دست­نامه
آموزش جنسیت

ترجمه و اقتباس: عصمت الله جعفری[1]
زیر نظر: پوهنمل علی­ احمد کاوه[2]

ویرایش‌گر: سیمین صدف

فهرست مطالب

فعالیت 1: خوش‌آمدگویی و معرفی.. 3

فعالیت 2: اهداف و رئوس مطالب.. 3

فعالیت 3: آغاز برای درک جنیست:.. 4

فعالیت 4: تقسیم جنسیتی ابزارها، فعالیت‌ها و نقش‌ها.. 5

فعالیت 5: رفتار جنسیتی و پیامدهای آن.. 6

فعالیت 6: پیش‌داوری‌های جنسیتی: کیفیت‌های مردانه و زنانه.. 7

فعالیت 7: نتایج پیش‌داوری‌ها.. 8

فعالیت8: فشارها و امتیازات زن و مرد بودن.. 9

فعالیت 9: اظهار در مورد جنسیت و نقش جنسیتی خود.. 10

فعالیت 10: قصة شاه و ملکه.. 11

فعالیت 11: تبعیض جنسیتی:.. 11

فعالیت 12: درک خشونت‌های جنسیت­بنیاد.. 13

فعالیت 13: افسانه‌ها در مورد خشونت علیه زنان.. 14

فعالیت 14: درک عرف‌های خشونت‌آمیز و ربط آن با پدرسالاری.. 15

فعالیت 15: نهادها و ساختارهای جنسیتی:.. 16

فعالیت 16: نقش فرهنگ و دین.. 17

فعالیت 17: نقش آموزش رسمی، سیاست، اقتصاد و نهادهای توسعه.. 18

فعالیت 18: تغیر ساخت‌های جنسیتی:.. 19

فعالیت 19: تجارب شخصی از تلاش فردی.. 20

فعالیت 20: چرخه‌ی برابری.. 21

فعالیت 1: خوش‌­آمدگویی و معرفی

هدف

رهنمایی:

1. به شرکت­‌کنندگان خوش‌­آمد گفته، خودتان را به آنان معرفی کنید. این معرفی باید کوتاه و روشن باشد. زیرا شما در خلال فعالیت­‌ها و آموزش فرصت کافی برای صحبت در مورد خودتان دارید.
2. از شرکت­‌کنندگان بخواهید تا با افزودن یک صفت به اسم ­شان که با حرف اول شغل مورد علاقه شان ختم شود، خودشان را معرفی کنند. البته شما می‌توانید خودتان را طوری معرفی کنید که آنان از شما الگو بگیرند.

مثال:

عصمت‌الله متفکر هستم. من دوست دارم رومان­نویس باشم.
فاطمه هدف‌مند هستم. من دوست دارم داکتر باشم.

نوت: هرکس می تواند وقتی که سرجایش نشسته است خودش را معرفی کند. اما اگر همه به صورت یک دایره ایستاد شوند و شخصی معرفی کننده وسط دایره قرار بگیرد، می‌تواند سرگرم کننده و صمیمی باشد.

تسهیل­‌کننده محترم[3]!

بعد از این تمرین، نیازی به پرسش نیست. این می‌تواند نقطة رجوع برای ادامه آموزش باشد. شرکت کنندگان با اوصاف متذکره یکدیگر را به خاطر خواهند سپرد. مهم‌تر از همه، فضای آموزشی غیر رسمی می‌شود. در کنار این موارد، تمرین و صفت‌­های استفاده شده می‌تواند اطلاعات جالبی در مورد جنسیت و بینش جنسیتی در اختیار شما بگذارد.

فعالیت 2: اهداف و رئوس مطالب

هدف

راهنمایی:

1. معرفی اهداف در قالب فلیپ چارت یا بازی و …

• دستورکار برنامه را با شرکت‌کنندگان شریک سازید. هر شرکت کننده باید یک کاپی از دستورکار دریافت کند. از آن‌ها بخواهید تا آن را دقیق مطالعه کنند و اگر پرسشی طرح شود، پاسخ داده شود.

3. از چند داوطلب بخواهید تا نشست­‌های ورکشاپ را ثبت کرده، در پایان به راهنما بازخورد (فیدبک) بدهند. به علاوه، از چند داوطلب دیگر بخواهید تا مانند گوش و چشم، گزارش از تبصره‌­ها و توضیحات غیررسمی شرکت کنندگان ارائه دهند. آن‌ها می‌توانند نقش کلیدی در درک شما از علاقه و درگیری شرکت­‌کنندگان در روند برنامه بازی کنند. آن‌ها هم‌چنان می‌توانند شما را  در مورد بخش‌­هایی از برنامه که برای شرکت‌کنندگان کاملا  قابل فهم نبوده­اند، آگاه سازند.
4. توزیع برگه‌­های ارزیابی از فرایند آموزش و فعالیت­‌ها؛ توزیع امکانات مورد نیاز مانند هند اَوت، خودکار، دفتر و غیره.
5. زمینه‌سازی آغاز آموزش.

تسهیل­ کننده محترم!

اگر تهیه (Hand out) امکان­پذیر نیست، می‌توانید از فلپ چارت برای طرح الگوهای منطقی استفاده نموده، با شرکت‌کنندگان مرور  کنید.

فعالیت 3: آغاز برای درک جنسیت: جنسیت (Gender) چیست؟ چه تفاوتی با جنس (Sex) دارد؟

هدف

راهنمایی:

1. از شرکت کنندگان بخواهید تا درک شان در مورد تفاوت جنس و جنسیت را ارائه دهند. پاسخ­های داده­ شده را توحید کنید تا تفاوت­های بنیادین مطرح شده در ذیل شامل گردد:

2. کارت­های را که جملات ذیل در مورد زن و مرد بر آن‌ها نوشته شده اند، در بین چند شرکت‌کننده توزیع کنید. سپس از آن‌ها بخواهید تا جملات فوق را یک به یک بخوانند.

3. از شرکت­کنندگان بخواهید تا تشخیص دهند که کدام جملات جنسیت محور هستند و کدام آن‌ها مربوط به جنس می‌شود. به علاوه، توضیح دهند که چرا.

تسهیل­ کننده محترم!

برای شرکت کنندگان توضیح دهید که این جملات فقط به منظور تولید بحث پیرامون این‌که چگونه جامعه تصویر زن و مرد را می‌سازد که باعث تعصب و صور جنسیتی می‌شود. هم‌چنان روشن سازید که چرا تفکیک بین جنس و جنسیت برای توسعه‌ی کار ضروری است. این باعث می‌شود تا ما درک کنیم که نابرابری‌­های موجود بین زن و مرد ریشه در بیولوژیک نداشته، بلکه برساخته‌ی جامعه است. از طرفی، مطمئن شوید که تفاوت­‌های زیستی را کاملا به تحلیل نبرده­ باشید.

