ثریا محتسب‌زاده تنها نویسندۀ ادبیات کودک در هرات
“كودك و نوجوانى كه با مطالعه پرورش مى‌يابد به هيچ عنوان به جنگ و پس‌رفت جامعه علاقه ندارد، به مواد مخدر روى نمى‌آورد و به آينده‌ى والايى دست مى‌يابد.” این‌ها گوشه‌یی از سخنان ثریا محتسب‌زاده، دانش‌آموخته‌ی حقوق و علوم سیاسی و نویسنده‌ی ادبیات کودک در هرات است، برای صحبت بیشتر در مورد چالش‌های ناشی از عدم توجه به ادبیات کودک، با وی گفت‌وگویی داریم که در ادامه می‌خوانید.
معرفی:
در سال١٣٥٥در شهر باستانى هرات و در يك خانواده فرهنگى به دنیا آمدم و دانش آموخته‌ى حقوق و علوم سياسى هستم. من اولين بار مقاله‌اى به روزنامه اتفاق اسلام نوشتم و همكارى قلمى و افتخارى‌ام را به مدت چهارسال با اين روزنامه به حيث متصدى صفحه زن ادامه دادم. چندين مقاله تحت عنوان‌های مختلف به نشر رساندم و در سال ١٣٨٥اولين كتاب داستان بلند را به نام گم‌شده به دست نشر سپردم و در سال ١٣٨٧ دومين كتابم را با عنوان “قربانى اول” چاپ و نشر کردم علاقه‌مند مكتب رئاليسم هستم و در نوشته‌هايم واقعيت‌هاى اجتماع را انعكاس مى‌دهم.
پرسش: چه چیزی ثریا محتسب‌زاده را واداشت تا به ادبیات کودک روی بیاورد؟
پاسخ: من هميشه به كتاب احترام خاصى داشته‌ام و در كنار مطالعه در كتابخانه‌ى كوچكم به فرزندانم رسيدگى مى‌كنم و مى‌خواهم براى شش دختر و يك پسرم الگوى پسنديده‌اى باشم. بخاطر علاقه‌ی شديد فرزندان به مطالعه تصميم گرفتم ادبيات كودك را مطالعه كنم و با جستجو پى بردم كه کودکان ما در افغانستان از اين نعمت محروم اند.
كشورهاى توسعه يافته از ادبيات كودك و نوجوان شروع كردند و به توسعه رسيدند من هم تصميم گرفتم تا در اين زمينه هرچقدر كه توان دارم كار كنم و در سال ١٣٨٨ مجله كودك به نام سلام، سلام بچه‌ها با كمك‌هاى مادى و معنوى همسرم انجينر عبدالرحيم محتسب‌زاده و با مجوز رسمى از وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان به زيور چاپ آراستم و فعاليت‌هايم را بيشتر به ادبيات كودك مختص ساختم و توانستم در سال ١٣٩٣ به داورى اكادمى علوم افغانستان مقام اول قلم طلايى را از آن خود كنم.
چندين تقديرنامه هم از اداره‌های مختلف دريافت كردم و در كنار چاپ مجله و كتاب‌هاى كودك و نوجوان روزهاى جهانى کودک و روز كتاب كودك را همه ساله جشن مى‌گيرم و شصت قسمت برنامه‌ی تلوزيونىِ تربيتى، آموزشى و تفريحى به نام سبق را نويسندگی و كارگردانى کردم که تلوزيون خورشيد نشر شد. برگزارى مسابقات نقاشى و داستان‌نويسى و راه اندازى نمايشگاه با آثار كودكان و نوجوانان در مكاتب يكى ديگر از فعاليت‌هايم محسوب مى‌شود.
پرسش: آثار شما در قسمت ادبیات کودک چقدر مورد استقبال قرار گرفته است؟
پاسخ: خوشبختانه كودكان و نوجوانان بسيار زياد استقبال مى‌كنند و اين باعث دلگرمى ما مى‌شود. اما متاسفانه كه خانواده‌ها و مسوولان توجه چندانى ندارند و به كتاب‌هاى كودك ارزش نمى‌دهند. هنوز مردم به فرهنگ كتاب‌خوانى اهميت قایل نیستند و بابت كتاب و مجله به کودکان شان پول نمى‌پردازند. اين جاى بسيار نگرانى است در حالی‌که ما به خاطر چاپ رنگه و كارهاى گرافيستى بايد هزينه‌ى زيادى را بپردازيم و اين بسيار مشكل است.
