سیما سمر: حکومتی که استوار بر ارزش‌های حقوق بشری باشد تداومش بیش‌تر است
خواننده‌گان محترم روزنامه‌ی ۸صبح، در پیوند با مسائل مربوط به صلح، ضرورت تأمین امنیت در کشور و انتخابات ریاست جمهوری که قرار است تا حدود ۷۰ روز آینده برگزار شود، گفت‌وشنود ویژه‌ای داریم با دکتر سیما سمر رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان و وزیر کنونی دولت در امور حقوق بشر و عضو بورد مشورتی شورای صلح سازمان ملل متحد.
۸صبح: جناب دکتر صاحب سلام بر شما و تشکر برای حضورتان در این مصاحبه.
سیما سمر: به نام خدا و تشکر از شما، من اول‌تر از همه سلام‌ها احترامات خود را برای خواننده‌گان محترم تقدیم می‌کنم و ابراز همدردی می‌کنم با فامیل‌های قربانیان جنگ و منازعه در افغانستان و از خداوند متعال برای زخمی‌های حوادث شفای عاجل تمنا می‌کنم.
۸صبح: اگر صلح را سازش، آشتی و دست کشیدن از جنگ تعبیر کنیم که بدون شک حکومت افغانستان با چنین راهکارهایی در برابر مخالفان یا دشمنان کشور و شهروندان افغانستان سازش و مداراهایی داشته است، حالا تلاش‌ها برای آوردن صلح به نظر شما باید با چی سنجشی اجرا شود؟
سیما سمر: متاسفانه جنگ در افغانستان همان طوری که طی این ۴۱ سال گذشته از مردم افغانستان قربانی گرفته هنوز هم ادامه دارد و پی هم از مردم ما قربانی می‌گیرد و برای ختم جنگ نیاز به صلح است ولی چیزی را که فعلاً ما به آن صلح می‌گوییم اگر قرار باشد که صلح واقعی را با آوردن آن، ما تعبیر بکنیم، صلح نیست، ما عملاً به طرف یک اقدام سیاسی برای ختم جنگ تلاش می‌کنیم، چون قطع جنگ صلح نیست اما قطع جنگ برای آوردن صلح پایدار حتمی است، به همین خاطر است که تلاش حکومت افغانستان و تلاش مردم افغانستان استوار برای این است که با گروپ‌های مختلف که در منازعه افغانستان شریک‌اند که یکی از آن‌ها طالبان‌اند، به بعضی توافقات برسند تا اگر بتوانند برای آتش‌بس و برای قطع جنگ زمینه‌سازی بکنند.
میخواهم بگویم که متاسفانه هر قدر منازعه طولانی شود هر قدر مردم قربانی داده بروند همان قدر موضوع پیچیده‌تر می‌شود مثلا اگر قرار می‌شد که صلح افغانستان ۲۰ سال پیش می‌آمد شاید آسان‌تر می‌بود نسبت به این که ما امروز اقدام بکنیم و به همین ترتیب ما هر قدر زمان را از دست داده برویم همان‌قدر مردم افغانستان قربانی داده می‌روند طرفین منازعه قربانی داده می‌روند. هر قدر خون بریزند همان‌قدر فاصله‌ها را برای ختم منازعه بیش‌تر می‌کنند.
به همین خاطر، مذاکره با نیروهای مخالف نیاز است، البته با قید این که به هیچ صورت، حکومت افغانستان یا نیروهای دیگری که در این مسأله دخیل‌اند حق قربانیان را نمی‌توانند ببخشند اگر قرار باشد که برای آوردن صلح پایدار آتش‌بس هم صورت بگیرد در آن صورت به هیچ صورت ما نمی‌توانیم در این روند حقوق قربانیان و مشارکت مردم افغانستان را از نظر بیاندازیم در صلحی که مردم مشارکت نداشته باشند در صلحی که زنان مشارکت معنادار و فعال نداشته باشند و حق قربانیان نادیده انگاشته شود صلح نیست، قطع جنگ است، که ما را به طرف صلح پایدار نمی‌برد و چنین عمل‌کردها زمینه‌سازی می‌کند برای تداوم جنگ و تداوم منازعه.