فعالیت 4: تقسیم جنسیتی ابزارها، فعالیت‌­ها و نقش­‌ها

هدف

رهنمایی:

1. لیستی از ابزارها، فعالیت‌­ها و نقش‌­ها تهیه نمایید. صورت یک مرد به سمت یک سوی سالون و صورت یک زن به سوی دیگر.
2. یک یک ابزارها، نقش‌­ها و فعالیت­‌ها را نام بگیرید و از شرکت کنندگان بخواهید تا تعیین موقعیت کنند که آیا مربوط به زن است یا مرد.

3. در مورد پاسخ شرکت‌کنندگان بحث کنید.

• چرا ما ابزارها، فعالیت­‌ها و نقش­های ویژه را با زنان یا مردان همراه می‌کنیم؟
• کدام یک از فعالیت­های فوق ربط زیستی دارد؟
• کدام یک ربط زیستی ندارد اما برای زن یا مرد اختصاص یافته است؟ چرا؟
• به طور مثال، آیا زنان با آشپزی متولد می‌شوند یا مردان ذاتاً مناسب برق‌کشی و ترمیم­کاری اند؟
• آیا در نقش­ها سلسله مراتب وجود دارد؟ آیا نقش­ها در فضای عمومی گسترش پیدا می‌کند؟
• چه اتفاقی ممکن است بیفتد وقتی ارزش اقتصادی به شغل یا نقش خاصی تفویض گردد؟

تسهیل­کننده محترم!

نکتة نهفته در این تمرین آشکار شدن این است که چگونه وابستگی ما به ابزار و فعالیت­های ویژه بازتاب دهنده‌ی جنسیت ماست. دیگر این‌که چگونه این وابستگی نظر به زمینه­های اجتماعی-فرهنگی مختلف متغییر است. در مورد رابطه اقتصاد و سلسله مراتب نیز زمینه بحث فراهم می‌شود.

فعالیت 5: رفتار جنسیتی و پیامدهای آن

هدف

راهنمایی:

1. شرکت کنندگان را به پنج گروه تقسیم کنید. هرکدام مجبور به نمایش و انجام یکی از موارد ذیل هستند:

• یک مرد/زن در جمع چگونه می‌خندد؟
• یک زن یا مرد در روز/شب خواستگاری چگونه رفتار می‌کند؟
• یک زن/مرد خشم خود را چگونه به نمایش می‌گذارد؟
• یک زن/مرد ناراحتی‌اش را چگونه نشان می‌دهد؟
• یک مرد/زن در دعوا چگونه رفتار می‌کند؟

2. وقتی همه گروه‌­ها فرصت به نمایش گذاشتن وضعیت خودشان را پیدا کردند، به صورت جمعی در مورد پرسش­های ذیل بحث کنید.

• آیا دریافتید که مرد و زن در این وضعیت­‌ها متفاوت رفتار می‌کنند؟ چرا؟
• چگونه و کجا این رفتارها آموخته می‌شوند؟
• در چه مرحله‌ی از زندگی ما این رفتارها را می‌آموزیم؟
• چه تأثیری این رفتارها بر مرد و زن می‌تواند داشته باشد؟

تسهیل­ کننده گرامی!

جامعه­‌پذیری یک پروسله آموزشی غیر رسمی است که افراد را از ارزش‌­ها، نگرش­‌ها و کودهای رفتاری مشخصی بهره­مند می‌سازد. این کودهای رفتاری برای زن و مرد متفاوت است. آن‌ها محدودیت­‌های بیشتری بر انتخاب، تظاهر و حرکت زنان می‌گذارد تا مردان. نهادهای اجتماعی که از خانواده، جای که افراد متولد می‌شوند، آغاز می‌شوند، کمک به جامعه­‌پذیری افراد می‌کنند. منابعی که ما از آن‌ها الگوهای رفتاری جنسیت محور را  می‌آموزیم عبارت اند از خانواده، دوستان، مکتب، رسانه­‌ها و …. هرچند زمان مشخصی برای شروع جامعه‌­پذیری و یادگیری این کودهای رفتاری ممکن نیست، اما می‌توان گفت که پروسة جامعه­‌پذیری یک روند بلند مدت است.

فعالیت 6: پیش‌داوری‌­های جنسیتی: کیفیت‌­های مردانه و زنانه

هدف

راهنمایی:

1. بعد از درک این‌که جنسیت چه معنی می‌دهد به کمک چند مثال، مهم است که پیش‌داوری­های جنسیتی را معرفی کنید. پیش‌داوری­ها به صورت ضمنی به نگرش­‌هایی دلالت می‌کند که زنان و مردان را همراهی می‌کنند. در واقع، پیش‌داوری­‌ها حکم می‌کند که آن‌ها (زنان و مردان) در شرایط متفاوت چگونه رفتار می‌کنند.
2. بگویید: ما در مورد اینکه زنان و مردان حتی در شرایط یکسان متفاوت رفتار می‌کنند. چرا این به وقوع می‌پیوندد؟ بیایید باهم در مورد مفهوم پیش‌داوری­ جنسیتی کاوش کنیم. بیایید ببینیم که این پیشداوری­‌ها چه نتایجی در شیوه رفتار و روابط‌مان با افراد اطراف مان دارد. ما این پیش‌داوری­‌ها را به چالش می‌کشیم. در عین زمان، تلاش می‌کنیم تا عواملی را که این پی‌شداوری‌­ها را تا این حد یک بخش مهم از رفتار و کنش ما در یک زمینه خاص می‌سازد، درک کنیم.
3. قصه دو قورباغه را برای شرکت کنندگان بخوانید.

دو قورباغه در تخت خوابیده بودند. ناگهانی صدای بلندی از همان نزدیکی‌ها بیدارشان نمود. یکی از قورباغه­‌ها زیر تخت پنهان شد. در حالی‌که دیگری یک چوب برداشت و به طرف دروازه دوید.

4. شرکت کنندگان را به گروه­های کوچک تقسیم کنید.
5. از شرکت کنندگان بپرسید که کدام یک از قورباغه‌­ها نر و کدام یک ماده است. از آن‌ها بخواهید تا انتخاب شان را با مثال‌­های واقعی کیفیت‌­ها و قابلیت­‌های همراهی کننده مردان و زنان مجسم سازند و بگویند که چگونه آن مثال‌ها بر تصمیم شان تأثیر گذاشته اند.
6. دو لیست مستقل از کیفیت­‌های مطرح شده برای زنان و مردان از سوی شرکت کنندگان در حین تعین جنس قورباغه‌­ها آماده سازید.
7. شرکت کنندگان را تشویق کنید تا همه کیفیت‌­ها منتسب به مردان و زنان را بیان کنند. مانند:

8. گروه می‌تواند به لیست نگرسته، تصیمیم بگیرند که کدام اوصاف ذاتی و کدا‌م‌­ها برساخته­ اجتماعی اند. کیفیت‌های که شرکت کنندگان معتقد به اجتماعی بودن آنها است را می توانید به پروسه جامعه پذیری ربط دهید.

تسهیل­کننده محترم!