پرسش: مجله‌ی کودک انیس ده سال پیش، پس از وقفه‌یی سی ساله، به کار آغاز کرد، اما به دلیل نبودن نقاش، گرافیست و طراح حرفه‌ی مورد استقبال کودکان قرار نگرفت، آثار شما چقدر کودک‌پسند است؟
پاسخ: كار كتاب و مجله‌ى كودك كارى بس مشكل و ظريف است و بايد با تمام خصوصيات کودکان آشنا باشيم تا بتوانيم براي شان بنويسيم. من هميشه به همكارانم مى‌گويم وقت كار بايد فكر كنيم كه همه كودك هستيم. ادبيات كودك با بيشترين پيام‌ها در ذهن و روح كودكان و نوجوانان تاثير فوق‌العاده‌ی دارند و مى‌توانيم از اين طريق بر آموزش و پرورش آن‌ها گامى موثر برداریم.
ما با سرمايه‌گذارى برخی افراد توانستيم به صورت تخصصى كارهاى زيبايى را كه كودكان را جذب كند و علاقه‌مند مطالعه سازد روانه‌ى بازار كتاب كنيم.
پرسش: ادبیات کودک در افغانستان از مرز بحران نیز عبور کرده، این وضعیت چقدر نگران کننده است؟
پاسخ: كشورهايى كه به توسعه رسيدند از ادبيات كودك شروع كردند و وقتى كه ما کودکان را به صورت غير مستقيم آموزش مى‌دهيم اين پيام‌ها در روح و ذهن كودك به شكل دوام‌دار باقى مى‌ماند و در طول زندگى به دردش مى‌خورد.
از نظر من، كشورى كه به ادبيات كودك توجه نكند در تمام عرصه‌ها ضعيف خواهد ماند. ادبيات كودك راه درست و غلط را به كودك و نوجوان نشان داده و اين كودكان و نوجوانان تصميم گيرندگان و فاعلان اوامر فرداى كشور اند. البته اين امر مهم با كوشش‌هاى انفرادى به جايى نخواهد رسيد بلكه با حمايت جمعى مى‌توان به سرمنزل مقصود نائل آمد.
پرسش: نقدهای زیادی بر نصاب تعلیمی معارف از جهت در نظر نگرفتن ادبیات کودک وارد است، دیدگاه شما در این زمینه چیست؟
پاسخ: نصاب تعليمى معارف افغانستان، با مشكلات فراوان دچار است و متاسفانه در اين زمينه هم توجه صورت نمى‌گيرد، در نصاب تعليمى معارف اگر ادبيات كودك جاى نگيرد و تمام دروس به صورت خشك و مستقيم آموزش داده شود انعكاس خوب و مفيدى در بر نخواهد داشت. چنان‌چه ما کسانی را داريم كه بعد از دوازده سال تعليم در مكاتب سواد خواندن و نوشتن ندارند و اطلاعات عمومى شان صفر است.
اميدوارم كه مسوولان در معارف افغانستان ادبيات كودك را جدى بگيرند و آن را در نصاب تعليمى معارف بگنجانند.
پرسش: چه کارهایی باید برای تغییر وضعیت ادبیات کودک در افغانستان صورت گیرد؟
پاسخ: بايد كسانى كه در اين زمينه استعداد دارند را شناسايى كرد و به آن‌ها كمك كنيم كه وقت بگذارند و بنويسند، نقاشى كنند و كتاب‌ها و مجله‌های زيبايى را به كودكان ترسيم كنند و لبخند شادمانى را همراه با كوله بارى از پيام‌هاى مثبت و آموزنده به دنياى كودكانه‌ی شان به ارمغان بياورند.
كودك و نوجوانى كه با مطالعه پرورش مى‌يابد به هيچ عنوان به جنگ و پس‌رفت جامعه علاقه ندارد، به مواد مخدر روى نمى آورد و به آينده‌ى والايى دست مى‌يابد.
و در آخر از تمام مردم خوب و مسوولان كشورم خواهانم تا يارى‌ام كنند تا بتوانم كتاب‌ها و مجله‌های كودكانه‌ام را به دست تمام کودکان افغانستان برسانم.
مصاحبه کننده: سیمین صدف
