فرستادند . (( سایه های موهوم )) مجموعه داستان و (( در ژرفای تنهایی )) رمان تاریخی .

کتاب (( سایه های موهوم )) مجموعه بیست داستان کوتاه است که با قطع وصحافت زیبا ، توسط انتشارات (آن) در تابستان سال هزار و سیصد و نودوهشت خورشیدی ، به تعداد پنجصد نسخه ، در شهر هرات به نشر رسیده است . این کتاب توسط نویسنده شناخته شده ، احمد ضیا سیامک هروی ویراستاری و طرح روی جلد و صفحه آرایی بکوشش روح الامین امینی صورت گرفته است .
این مجموعه شامل داستان کوتاه و داستانک می باشد . هر داستان دارای شاخصه ها و شناسنامه های خود بوده و راوی روایات تلخ و هولناکی است که در طول دهه ها ، در جریان جنگ های ضد اشغالگری و جنگ های داخلی ، برای مردم ما اتفاق افتاده است . در این مجموعه خانم تیموری ، قصه گوی موفق و دقیقی است . نویسنده کنجکاوانه و با دقت به مسایل و اتفاقات اطرافش می نگرد . بعد از اتنخاب موضوع و تم داستان ، هنگام نوشتن ، طبق راه و روش خودش ، هیچ بُعد داستان را ، از قلم ژرفبینش نمی اندازد. تلاش می کند با شخصیت ها و پرسوناژهای داستان هایش صادق و واقعبین باشد . در اکثر داستان ها محبوبه تیموری هم روایتگرست و هم ناظری که با دلسوزی به اندوه ها و رنج های پرسوناژ هایش گوش می دهد . با آن ها همدلی می کند . با آن ها می خندد و با آن ها می گرید .
یکی از مزایای این مجموعه پرداختن به ادبیات مهاجرت است . در این مجموعه بعضی از داستان ها ، از یک سر دنیا آغاز و در سوی دیگر جهان به پایان می رسد . در این مجموعه شما داستان هایی را می خوانید که در داستان نویسی کشور ما کمتر اتفاق افتاده است . قصه ها در دو جغرافیای متفاوت آغاز و پایان می یابند . بدین معنا که سرآغاز داستان و درونمایه ایش در افغانستان تنیده می شود و پیش می رود و پایان این نسوج بافته شده ، در امریکا ختم می شود . نمونه بارز این ادعا داستان ( آن سر دنیا ) ست . در این نوشته ذهن جستجوگر نویسنده ، سرباز امریکایی را که در جنگ ها و انتحار های افغانستان ، هوش و حواس خود را از دست داده و روزانه چون مجنونی در سواحل کلفورنیا به بازگویی تراژیدی کشته شدن رفیقش ، لحظات خود را می گذراند ، با تصویر تاثیرگزاری ارایه می کند :
(وقتی آن جا بودم ، پشت کوه ها ، آن طرف دریا ها و اقیانوس ها . آن طرف دنیا ، جایی که تو در خواب هم نمی خواهی بروی ، آدم ها خیلی آسان می مردند . )
( سرباز برخاست و در برابر مادرش دست در هوا تکان داد :<>

مشخصه دوم کار های محبوبه تیموری ، نثر روان ، گیرا و جذاب اوست. زبان نویسنده در تمامی داستان ها پاک و یکدست ، دلچسپ و چشمگیر است : ( می رقصی و زیر نگاه های تماشاچیان درهم می شکنی و ریز ریز می شوی .مانند ظرف چینی که بر زمین می افتد و ریز ریز می شود . تو بار بار می افتی و می شکنی و واپس تکه هایت را جمع می کنی، تن می لرزانی و پا می کوبی ، شرنگ شرنگ . – داستان – بال پرواز )
با در نظر گرفتن موازین و معیار های متفاوت تر از جلوه های بخصوص داستانی ، این مجموعه نیز با وضاحت نشانه ها و جلوه های هنری خود را دارند . نوشته ها ریالیستک اند . مهارت نویسنده این است که از واقعگرایی دور نمی شود . در فضا های سوریالستیک و تخیلات ذهن غرقه نمی شود . درونمایه بعضی از داستان های این مجموعه ، در سیر یک خطی قرار می گیرند و روایت مستقیم دارند . کمتر دارای ابهام و پیچیده گی های داستانی اند . در داستان های خطی ، ذهن خواننده نه تنها در خواندن روایت به جایی گیر نمی کند ، بلکه قبل از آن که داستان را تمام کند ، ماجرا را دریافته است . اما در داستان های خلاقه ، نویسنده با پیچیده گی های لایه به لایه و درون به درون ، دریافت های خواننده را ، دچارابهام می سازد و سوالاتی را در ذهن و حافظه او بر می انگیزد .