برای جمع­‌بندی بحث، به شرکت کنندگان بگویید که هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید کدام قورباغه نر و کدام ماده است. قرباغه‌­ی که با چوب به طرف در می‌دود می‌تواند نر یا ماده باشد. باورهای کلیشه­‌ی ما باعث می‌گردد تا ما پیش‌داوری کنیم.

 فعالیت 7: نتایج پیش‌داوری‌­ها

هدف

راهنمایی:

1. شرکت کنندگان را به دو گروه تقسیم کنید. آن‌ها را به [پیش‌داوری] پسر مردانه رجوع دهید.
2. برای هر گروه فلیپ چارت، کاغذ و خودکار بدهید و از شرکت کنندگان بخواهید تا توصیف نوت (پیوست 1) را خوانده، در مورد پرسش­‌های ذیل بحث کنید و پاسخ­‌های شان را در دو ورق جداگانه ثبت کنید.

ورق 1: این ورق را چنین عنوان دهید: «مثل زن رفتار کن/مرد باش»

• مردم چه توضیحی می‌دهند به منظور این‌که نشان دهند شما «مثل یک زن عمل می­‌کنید» یا «مرد هستید»؟
• اگرمطابق چنین انتظاراتی عمل کنید، چه پیامی جامعه به شما می‌فرستد؟

ورق 2: پیامدهای فرارفتن از هنجارهای متعارف

• اگر از هنجارها/نقش­‌های تعیین شده پا فراتر بگذارید، چه برچیپ یا نامی ممکن است برای شما ساخته شود؟
• اگر دختر یا پسری هنجارهای مطلوب را بشکند، بعضی از واکنش‌­های فزیکی و اجتماعی که ممکن است با آن روبرو شوند را ذکر کنید؟

3. در مورد تفاوت پیامدهای هنجارشکنی برای دختران و پسران بحث کنید.
4. موارد ذیل را در جمع عمومی بحث کنید. (پس از آنکه هر گروه ارائه کرد.)

• این نتایج چه پیام‌هایی را برای دختران و پسران منتقل می‌کنند؟
• آیا نتایج این پیش‌دواری­‌ها منصفانه اند؟
• آیا این پیش‌داوری­‌ها می‌توانند مقدمات تبعیض علیه زنان را فراهم آورند؟

تسهیل­ کننده گرامی!

شرکت‌کنندگان احتیاج به تشویق دارند تا از تجارب زیست شان در دوران کودکی و جوانی (این‌که به آن‌ها گفته می‌شد در زمان و مکان مختلف چگونه رفتار کنند) صحت کنند. این‌که در صورت بازی نکردن نقش محول، آیا آن‌ها تحت فشار قرار می‌گرفتند یا تنبیه می‌شدند؟ ممکن است ذکر گردد که بخش بزرگی از این توصیه‌ها به ظاهر رفتارهای جنسی باز می‌گردد. از آن‌جایی‌که اکثر افراد در دوره­‌های مختلف زندگی محدودیت‌های متنوع رفتاری را تجربه کرده­اند، معمولا این تمرین راحت است.

فعالیت8: فشارها و امتیازات زن و مرد بودن

هدف

راهنمایی:

1. شرکت‌کنندگان به کاربرگ (پیوست 3) ارجاع داده شوند و از آن‌ها خواسته شود تا به‌صورت انفرادی آن را تکمیل کنند. برای آن‌ها وقت کافی برای اندیشیدن در مورد پاسخ‌­های شان داده شود. آن‌ها خودشان نیز نباید عجله کنند.
2. از شرکت کنندگان خواسته شود تا جفت­­های مختلط بسازند (با جنس مخالف). از هر جفت بخواهید تا در مورد پاسخ­‌ها و احساس­شان پیرامون هر سوال صحبت کنند.
3. در جمع، بحث گروهی را حول مسائل ذیل هدایت کنید (هنگام تمرکز جداگانه بالای زن و مرد):

• آیا احساس می‌کنید رفتار تان توسط جامعه محدود می‌شود؟ چه وقت و چگونه احساس محدودیت می‌کنید؟ چرا احساس محدودیت می‌کنید؟
• آیا احساس می‌کنید که مرد در قالب ایده­‌آل مردانگی از مزایای ویژه برخوردار است؟ کدام امتیازات؟، و آیا این امتیازات نتایج معکوس بالای زنان و حتی خودشان دارد؟
• آیا احساس می‌کنید که زن در قالب ایده‌­آل زنانگی از امتیازات خاصی برخوردار هستند؟ کدام امتیازها؟، و آیا این امتیازات نتایج معکوس بالای زنان و حتی خودشان دارد؟
• آیا نگرش مردانه­‌ی در مقابل زنان وجود دارد که شما مردود می‌دانید؟ آیا نگرش قطعاً زنانه‌­ی در برابر مردان وجود دارد که شما رد می‌کنید؟ برای طرد یا رد این نگرش­‌ها چه از دست تان بر می‌آید؟

4. از گروه بخواهید تا آنچه در خلال بحث آموخته اند را بازتاب دهند.

تسهیل ­کننده محترم!

این فعالیت به هدف آگاه‌سازی زنان و مردان در مورد این‌که چگونه جامعه نقش آن‌ها را تعیین و محدود می‌کند، طرح گردیده است. این برای زن یا مرد اختصاص نیافته، بلکه هر دو  می‌توانند از مشارکت در این فعالیت منفعت ببرند. بخاطر داشته باشید که جنسیت تنها به نقش­ زن، فرمانبری و استثمار او در جامعه نمی‌پردازد.   مردها هم از انتظارات جامعه به عنوان یک مرد در تنگ‌نا قرار می‌گیرند. این تمرین تلاش ندارد تا تصویر منفی از مرد ارائه کند، اما می‌خواهد درک کند که چگونه ایده­‌آل مردانگی امتیازات و فشارهای را بر زن و مرد تحمیل می‌کند. این ایده­آل شخصیت و ویژگی­‌های روانی آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌دهد. روابط آن‌ها با زنان و مردان دیگر را نیز متأثر می‌کند. مهم است مردان بدانند که سیستم پدرسالاری و مردسالاری چگونه آن‌ها را در موقعیت­‌های حساس قرار می‌دهند.

فعالیت 9: اظهار در مورد جنسیت و نقش جنسیتی خود

هدف

راهنمایی:

1. یک درس با تشریح این‌که هر وضعیتی در زندگی از امکانات و محدودیت­‌هایی برخوردار است. اکنون فرصتی است برای بیان احساسات و باورهای مان در مورد زن و مرد بودن و به چالش کشیدن فرضیه‌های موجود.
2. خودکار و قطعات کاغذ برای تمام شرکت کنندگان توزیع گردد. از هر فرد خواسته شود تا جملات ذیل را در کاغذهای جداگانه تکمیل کند.

