چند همسری؛ عرفی که در تقابل با قوانین پیروز است

با این که در بیش از یک دهه‌ی گذشته، تلاش شده تا با ایجاد برنامه‌های آگاهی‌دهی و تصویب قوانین به نفع زنان، پدیده‌ی چند همسری از میان برداشته شود و در حالی‌که در قانون منع خشونت در برابر زنان نیز، شرایط دشواری برای چند همسری مردان مشخص شده که عبور از آن برای کم‌تر مردی مهیاست، اما با این هم شاهد میزان بالای پدیده‌ی چندهمسری در افغانستان استیم.

بر اساس قانون منع خشونت در برابر زنان، ازدواج با بیش از یک زن بدون درنظر داشت ماده‌ی 86 قانون مدنی افغانستان منع است. ماده 86 قانون افغانستان اما می‌گوید، ازدواج با بیش از یک زن پس از تحقق برخی شرایط ممکن است. اولین مورد این که  ترس از عدم عدالت بین همسران موجود نباشد. در کنار کفایت مالی و شرط رضایت هر دو زن برای زندگی در یک خانه، مصلحت مشروع مانند عقیم بودن زن اولی و یا مصاب بودن وی به امراض صعب‌العلاج از شرایط ذکر شده در قانون منع خشونت است.

فعالان حقوق زن اما فضای سنتی جامعه‌ی افغانستان را مقصر می‌دانند.

حلیمه سلیمی مسوول شبکه زنان افغان در هرات می‌گوید، ضعف حاکمیت قانون از دیگر مواردی است که سبب شده تا پدیده‌ی چند همسری بدون توجه به شرایط صورت گیرد.

وی می‌افزاید، به دلیل سنتی بودن جامعه و عدم آگاهی زنان از حقوق شان، دختران تن به ازدواج با مردان متاهل می‌دهند.

او می‌گوید، شبکه‌ی زنان افغان تلاش‌های زیادی در راستای آگاهی‌دهی مسایل حقوقی به ویژه پیامدهای منفی چند همسری داشته است اما به دلیل حاکم بودم فضای سنتی و مرد سالاری در کشور، هنوز هم نتیجه‌ی دلخواه به دست نیامده است.

شماری دیگر از فعالان حقوق زن، عرف‌های رایج در مورد چندهمسری را عامل تداوم این روند بیان می‌کنند.

فاطمه جعفری، فعال حقوق زن در هرات می‌گوید، در فضای سنتی هرات مخالفت با پدیده‌ی چندهمسری کار آسانی نیست. کسانی که با پدیده‌ی چند همسری مخالفت می‌کنند، برچسب‌های چون غربی بودن به آن‌ها زده می‌شود.

خانم جعفری می‌افزاید: «آگاهی کمِ زنان از حقوق شان نیز سبب می‌شود زمانی که آن‌ها به عنوان زن دوم یا سوم انتخاب می‌شوند، احساس‌ خودبرتربینی می‌کنند.»

به باور خانم جعفری، بحث دیگر این است که قانون در افغانستان به درستی اجرا نمی‌شود و راه‌های فرار زیادی برای افراد خاطی وجود دارد و این سبب شده که انواع خشونت در برابر  از جمله چند همسری افزایش یابد.

عدم حاکمیت قانون، فضای سنتی در افغانستان، میزان پایین سطح سواد؛ از جمله عواملی است که سبب شده که تلاش‌ها مبارزات قانونی و عرفی و اجتماعی صورت نگیرد.

گزارشگر: سیمین صدف