به نظر می رسد که در ویراستاری این مجموعه چندان دقتی صورت نگرفته است . کتاب نه تنها از فهرست عناوین داستان ها ، محروم است بلکه هیچ ردی از شناسنامه و بیوگرافی نویسنده در آن نیست . اغلاط طباعتی فراوان در کتاب دیده می شود . حتی در بعضی موارد اغلاط املایی نیز به چشم می آید که ذهن خواننده جدی را پراگنده می کند و دقیق نگری ویراستار را زیر سوال می برد . مثلا در داستان ( شب آخر) صفحه – یک صدوپنجاه و یک – سطر ششم کلمه ( محال ) به صورت ( مهال ) نوشته شده . در همین صفحه سطر هشت کلمه ( صامتی ) به صورت ( سامتی ) نوشته شده است . به همین ترتیب اشتباهات تایپی و املایی در هر دو کتاب دیده می شود که امید است در چاپ های بعدی اصلاح شوند.
داستان های خانم تیموری سرشار از واقعیت های ملموس جامعه ماست . هر یک از داستان ها ، نمایانگر رنج بیکران پرسوناژ های است که تا اعماق وجود ، در سیاه روزی و سیاه بختی فرو رفته اند و برای نجات از بلایای که به آن گرفتار آمده اند ، چاره یی ندارند جز این که با همین سیاه روزی ها و بدبختی های خود زندگی نمایند .
درداستان ( پیراهن سپید عروسی ) نویسنده زندگی زن جوانی را نشان می دهد که تمام جوانی اش ، درنکبت و شوربدبختی ، سیاه و خاکستر شده . در دوازده ساله گی ، پدرش که قوماندان جهادی و مرد سختگیریست او را به مجید پسر همسایه نکاح می کند . چندی بعد مجید که همجنس باز است او را با توهین و تحقیر از خانه بیرون می اندازد . پدر از آمدن دخترش به خانه راضی نیست ولی از آن جای که با معامله گران عرب در ارتباط است ، دختررا که هنوز هفده ساله است با مرد شصت ساله عرب که آرزوی پسر دار شدن را دارد ، نکاح می کند . ولی از اقبال بد سال دیگر ، فرزند دختر می زاید و بار دیگر بدبختی هایش شروع می شود . از خانه مرد عرب نیز رانده می شود ، ولی پدرش او را قبول ندارد . مجبور می شود کودک دو ماهه اش را که دنیا نام دارد ، به نزد مادرش بگذارد و پنهانی و به تنهایی از خانه فرار کند .سرانجام با زنی نیک سیرت بنام گوهرخاتون مواجه می شود . گوهرخاتون او را زیر بال و پرش می گیرد . در خیاط خانه اش او را استخدام می کند و بعد ها به کمک گوهر خاتون ، به حیث بهترین خیاط لایق کابل ، به شهرت می رسد. روزی در خیاط خانه دختر جوانی از او می خواهد تا دکمه پس گردنش را ببندد ، ناگهان چشم زن به ماه گرفتگی پشت گردن دختر می افتد و قلبش فرو می ریزد. گوهرخاتون متوجه دگرگونی او می شود :
(دختر پیش آیینه قدنما می رود و خوشحال به دور خود می چرخد. گوهرخاتون از او می پرسد: نامت پیست ؟
دخترک پر از ذوق می گوید: دنیا
گوهرخاتون رو به پیرزنی که با دختر همراهست می کند و می پرسد : شما مادرش هستید ؟
دستانت روی گوش هایت بلند می شود . می خواهی فریاد بزنی : (( برای خدا نپرس ! )) اما صدا در گلویت خفه می شود و تو حس می کنی که در خلاء افتاده ای و میان زمین و آسمان معلق می زنی و دستانت به هیچ اتکای نمی رسد . پیرزن می گوید :(( نه ، من خشویش هستم ، مادرش مرده است . ))—-)

و اما کتاب دوم ( در ژرفای تنهایی ) که نویسنده درآغازدر ( یادداشت نویسنده ) از این کتاب بنام رمان تاریخی نام می برد ، در دوصدونودوصفحه ، توسط انتشارات انجمن ادبی (دیاردارا) در بهار سال هزارو سیصد و نودوهشت خورشیدی ، در پنجصد شماره ، با ویراستاری دکتر خلیل الله افضلی به چاپ رسیده است . آرایش جلد کتاب توسط فرزاد احراری انجام شده است .
حقا که خانم تیموری درتکمیل این کتاب ، حوصله مندی فراوانی از خود نشان داده است . این کتاب در واقع خاطرات و سرگذشت دو دختر افغان به نام های (( تورا )) و (( ترانه )) است .
سرگذشت مشابه با سرگذشت صد ها دختری که زندگی شان زیر سنت های حاکم اجتماعی و رسم و رواج های دست و پاگیری که در تاروپود جامعه ما تنیده ، له و نابود شده اند .