• من خوشحالم که مرد/زن هستم. بخاطر این‌که ………………………………………………………
• گاهی اوقات آرزو می‌کنم که زن/مرد بودم. بخاطر این‌که ………………………………………………………………………

3. از شرکت کنندگان بخواهید تا به سه گروه تقسیم شده، در مورد تفاوت‌ها و مشابهت­‌های پاسخ شان بحث کنند.
4. با شرکت کنندگان در مورد این مسایل بحث کنید:

• آیا یکی از تکمیل کردن یکی از جملات سخت­‌تر بود؟  اگر بله، چرا؟
• چه احساسی به شما دست می‌دهد وقتی از جنس مخالف در مورد جنس تان چیزی می‌شنوید؟
• آیا جملات فوق را به چالش می‌کشید؟
• آیا یکی از جملات کاملا عاری از پیش‌داوری بود؟

تسهیل‌کننده گرامی!

ممکن است ما نقش­‌های تعریف شده­ی جنس خود را دوست نداشته باشیم. در عین حال، در زندگی روزمره، این نقش­‌ها و مسوولیت‌­ها را آگاهانه یا ناآگاهانه انجام می‌دهیم. ما خود در تقویت و تداوم این تصورات قالبی نقش داریم. بسیاری از ما ممکن است برای تغییر یا اصلاح این نقش‌­ها به چالش کشیده شویم یا به صورت مدیریت شده در زمینه اقدام نماییم، اما در کلیت جامعه تقسیمات جنسیتی نقش‌­ها و مسوولیت‌­ها بر اساس جنس به جدیت وجود دارد.  پروسه‌ی تغییر بزرگ‌تر و گسترده‌­تر از طریق بازتاب درک ما از نقش جنسیتی ما و فرارفتن از تصورات قالبی امکان­پذیر است.

فعالیت 10: قصۀ شاه و ملکه

 هدف

راهنمایی:

1. از گروه بخواهید تا دایره بسازند. برای آن‌ها توضیح دهید که قرار است دو زندگی‌نامه از دو شخص خیالی بسازند. اولی ملکه و دومی شاه.
2. برای یکی از اعضای گروه یک توپ بدهید. از او بخواهید که توپ را سریع به یکی دیگر از اعضای گروه بیندازد. کسی که توپ را دریافت می­کند باید چیزی در مورد زندگی ملکه بگوید، اما باید آن را با توصیف یک واقعه با زندگی شاه همراه کند. (مثال: ملکه از جنگ و منظره خون لذت می‌برد.)
3. سپس شخص توپ را به عضو دیگر می‌اندازد که باید در مورد زندگی شاه چیزی بگوید، اما باید آن را با توصیف یک واقعه با زندگی ملکه همراه کند. (مثال: شاه همیشه پشت پرده در اقامتگاه داخلی می‌ایستاد.)
4. به این ترتیب، هرقدر توپ دست به دست شود، یک قصه براساس زندگی ملکه و شاه با واژگون سازی نقش­‌ها و کیفیت­‌های جنسیتی ساخته می‌شود.
5. پس از آن، در یک گروه، وارد زندگی شاه و ملکه شده، بپرسید که فعالیت سخت بود یا آسان و چرا؟ سوال‌های ذیل را بپرسید:

• فعالیت را سرگرم کننده یافتند؟ اگر بله، چرا؟
• چه نقش‌­های از زن و مرد توقع می‌رود؟ کدام‌ها طبیعی و کدام­ها آموخته می‌شوند؟ چرا به نظر ما بامزه است وقتی آن‌ها را برعکس کنیم؟
• آیا نقش‌­ها اجباراً باید تا این حد فرق داشته باشند؟ چرا آن‌ها متفاوتند؟

تسهیل­ کننده گرامی!

این تمرین روشن خواهد ساخت که واژگون ساختن نقش‌­ها و کیفیات برای بعضی از شرکت کنندگان چقدر می‌تواند سخت باشد. تغییر در نقش موجود چقدر می‌تواند مسخره یا ناخوشایند ظاهر شود. در عین حال تصدیق این امر مهم است که در زندگی واقعی، به نظر می‌رسد مرد و زن ترکیبی از مردانگی و زنانگی برخوردار باشند. هرچند این­ها نادیده گرفته می‌شوند؛ جدی گرفته نمی‌شوند تا ساختارها و الگوهای رفتار موجود باقی بمانند.

فعالیت 11: تبعیض جنسیتی: بیان داستان­‌ها و تجرب شخصی از تبعیض جنسیتی

هدف

راهنمایی:

1. یک درس را با گفتن «ما در خلال تمرین­‌های قبلی آموختیم که چگونه جنسیت تمام ابعاد زندگی ما را متأثیر می‌سازد – نقش‌­ها، رفتارها، شخصیت، و حتی انتخاب و آزادی. مهم است ببینیم، در زندگی خود، که چگونه بخاطر این محدودیت­‌های نقش جنسیتی مورد تبعیض واقع شده­ایم. بیان تجارب شخصی بهتر می‌تواند ما را برای درک چگونگی عمل‌کرد و بقای این نظام، یاری برساند. تفاوت‌­ها بین زن و مرد مهم است و بایستی احترام گذاشته شوند، اما وقتی آن‌ها به عنوان مقدمه برای تبعیض استفاده شوند، نیازمند به چالش کشیدن اند.»
2. شرکت کنندگان را به گروه­‌های کوچک که بیش 5-6 نفر نباشند تقسیم کنید.
3. از شرکت کنندگان بخواهید تا وقایع خاصی را به یاد بیاورند که احساس می‌کنند در آن بخاطر جنسیت­‌شان مورد تبعیض قرار گرفته اند.
4. سپس از آن‌ها بخواهید تا به پرسش‌­های ذیل پاسخ دهند:

• فعل تبعیض چه بود؟
• در قبال تبعیض فوق کی یا چه مسوول بود؟
• چه احساسی به شما دست داد؟
• پاسخ شما چه بود؟

5. تمام اعضای گروه­‌ها را تشویق کنید تا تجربه‌های شان را به اشتراک بگذارند. پاسخ هر عضو گروه باید یاداشت گردد. این بسیار مهم است.
6. پاسخ­‌ها را به شکل یک چرخه ارائه کنید. دیاگرام ذیل می‌تواند به شما کمک کند:

7. بعد از ارائه همه گروه­‌ها، موارد ذیل را مورد بحث قرار دهید:

• اشکال عمده­ی که تبعیض خودش را در آنها به نمایش می‌گذارد کدام‌­ها اند؟ آیا تبعیض جنسیتی بازتاب دهندۀیک الگو است؟
• در داستان­‌های فوق، که مرتکب تبعیض شده بود؟
• آیا احساس به وجود آمده از تبعیض برای زن و مرد یکسان است؟
• کجا این تبعیض­‌ها به وقوع پیوسته اند؟ در محیط خصوصی یا عمومی؟

تسهیل­ کننده گرامی!

