رمضان و تقسیم نابرابر وظایف بین زن و مرد در جامعۀ افغانستان

ماه مبارک رمضان است، ماهی که در آن همه (زنان و مردان) در تلاش انجام هرچه بهتر مناسک عبادی خویش اند و بر مبنای احکام اساسی اسلام در این ماه، روزه گرفتن بر زن و مرد مسلمان بالغ فرض گردیده است.

و اما در ماه مبارک رمضان، زنان با چه اضافه بار، کار و مسئولیت‌هایی مواجه اند و چه نوع خشونت‌های متعارف و نا متعارفی را تجربه می‌کنند؟. برای رسیدن به پاسخ این پرسش کافی است فهرست کوتاهی از مسئولیت‌های روزانه زنان افغانستانی را تهیه و نگاهی به فعالیت‌های ۲۴ ساعته شان داشته باشیم.

تربیت و پرورش فرزندان، تنظیم امور خانه و خانواده به شمول آشپزی، پاک‌کاری، جمع‌و جاروب، شستن ظروف، لباس‌شویی، مهمان‌داری، پذیرایی و…، بخشی از وظایف عادی و روزانه زنان خانه‌دار است. اما این مسؤلیت‌ها و وظایف عادی، در ماه مبارک رمضان سنگین‌تر شده و بی‌خوابی‌های شبانه، گرسنگی روزه،  تحمل بی‌صبری‌ها و بی‌حوصلگی‌های مردان خانواده نیز به آن اضافه می‌شود.

مردانی که در حالت عادی و روزمره، با تکیه بر قدرت سنتی خویش فرمان‌ده زندگی بوده و دسترخوان قدرت مردانگی شان در تمامی ابعاد زندگی خانوادگی و اجتماعی زنان پهن است و حالا برای کسب ثواب و اجرای فرایض خود مردانه تر (تعریفی سنتی) از همیشه  و با تاکید بر فرمان‌روانی خویش، به اضافه‌ی خشم گرسنگی روزه، هم‌چنان حکم پادشاهی می‌دهند.

این‌که چرا مردان چنین حقی را به خود می‌دهند؟، واضح است که بر می‌گردد به ریشه‌های سنتی جامعه و تعریف نقش‌ها و مسؤلیت‌های زنان و مردان در اجتماع. به گونه مثال: روز گذشته بانویی در صفحه اجتماعی خود نوشته بود. “دوستان، از برنامه‌های خود در ماه مبارک رمضان بنویسید.” در یک نگاه عمومی، بیشترین اهداف و برنامه‌های آقایان روی کار نیمه وقت، استراحت، مطالعه و عبادت و برنامه‌های خانم‌ها، روی آشپزی و پختن غذاهای متفاوت، آمادگی‌های افطار و سحری و در مواردی هم موضوعات عبادی متمرکز بود که این خود انعکاسی از نقش‌ها و مسولیت‌های تعریف شده در جامعه برای زنان و مردان است.

در ایام ماه مبارک رمضان، مرد خانواده در صورت دل‌خواه سر کار رفته، ساعاتی را به عبادت و استراحت می‌گذراند و در خوشبینانه‌ترین حالت بدون ناراحتی و خشونت افطار می‌کند و روز خود را به پایان می‌رساند.

در کنار آن زنان شاغلی وجود دارند که در این ماه، نیم روز به مسؤلیت‌های کاری دفتر و کارهای رسمی رسیدگی نموده و نیم دیگر روز تلاش بر مدیریت بهتر امور زندگی خویش دارند و یا زنان خانه‌داری که تمام روز مصروف سر سامان دادن امور زندگی خود اند. در بیشتر مواقع، بانوان در جریان روز و یا هنگام افطار، بعد از همه خستگی‌ها،  تحمل گرسنگی و تشنگی روزه با خشونت‌های لفظی و روانی تندی از جانب مردان خانواده مواجه می‌شوند، اما این بانوان با خویشتن‌داری و صبوری کوشش بر تحمل و یا دفع ان می‌کنند. در همین حال، در بیشتر موارد سطح آگاهی زنان پائین بوده، براساس معیارهای معین سنتی آموزش دیده و زندگی نموده است، هر تحمیلی را عادی می‌پندارند و آن را به‌عنوان وظیفه و مسؤلیت خود می‌پذیرند، که این خود یک چالش است و نیازمند توجه این‌جاست که مردان با تمرکز بر تعاریف سنتی نقش‌های خود، با قدرت نمایی و دست آورد بیشتر و هم‌چنان آسوده تر این ماه مبارک را به انجام می‌رسانند.

سهیلا صبری