اختلال خودزشت‌پنداری

ویژگی‌های اختلال خودزشت‌پنداری

اختلال خودزشت‌پنداری نوعی اختلال تصویرسازی از بدن است که در آن فرد دربارۀ نقص ظاهری خیالی یا اغراق‌شده در خود دچار اشتغال ذهنی مفرط می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از هر چیزی از بدن خود متنفر باشند اما معمولاً در مو، پوست، بینی، سینه یا شکم خود عیب و ایرادی پیدا می‌کنند؛ عیبی که ممکن است در واقعیت تنها یک نقص جزئی باشد یا اصلاً وجود نداشته باشد. اما برای فرد مبتلا این عیب چنان چشمگیر و مهم است که غالباً او را دچار فرسودگی شدید عاطفی و امور روزمره‌اش را مختل می‌کند.

اختلال خودزشت‌پنداری معمولاً در دوران نوجوانی و در ۱۲ تا ۱۳سالگی به وجود می‌‌آید. تحقیقات نشان می‌دهند که میزان ابتلا به این اختلال در زنان و مردان تقریباً یکسان است. علت به وجود آمدن آن معلوم نیست اما عوامل بیولوژیکی و محیطی خاصی مانند استعداد ژنتیکی و عوامل زیستی‌ـ‌عصبی (مثلاً، ناکارآمدی سروتونین در مغز) خصوصیات شخصیتی و تجربیات زندگی (بدرفتاری با کودکان، ترومای جنسی، بدرفتاری همتایان) می‌توانند در بروز آن مؤثر باشند.

نشانه‌های اختلال خودزشت‌پنداری

افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌پنداری به چنان وسواسی در مورد ظاهر خود مبتلا هستند که ممکن است ساعت‌ها یا تمام روز مشغول آن شوند. این وسواس چنان مقاومت‌ناپذیر و غیر قابل کنترل است که افراد مبتلا به آن به‌سختی می‌توانند روی چیزی به‌جز عیب و نقص خود تمرکز کنند و این امر می‌تواند به از بین رفتن عزت نفس، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی و مشکلاتی در محل کار یا مدرسه‌ منجر شود. چنین افرادی ممکن است برای پنهان کردن یا بهبود عیب‌هایشان به رفتارهای اجباری یا تکراری روی بیاورند، اگرچه آسودگی ناشی از این رفتارها معمولاً موقتی است. بعضی از این رفتارها عبارت‌اند از:

پنهان کردن قسمتی از بدن که با آن مشکل دارند (به‌کمک نوع لباس، حالت بدن، آرایش، مو، کلاه و غیره)

مقایسۀ اعضای بدن خود با دیگران

انجام عمل جراحی

نگاه کردن در آینه

دوری کردن از آینه

نیشگون گرفتن از پوست

آرایش و پیرایش افراطی

ورزش افراطی

تغییر لباس افراطی

اختلال خودزشت پنداری و سایر اختلالات سلامت روان

افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌پنداری معمولاً از سایر اختلالات اضطرابی هم رنج می‌برند؛ اختلالاتی مانند جمع‌هراسی (اختلال اضطراب اجتماعی)، افسردگی، پرخوری یا وسواس فکری-عملی(OCD)². به‌علاوه، از آنجا که نشانه‌های اختلال خودزشت‌پنداری‌ به نشانه‌های این اختلالات شبیه است، ممکن است اشتباه تشخیص داده شود. افکار ناخودآگاه و رفتار‌های تکراری ناشی از اختلال خودزشت‌پنداری در وسواس‌های فکری و عملی هم دیده می‌شوند. وجه تمایز این دو اختلال در آن است که در اختلال خودزشت‌پنداری، وسواس یا رفتار تکراری به طور خاص بر ظاهر تمرکز دارد. اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی در اختلال خودزشت‌پنداری ممکن است ناشی از شرم یا خجالت از ظاهر فیزیکی باشد که به رفتار برخی از مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی شباهت دارد.

درمان

برای آنکه اختلال دقیقاً تشخیص داده شود و درمان مناسبی صورت گیرد، فرد مبتلا باید هنگام مراجعه به پزشک یا متخصص سلامت روان دقیقاً بگوید که با چه چیزی در ظاهر خود مشکل دارد. درمانگران آموزشدیده در چنین حالتی باید بتوانند اختلال خودزشت‌پنداری را تشخیص دهند.

اگر فرزند شما آن‌قدر با ظاهر خود مشغول است که نمی‌تواند روی درس‌هایش تمرکز کند یا یکی از رفتارهای فوق را نشان می‌دهد، با متخصص سلامت روان صحبت کنید.

خوشبختانه درمان‌های مؤثری وجود دارند که به مبتلایان به اختلال خودزشت‌پنداری کمک می‌کنند زندگی کامل و مفیدی داشته باشند:

رفتار‌درمانی شناختی به بیماران کمک می‌کند تا افکار غیرمنطقی را بشناسند و الگوهای فکری منفی خود را تغییر دهند. بیماران یاد می‌گیرند تفکرات و رفتار ناسالم خود را شناسایی و افکار و رفتار مثبت را جایگزین آنها کنند.

داروهای ضدافسردگی، از جمله مهارکننده‌های بازجذب سروتونین، می‌توانند به کاهش علایم وسواس و اجبار در این اختلال کمک کنند.

این درمان‌ها خاص هر بیمار طراحی می‌شوند و بنابراین صحبت با پزشک به منظور تعیین بهترین رویکرد درمانی برای فرد اهمیت زیادی دارد. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که برای دستیابی به بهترین نتیجه از ترکیبی از درمان‌های مختلف استفاده شود.

منبع: مجله زنان امروز