این تمرین نیازمند حساسیت آفرینی است. شما باید به این واقعیت احترام بگذارید که ممکن است همه شرکت کنندگان تجارب شان از تبعیض را به اشتراک نگذارند. همچنان بین تمایز و تبعیض تفکیک قائل شوید. ممکن است آنچه برای کسی تبعیض تلقی گردد، برای فرد دیگری رفتار قابل‌­پذیرش باشد. این ممکن است  به گذشته­ اجتماعی-فرهنگی افراد برگردد. باید سطوح و اشکال تبعیض نیز از هم تفکیک گردد.

فعالیت 12: درک خشونت­‌های جنسیت‌­بنیاد

هدف

راهنمایی:

1. از شرکت کنندگان بخواهید که هرآنچه در ذهن شان در مورد خشونت علیه زنان و مردان می‌آید بگویند.
2. پاسخ­‌های آنها را در دو ستون جداگانه روی تخته بنویسید.

….

3. وقتی لیست جامع به وجود آمد، در مورد مسائل ذیل بحث نمائید:

• چه تفاوت‌­های را در خشونت علیه زنان و مردان می‌توان دید؟
• به نظر شما چه عوامل باعث بروز خشونت علیه زنان می‌شود؟
• در میان خشونت­‌های موجود علیه زنان آیا الگوی خاص و مشترک می‌تواند یافت؟
• این الگو را به چه مرتبط می‌دانید؟

تسهیل­ کننده گرامی!

خشونت‌­های جنسیت بنیاد از مهم­ترین اشکال تبعیض جنسیتی به حساب می­آیند. خشونت­‌های جنسیت محور مستقیما با سیستم پدرسالاری در ارتباط است. این در مورد مناسبات قدرت و ریشه­‌های عمیق تاریخی و فرهنگی می‌باشد. برای شرکت کنندگان توضیح دهید که چگونه خشونت علیه زنان توسط فرهنگ و تفسیرهای نادرست از دین توجیه و مجاز شمرده می‌شود. جایگاه پایین زنان اساس تمام انواع خشونت علیه زنان را  شکل می‌دهد.

فعالیت 13: افسانه­ها در مورد خشونت علیه زنان

هدف

راهنمایی:

1. شرکت کنندگان را به چهار گروه تقسیم نمائید.
2. کارت­‌های با اسطوره‌­ها و پرسش‌­های مرتبط ذیل که معمولا در اتباط با خشونت علیه زنان است، را توزیع کنید.

افسانه 1: پرخاش در خانواده، جنگ و لت و کوب همسر از شاخص­‌های زندگی افراد بی سواد، فقیر و اعضای طبقات پاین جامعه به حساب می‌آید.
پرسش‌­ها:
این واقعیت دارد؟
به نظر شما عوامل خشونت علیه زنان کدام‌­ها اند؟

افسانه 2: زنان با رفتار نامناسب خشونت علیه شان را تحریک می‌کند. زیرا از هنجارها و معیارهای اجتماعی پافراتر می‌گذارند. (بهتر است به قضایای واقعی مانند فاجعه قتل فرخنده، رخشانه، سوء استفاده جنسی زورمندان و … استناد شود.)

پرسش­ها:

آیا فقط زنانی که هنجار شکن هستند در مقابل خشونت­ آسیب­‌پذیر هستند؟
در مورد سوء استفاده جنسی از دختران خردسال چه می‌گویید؟

افسانه 3: اگر زنانی که در خانه مورد خشونت واقع می‌شوند، می‌خواستند خانه را ترک کنند، می‌توانستند. اگر در خانه می‌مانند و سعی می‌کنند با خشونت کنار بیایند، به معنی این است که آن‌ها در از کتک لذت می‌برند.

پرسش­ها:

چرا تصور می‌شود که بعضی از زن‌ها لت و کوب را به عنوان حق همسر می‌پذیرند؟

چرا تصور می‌شود که زنان خانه­ی را که با خشونت و لت و کوب سرکار دارد، ترک نمی‌کنند؟

چه مکانیزم‌های حمایتی زنان می‌توانند داشته باشند که با دلگرمی به آن‌ها خانواده­شان را ترک کنند؟

افسانه 4: فقط مردانی که مشکل روانی دارند و بی‌شخصیت هستند زنان شان را مورد لت و کوب قرار می‌دهند.

پرسش‌­ها:

به نظر شما چرا مردان به خشونت علیه زنان متوسل می‌شوند؟

آیا آن‌ها بخاطر این اعمال تنبیه گردیده و مقصر شناخته می‌شوند؟

مردان چه توجیهاتی برای این رفتارهای شان می‌آورند؟

3. از گروه‌­ها بخواهید که افکار شان شریک سازند. ارائه آن‌ها باید آنچه آنها تصور می‌کنند پشت این افسانه قرار دارد، را به تصویر بکشد.
4. بحث در گروه عمومی:

• آیا خشونت­های جنسیت‌­بیناد در جامعه/اجتماع شما از اهمیت برخوردار هستند؟
• عوامل و فاکتورهای مؤثر در تولید خشونت علیه زنان و تداوم آن کدام‌­ها اند؟
• این خشونت­‌ها چگونه زنان را به صورت احساسی، فزیولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و روانی متأثیر می‌کند؟
• چه اقداماتی ممکن برای از بین بردن خشونت­‌های جنسیت محور و حمایت از قربانیان آن وجود دارد؟

5. در مورد تعریف خشونت علیه زنان با شرکت کنندگان بحث کنید. پاسخ‌­های آن‌ها را تحلیل نموده، بررسی کنید که تمام ابعاد خشونت علیه زنان را پوشش می‌دهند یا خیر.

6. نوت­‌های افسانه­‌ها و واقعیت­‌ها در مورد خشونت­‌های جنسیت­‌محور و در مورد آن با شرکت کنندگان بحث کنید.
7. بخش را با گفتن اینکه خشونت علیه زنان فراتر از مرزهای دین، طبقه، قومیت، نژاد و … می‌رود و هم‌چنان جنس خشونت نیز در جوامع مختلف متفاوت است. خشونت مستقیماً صحت و رفاه متأثر می‌کند.  بنابراین، در تمام برنامه‌های طرح شده به منظور بهبود وضعیت زنان، باید حساسیت­‌های جنسیتی مد نظر گرفته شود.

تسهیل­ کننده گرامی!

خشونت­های جنسیتی اشکال مختلف دارد. آنهایی که شامل آسیب­های جسمی می‌شود و آنانی که نسبتاً پنهان هستند، اما تأثیر مخربی بر سطوح احترام به خویشتن و ارزش زنان دارد. زمانی که اشتراک کنندگان از تجارب شان سخن می­گویند، این ابعاد نیازمند توجه و بررسی جدی است. (پیوست 4)

فعالیت 14: درک عرف­‌های خشونت‌­آمیز و ربط آن با پدرسالاری

هدف

راهنمایی:

1. تمام شرکت کنندگان را به گروه­های 5-6 نفری تقسیم کنید. هر گروه دو بیانیه نوشته شده روی کارت را مورد بحث قرار می‌دهند:

·         یک کودک فامیلی پدرش را می‌گیرد.

·         جای زن در خانه است.

·         پسر گریه نمی‌کند.