نویسنده در یاد داشتش تذکر می دهد که با تحمل و صبوری روز ها و ماه ها و هفته ها ، پای صحبت این دو دختر نشسته و به قصه های غم انگیز شان گوش داده و یادداشت برداشته ، تا از خم و پیچ و فراز و نشیب زندگی تورا و ترانه و خانواده های شان روایت مستندی را در قالب آفرینش هنری و داستانی برای خوانندگانش ارایه نماید .
تورا و ترانه در کودکی هر دو از مهر و عطوفت مادری محروم اند . هرکدام از سوی خانواده های خود ، با کمال بی عاطفه گی به درون خانواده دیگری پرتاب می شوند تا مثل مزدوران کار خانواده را انجام دهند . رنج های بسیار می برند . به گفته نویسنده استثمار می شوند. به آن ها تجاوز می شود . دست مالی می شوند . طعمه جوانان خانواده های می شوند که آن جا بزرگ شده اند . گرسنگی می کشند . از داشتن سواد محروم می شوند . چون نوکر و کلفت از صبح تا شب ، کار های سنگین خانواده چندین نفره را به شانه های کوچک خود حمل می کنند . آرزو های کودکانه و نوجوانی شان سرکوب و پامال می شود . سرانجام در اثر خانه جنگی ها با همین خانواده ها مهاجرت می کنند و به کلفورنیا مقیم می شوند .
در امریکا حوادث ناهمگون و اندوهبار دیگری انتظار آن هاست .
محیط بیگانه با آزادی های بیشمار ، با دروازه های باز و فراخ . آلوده شدن به فحاشی ، معتادشدن ، روسپی گری ، خرید و فروش مواد مخدر و در دام مافیای قاچاق افتادن . این ها همه گوره راه هایی ست که این دو دختر و چه بسا جوانان ما در اعماق آن سقوط کرده و یا می کنند .
نویسنده در یاد داشت اش می نویسد :
این رمان ، ما را تا سرزمین های بیگانه می کشاند . حکایت زندگی آواره گانی که بر اثر جنگ و نا امنی مجبوربه ترک کشور خود می شوند و پا به سرزمین چند فرهنگی امریکا می گذارند و آن جاست که با شوک فرهنگی مواجه می شوند . شمار قابل توجهی از این جوانان مهاجر در سرزمین میزبان از ریشه خود دور شده و میان رمین و آسمان سرگشتگی ها را تجربه می کنند ، کشاکش بین فرهنگ خود در درون خانه و فرهنگ غربی در بیرون ، افسردگی ها و بیماری های روحی را منجر شده و در نهایت سبب ارتکاب جرم و بزه کاری می شود .
سرگذشت جالب و غم انگیزی است . زندگی دخترانی که تلخکامی ها و تباهی های شان در اثر درهم تنیده گی سنت ها و رسم و رواج ها ، از افغانستان آغاز می یابد و در سوی دیگر جهان در تضاد با فرهنگ بومی خودشان ، همچنان درگیر با حوادث جدید و به نحو دیگری ادامه می یابد . قدرت قلم و توانایی نویسنده توانسته است قصه واقعی و گزارش زندگی این دو دختر افغان را به حدی جالب و پرشور بسازد که بعد از خواندن به آسانی نمی توانید آن را به حیث یک حقیقتی که واقعیت داشته ، را بپذیرید .
کشش و گیرایی کتاب ، خواننده را به همان سوی که نویسنده اراده دارد ، می کشاند . کتاب خواننده را با سرگذشت و زندگی تباه شده نسل جوان و مهاجر افغان آشنا می سازد و این سوال بزرگ را باردیگر در برابر ما قرار می دهد که تنها مهاجرت و فرار از کشور های جهان سومی به کشور های پیشرفته ، دردی از درد ها را برطرف نمی کند ، بلکه با همان لحاف درد آلودی که در آن دیاران پیچیده شده ایم ، این جا نیز در آن می لولیم . تغییر محیط و جامعه تا زمانی که با تغییر فرهنگ و آگاهی همراه نشود ، کاری از پیش نمی برد .
افسوس و صد افسوس که جامعه مهاجران افغان ، به سوی آگاهی و خرد ورزی ، دانش بسیار کمتری دارند و نمی توانند در خویشتن و ضمیر آگاه خود ، تغییر مثبت را ایجاد کنند و ترس از ایجاد تغییر و تحول پویا را از خود دور سازند .
مطالعه این ( رمان تاریخی ) برای علاقمندان کتاب توصیه می شود . کتاب خواننده را از تجارب گوناگون و ملموسی عبور می دهد و از کوشش های خستگی ناپذیر و ماندگار نویسنده ، تصاویر شگرفی در حافظه و ذهن خواننده از خود به جای می گذارد .
برای خانم تیموری ، نویسنده گرامی و محترم از صمیم قلب آرزوی سلامتی دارم . دست شان درد نکند که دردی از صد ها درد ما را ، بیان داشته و بر نکته یی انگشت گزارده که بایستی در باره آن بسیار بسیار نوشت تا بتوانیم بر ترس های خود غلبه کنیم . پایان