·         دختر پس از ازدواج والدینش را در خانه تنها می‌گذازد.

·         زن بدترین دشمن زن است.

·         تنها مرد آیت الله/مفتی می‌شود.

·         نفقه و تهیه امکانات زندگی وظیفه مرد است.

2. از هر گروه بخواهید تا برداشت­شان را با همه شریک کنند. پس از آن در مورد این مسائل بحث کنند:

• این جملات چه چیزی در مورد وضعیت و جایگاه زن و مرد منعکس می‌کرد؟
• نقش نهادهای مختلف در ماندگاری این عرف­ها و باورها چیست؟
• کی از چنین سلسله مراتب جنسیت­ بنیاد نفع می‌برد و چگونه؟

3. قابل پیش­بینی است که بعضی شرکت کنندگان در مورد پدرسالاری یا ایدئولوژی مردانه صحبت کنند. از این فرصت برای بحث جزئی­گرا و عمیق در مورد پدرسالاری بپردازید. برای پشتوانه، آمادگی یک ارائه مختصر در مورد پدرسالاری را داشته باشید.

تسهیل­ کننده گرامی!

پدرسالاری عبارت از کنترول کار، قدرت تولیدی و تمایلات جنسی زنان به نفع مردان است. با وجود این‌که پدرسالاری منحیث یک ساختار در قالب نهادهای مختلف عمل می‌کند، استفاده کلی آن بر سلطه مردان بر زنان متمرکز است.

فعالیت 15: نهادها و ساختارهای جنسیتی: نقش رسانه­‌های سنتی و جدید

هدف

راهنمایی:

1. شرکت‌کنندگان را به پنج گروه کوچک تقسیم کنید.
2. از هر گروه بخواهید تا روی یکی از موارد ذیل تمرکز کنید:
   آهنگ‌­های محلی، قصه‌­ها و ضرب المثل‌­ها؛ ژانرهای فلم­‌ها، گفتگو­ها و آهنگ­‌ها، و سریال­‌های محبوب تلویزیونی؛ تبلیغات؛ فکاهی‌­ها و داستان­‌های موجود در روزنامه‌­ها. هر گروه مثال­‌های گردآوری نمایند که نشان دهنده بازتولید نقش‌­ها و تصاویر کلیشه‌­ای از زن و مرد هستند یا خلق کنندة تصاویر و الگوهای جدید.
3. شرکت کنندگان را تشویق کنید تا در ارائه شان خلاق عمل کنید.
4. در گروه جمعی بحث کنید:

• این مثال­ها چه پیام‌های در مورد نقش مرد و زن منتقل می‌کنید؟
• برای زنان و مردان، کدام پیام‌­ها مثبت و کدام منفی است؟ چرا؟
• آیا کدام یک از پیام­ها ترجیحی خاصی به پسرها و مردها دارد؟ و آیا در این پیام­ها نقش و جایگاه و نقش زنان فرومایه‌­تر و محدودکننده­‌تر از مردان به نمایش گذاشته شده است؟
• چگونه آن‌ها می‌توانند بر توسعه‌ و پیشرفت کلی زنان و مردان در جامعه تأثیر می­گذارد؟

تسهیل­کننده محترم!

بسیاری از آهنگ‌­ها (به ویژه آهنگ­های محلی)، تبلیغات، فلم­‌ها و سریال­‌ها، جوک‌­ها، داستان­‌ها، ضرب المثل­‌ها و … تصاویر منفی از زنان در نقش­ها بسیار کلیشه‌­ی و توجیه کنندة وضعیت موجود تجسم می‌کنند. ما آن‌ها را جزء زندگی معمولی پذیرفته، در مواردی منحیث جوک به آنها می­خندیم. گاهی اوقات آن‌ها را با توجه به نزدیکی‌شان به وضعیت واقعی(نه لزوماً ذاتی) زنان، مورد ستایش قرار می‌دهیم. ما به خودمان زحمت تحلیل و بررسی تأثیرات (منفی) آن‌ها بر جایگاه، اعتماد به‌نفس(/عزت نفس) و تصویر اجتماعی زنان را نمی‌دهیم. از طرفی، زنانی که به این کلیشه­‌ها و تصورات قالبی اعتراض کنند، بلافاصله برچسپ منحرف و گاهاً غربی و کافر داده می‌شود. تمام این رسانه‌­ها، بخصوص رسانه‌­های تصویری که در خانه‌­های ما حضور دارند، می‌توانند نقش حیاتی در تحکیم یا تبدیل الگوهای موجود در قبال زنان داشته باشند.

نوت: از تسهیل کننده گرامی انتظار می‌رود تا با مراجعه به برنامه‌­های رسانه­‌های محلی، نمونه­‌های گردآورده در گروه مورد تحلیل قرار دهد.

فعالیت 16: نقش فرهنگ و دین

هدف

راهنمایی:

1. از شرکت کنندگان بخواهید تا یک دقیقه در مورد بعضی از عرف­‌های فرهنگی-دینی در جامعه و خانواده که برای زن و مرد متفاوت اند، فکر کنند.
2. روی یک ورق فلیپ چارت دو ستون ترسیم کنید: یکی برای زنان و دیگری برای مردان.
3. از شرکت کنندگان بخواهید تا شما را در آماده‌سازی لیستی از عرف­‌های معمول که دلالت­های منفی برای زنان و مردان دارند، همکاری کنند.

4. بعد از لیست‌نمودن این عرف­‌ها، در مورد مسائل ذیل بحث کنید:

• چه کسانی در به وجود آمدن و تداووم این عرف‌­ها تأثیرگزار هستند؟
• چرا این عرف­‌ها تحمیل می‌شوند؟ (مثال: برای حفظ زنان، برتری مردان، و ..)
• چه کسانی از این عرف‌­ها نفع می‌برند؟ چگونه؟
• چه کسانی از این عرف­‌ها متضرر می‌شوند؟ چگونه؟
• چرا کسانی که از این عرف‌­ها آسیب می‌بینند، دوباره از آن‌ها متابعت می‌کنند؟ یا چرا کسانی که می‌دانند این عرف­ها هم خلاف دین هستند و هم آن‌ها را آسیب می‌زنند، بازهم از آن‌ها پیروی می‌کنند؟
• از گذشته تا کنون، چه چیزهای(در مورد عرف‌­ها) تغییر کرده است؟

5. لیست مشابهی از عرف­های مثبت برای زنان و مردان تهیه کنید.
6. با گروه بحث کنید:

• این عرف­‌ها چه نفوذی می‌توانند بر زندگی زنان و مردان داشته باشند؟
• از این عرف­‌ها چگونه می‌توان برای بهبود وضعیت زنان استفاده کرد؟

تسهیل کننده گرامی!

غالباً فرهنگ و هنجارهای فرهنگی-دینی(نه لزوماً دینی) جایگاه زنان و مردان را در جامعه تعیین می‌کند. آن‌ها روابط بین زنان و مردان را تعریف کرده، جایگاه پایین زنان در جامعه را توجیه و تحکیم می‌کنند. هویت زنان از روابطی که آن‌ها با مردان- اول، پدر(دختر احمد)، برادر(خواهر علی) و سپس شوهر(زن احسان)، فرزند (مادر رضا)- شریک می‌سازند، حاصل می‌گردد. هرچند، بسیار مهم است که به عقاید و باورهای شرکت کنندگان احترام گذاشته شود. بحث نباید به صورت تهاجمی مطرح شود. آن‌ها باید بتوانند با درک وضعیت نابرابری جنسیتی و تداوم این نابرابری ها، و نقش هنجارهای فرهنگی-دینی در به وجود آوردن و ادامه یافتن این شرایط، این مبحث را مورد تحلیل قرار دهند. اما در هر صورت، هنجارهای که حقوق شهروندی و انسانی زنان و مردان را که از حمایت دینی نیز برخودار اند، محدود می‌کنند، باید بی‌تعارف به پرسش گرفته شوند.

نوت: در این بخش می‌توانید از متون دینی که حامی حقوق اولیه انسانی است کمک بگیرید.

فعالیت 17: نقش آموزش رسمی، سیاست، اقتصاد و نهادهای توسعه

هدف

راهنمایی:

1. شرکت کنندگان را به چهار گروه تقسیم کنید.
2. شرکت کنندگان را به تمرین (پیوست 2) بر چهار مطالعه موردی متفاوت راجع کنید.
3. از هر گروه بخواهید که تشخیص دهند…

• تشخیص مسائل اصلی جنسیتی در هر مورد.
• تشخیص نهاد مسوول در وجود آمدن این مسایل.
• تحلیل رفتار سایر بازیگران موجود در Case

4. بعد از ارائه گروه­ها، در مورد مسائل ذیل بحث و گفتگو کنید.

• عوامل به وجود آورندة این مسائل که در خلال تمرین ظاهر گردید کدام­ها اند؟
• کی­‌ها در قبال این عوامل (وضعیت) مسوول هستند؟
• در تمام موارد، چرا فکر می‌کنید زنان در وضعیت بدتر یا جایگاه پاین­‌تر از مردان قرار دارند؟
• آیا مردان هم نقش دارند؟

تسهیل کننده گرامی!

در عصر اسیتلای پدرسالاری(معاصر)، نظام آموزشی فرصت­های مطلوب­تری برای مردان در داخل و خارج از خانه آماده می‌کند. زنان با عین شرایط، جایگاه پاین­تری در سلسله مراتب نهادهای شغلی بدست می‌آورند. مردها در اکثر محیط‌­های کاری، عموماً پایگاه مقتدر و قوی را در اختیار دارند و شغل­‌های کم­درآمد و پردردسر (منشی، کتابدار، آشپز دون­پایه، خدمه، کارمندان ساده ادارات دولتی و خصوصی و…) به عهده زنان گذاشته می‌شود. روند تقسیم­‌کار نیز به نفع مردان و به ضرر زنان شکل گرفته است. زنان در خانه مشغول کارهای طاقت­فرسا و بدون معاش هستند، در حالی‌که مردان در خارج از خانه با ساعات کاری کمتر و اصول­‌کاری نظام­یافته، از امتیازات جنسیتی ­اش بهره می‌برند. در نهاد قانون­‌گزاری و سیاسی نیز زنان از جایگاه و پایگاه تأثیرگزار برخودار نیستند. حضور آنان کمرنگ و غالباً سمبولیک است.

فعالیت 18: تغییر ساخت­های جنسیتی: تغییر تصورات قالبی و نقش‌­های جنسیتی

هدف

راهنمایی:

1. درسی تهیه کنید با گفتن «ما دیدیم که چگونه جنسیت ابعاد مختلف از زندگی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این‌که چگونه به صورت جدی و محدود نقش­ها و مسئولیت­های ما را تعیین می‌کند. برساخت جنسیت ریشه‌ی عمیق و تاریخی دارد و توسط نهادها و عامل­های مختلف به نمایش گذاشته شده و تقویت شده است. در عین حال، ما از تجارب مان می‌دانیم که جنسیت قابل تغییر است. ما خودمان در خانه، محیط کار، مکتب، دانشگاه و … به صورت آگاهانه و ناآگاهانه جنسیت را به چالش کشیدیم(در قالب لباس، آرایش، شغل و..). تمرینات ذیل، تلاشی­ست به منظور برجسته کردن بعضی تجارب مثبت و آموخته­‌های در زمینه تغییر ساخت جنسیت.»
2. شرکت کنندگان را به گروه­‌های کوچک تقسیم کرده، از آن‌ها بخواهید تا بالای زندگی مادر بزرگ، مادر و خودشان تمرکز کنند. از آن‌ها بخواهید تا بر پرسش‌های ذیل توجه کنند:

• آیا آن‌ها در بین نقش­های که مادر بزرگان­شان ایفا می‌نمودند و نقش­‌های مادران­­شان تفاوتی مشاهده می‌کنند؟ چه محدودیت­‌های را هردو گروه به صورت مشترک تجربه کرده اند؟
• با مراجعه به زندگی مادر بزرگ و مادر، چه تفاوتی در زندگی خودشان نسبت به آن‌ها احساس می‌کنند؟
• چگونه این تفاوت­ها و تغییرات ممکن شده است؟ چه عوامل مأثیر بوده اند؟

تسهیل کننده گرامی!

این تمرین این واقعیت را بنیاد می‌گذارد که جنسیت یک واقعیت اجتماعی است که می‌تواند به مرور زمان تغییر کند. این یک پروسه‌ی طولانی و تدریجی است. تغییرات در ساخت جنسیت می‌تواند نتیجه آگاهی فردی تا توامندسازی جمعی زنان در قالب آگاهی گسترده­تر، توان‌مندسازی اقتصادی، پالایش نظام آموزشی و … باشد. حضور زنان در سطوح مختلف تصمیم­‌گیری نیز در تحقق این امر مهم می‌تواند باشد.

نوت: در صورت امکان، در جلسه گذشته از شرکت کنندگان خواسته شود تا از مادربزرگان و مادران شان بخواهند تا تجارب شان را به اشتراک بگذارند.

فعالیت 19: تجارب شخصی از تلاش فردی

هدف

راهنمایی:

1. درسی آماده کنید با بیان «تمرین ادامه تمرین قبلی است. هرچند این تمرین ممکن است کمک به برجسته‌سازی اعمال خاصی کند که می‌تواند در مهارسازی تصورات قالبی و نقش‌­های جنستی مؤثر باشند و هم‌چنان کمک به درک فاکتورهای درونی به منظور تسهیل این تغییر خواهد نمود.»
2. از شرکت کنندگان بخواهید تا به گروه­های پنج‌نفره کار کنند.
3. از ان‌ها بخواهید تا تلاش به منظور یادآوری یکی از تجارب که در آن خودشان را تحمیل کرده یا پیش‌داوری‌­های جنسیتی را به چالش کشیده باشند، کنید. برای رهنمایی آن‌ها، از پرسش­‌های ذیل کمک بگیرید:

• چه باعث شده که شما خودتان(خارج از عرف و کلیشه‌­ها) را مطرح کنید؟
• کجا بودید؟ (فضای خصوصی یا عمومی)
• چرا شما چنین عمل کردید؟
• حمایت کسی را ضرورت داشتید؟ کی شما را پشتبانی کرد؟
• قبل، در حین و بعد از این واقعه چه احساسی داشتید؟
• آیا این شما را ملزم می‌داشت تا کدام نقش یا تصور قالبی سنتی تان را به چالش بکشید یا رد کنید؟
• آیا نقش‌­های جنسیتی دیگری هم از این عمل شما متأثر شد؟
• واکنش دیگران-خانواده، دوستان، همکاران و …- چه بود؟
• چه نسبتی این عمل با زندگی کنونی شما دارد؟

4. در آخر جلسه به صورت جمعی تجارب به اشتراک گذاشته شده را تلخیص و نتیجه­‌گیری کنید.

تسهیل کننده گرامی!

پس از تمرین، بعضی از اشتراک کنندگان ممکن است احساس خوب یا قدرت­مند پیدا کنند. به علاوه، این تمرین می‌تواند باعث انگیزه آن‌ها شود که تلاش­‌های فردی آن‌ها نیز می‌تواند باعث تغییر در ساختار جنسیت شود.

فعالیت 20: چرخه برابری

هدف

راهنمایی:

1. درسی را با گفتن «تغییر در نقش­های جنسیتی بسیار دشوار و یک پروسه بلند مدت است. در مقابل این تغییر مرزی از سوی مردان و زنان وجود دارد که باعث کندی و در موارد توقف فرایند تحول می‌شود. بنابراین، برای ما مهم است که منظور خود از برابری جنسیتی را روشن و نهادینه کنیم و این‌که چگونه برابری جنسیتی به نفع مردان و زنان است. این تمرین تلاش به انجام این مهم دارد.»
2. توفان فکری در یک گروه بزرگ روی وضعیت­های که شرکت کنندگان برای یک جامعه منصف نمادسازی می‌کنند، ایجاد کنید. آن‌ها باید جملات شان را با «اگر» آغاز و با «آنگاه آن یک جامعه منصفانه خواهد بود» ختم کنید.
   مثال:

اگر زنان از ثروت مساوی با مردان برخودار باشند، آنگاه جامعه منصفانه خواهد بود.

اگر مردها به پرورش اطفال و انجام کارهای خانه پرداخت، آنگاه جامعه منصفانه خواهد بود.

اگر به نوزاد دختر به اندازه نوزاد پسر توجه صورت گرفت، آنگاه جامعه منصفانه خواهد بود.

3. شرکت کنندگان را به گروه‌­های پنج نفره تقسیم کنید.
4. هر گروه حداقل دو جمله بر می‌گزینند؛ با مرکزیت این وضعیت­‌ها آغاز و سپس به ترسیم چرخه­‌ی ادامه می‌دهند که تأثیرات مثبت و منافع جملات برابری بری موارد ذیل را در بدست می‌آورد:

• زنان
• کودکان
• مردان
• اجتماع یا جامعه

5. آموخته­‌های کلیدی از چرخه­ی برابری:

• آیا شما از تأثیرات مثبت برابری برای زنان و مردان غافل‌گیر شدید؟
• آیا در برابری تأثیر منفی یا ناخواسته وجود دارد؟ کدام­ها؟
• چگونه این تأثیرات منفی یا ناخواسته کوچک شمرده می‌شود؟ از سوی چه کسانی؟

تسهیل کننده گرامی!

این تمرین در یک نکته­ی مثبت – تشویق آرای شرکت کنندگان در چگونگی تفکر آنان در مورد منافع برابری جنسیتی برای زنان  و مردان- پایان می یابد. این می‌تواند ترس بعضی از شرکت کنندگان مرد پیرامون از دست دادن امتیازات حاصل از نابرابری و بدست نیاوردن منافع از برابری را برطرف کند. حتی ممکن است مردان به این باور برسند که از این نابرابری‌­ها آن‌ها بیشتر ضرر می‌کنند. این تمرین آن‌ها را برآن می‌دارد تا به منافع بلند مدت خودشان و جامعه بیندیشند. برای بسیاری از زنان که احساس می‌کنند که در مبارزات آن‌ها برای برابری جنسیتی، همراهی همکاران ذکور شان را ضروری نیست یا مردان ممکن است با آن‌ها همکاری نکنند، این فرصت مهیا می‌شود تا دست در دست یک دیگر، برای چیزی فراتر از برابری جنسیتی فقط، حرکت کنند و به یک جامعه منصفانه برسند.

اصطلاحات

جنس (Sex): معرف تفاوت­های زیستی زنان و مردان است. مانند قابلیت باروری، ریش و …

جنسیت(Gender): معرف تفاوت­های اجتماعی زنان و مردان است. مانند نوع لباس، رفتار و…

جندر سازی (Gender Mainstreaming): پروسة تضمین که طی آن از دسترسی و کنترول برابر زنان و مردان به منابع، مفاد توسعه، و تصمیم­گیری، در تمام سطوح روند توسعه، پروژه، برنامه و سیاست، اطمنان حاصل می‌شود.

بی­بصیرتی-جنسیتی(Gender-Blind): ناتوانی در تشخیص جنسیت به عنوان تعیین کنندة ضروری بازدهی اجتماعی که بر پروژه­ها و سیاست­ها تأثیرگزار است.

آگاهی جنسیتی(Gender Awareness): فهم تفاوت­های اجتماعی موجود میان زنان و مردان که ریشه در جامعه داشته و در خلال رفتار­های اجتماعی آموخته می‌شوند.

حساسیت جنسیتی(Gender Sensitivity): توانایی تصدیق و برجسته­سازی تفاوت­ها، مسائل و نابرابری­های جنسیتی در برنامه­ها، سازمان­ها، نهادها، رسانه­ها و غیره.

برابری جنسیتی(Gender Equality): نبود تبعیض براساس جنس در فرصت­ها و امکانات.

تساوی جنسیتی(Gender Equity): حضور انصاف و مراعات شکاف­های موجود میان زنان و مردان در سیاست­ها، برنامه­ها، ساختارها و … مانند اقدام مثبت جمهوری اسلامی افغانستان در زمینه مشارکت زنان.

تبعیض جنسیتی(Gender Discrimination): برخوردها و رفتار­های ساختارمند و ناخوشایند که براساس جنس افراد متأثر، انجام شود.

[1] محصل رشتة جامعه­‌شناسی، دانشگاه هرات

[2] استاد جامعه شناسی، دانشگاه هرات

[3] از آن‌جای که در زبان فارسی دری واژگان وصفی جنسیت محور وجود ندارد یا خیلی به ندرت مشاهده می‌شود، از استفاده کردن واژه «محترمه» خودداری شده است.