۸صبح: با در نظر داشت این که تلاش‌هایی که برای آوردن صلح در کشور در پوشه‌های مختلف صورت گرفت مثلاً تدویر مجلس بزرگ مشورتی صلح /لویه‌جرگه از طرف حکومت و یا نشست‌هایی که قبلاً در مسکو و حال در جاهایی دیگر صورت گرفت حالا به نظر شما کلید حل منازعه و برقراری صلح به دست کیست؟ طالبان؟ کشورهای منطقه؟ حکومت افغانستان؟ جامعه بین‌المللی؟
سیما سمر: در منازعه افغانستان باید فراموش نکنیم بر علاوه مردمی که در داخل افغانستان متاسفانه به یک شکلی شریک منازعه استند، کشورهای منطقه نیز دقیقاً دخیل و شامل منازعه استند و کشورهای فرامنطقه‌ای هم شامل منازعه استند به همین دلیل است که ما صلح افغانستان را باید از داخل همراه مردم افغانستان شروع کنیم چون هر قدر ما متحدانه عمل بکنیم و هم‌سو عمل بکنیم همان‌قدر می‌توانیم از قوت لازم برخوردار شویم و با قوت قضایا را پیش ببریم در این، هیچ جای شک نیست که باید کشورهای منطقه با ما همنوا شوند و هم‌چنان کشورهای فرامنطقه‌ای در رابطه با صلح افغانستان هم‌نوایی بکنند با حکومت افغانستان و با مردم افغانستان.
۸صبح: طالبان در اظهارات و نشست‌های‌شان فرایند صلح در افغانستان را به نحوی با چالش و محدودیت مواجه می‌سازند و با پیشنهادهایی می‌خواهند منازعه و خون‌ریزی را در افغانستان دوام بدهند، حالا تشویش شما به عنوان فعال ارزش‌های حقوق بشر در افغانستان و عضو بورد مشورتی شورای صلح سازمان ملل متحد در این زمینه چیست؟
سیما سمر: البته خاصیت منازعه و خاصیت جنگ است که باید طرفین منازعه روی موضوعات مربوط چانه‌زنی بکنند در این چانه‌زنی هر قدر طرفین از نگاه سیاسی پخته‌تر باشند، می‌توانند گپ‌های خودشان را بر طرف مقابل تحمیل بکنند، طالبان با وجودی که می‌گویند که ما حکومت افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسیم اشتباه می‌کنند و برای این روش‌شان دلایل خودشان را دارند که نمی‌تواند بسیار استدلال قوی به حساب بیاید و در قبال اعمالی که در افغانستان انجام می‌دهند، یا در پروسه صلح این طرف هم همان رقم که یادآوری کردم که اشتراک مردم و پشتی‌بانی مردم از این پروسه بسیار حتمی است و حکومت افغانستان تصامیمی را که می‌گیرد یک مقدار آن را باید مردم افغانستان در جریان باشند به این خاطر که ما صلح را برای مردم افغانستان می‌آوریم بناً اگر مردم افغانستان خودشان را در این پروسه شریک نبینند از آن حمایت نمی‌کنند ما ضرورت داریم تا مردم افغانستان از این پروسه حمایت بکنند تا پایدار باشد.
با قید این که نباید فراموش شود که متأسفانه مسأله تامین اقتصاد جنگی به وسیله افغانستان برای تداوم منازعه بسیار رول دارد که آن عبارت از تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان است، فروش سلاح و قاچاق سلاح است، جرایم سازمان‌یافته دیگر که صورت می‌گیرد استند که متأسفانه زمینه‌ساز تداوم منازعه در افغانستان‌اند که در این راستا حتمی است که حکومت افغانستان بسیار صادقانه تلاش بکند برای حکومت‌داری خوب و تقویت حکومت‌داری خوب در افغانستان که مردم واقعاً اعتماد بکنند و پشتی‌بانی بکنند و از تمام تصامیم و پروگرام‌های حکومتی در برابر مخالفان و دشمنان حکومت و مردم.
۸صبح: به اضافه نکاتی که شما به آن اشاره کردید، به نظر شما چه مکانیزم‌هایی باید وجود داشته باشد تا یک صلح پایدار و دارای منطق‌های استوار سیاسی و پذیرفتنی برای شهروندان در افغانستان به وجود بیاید؟
سیما سمر: من فکر می‌کنم که هر نیرو یا هر حکومتی که پلان‌ها و استراتژی آن برای حکومت‌داری خوب بر اساس ارزش‌های حقوق بشری باشد تداومش بیش‌تر است. اگر قرار باشد که حکومت‌ها چه در افغانستان چه در جاهای دیگر به هدف کنترول یا محدود کردن آزادی‌های مردم ساخته شوند و برای فرصت‌طلبی یا برای بزرگ‌طلبی‌های افراد، ایجاد شوند هیچ گاه نمی‌تواند پایدار باشند و نمی‌تواند خواسته‌های مردم را جواب بگویند، مثلاً در هر کشوری مثل افغانستان ارائه خدمات اجتماعی که تعلیم و تربیه و صحت و یا تامین سایر ارزش‌های اولیه حقوق بشری باشد، جزء بسیار کارهای ابتدایی حکومت است اگر حکومت‌ها در ارائه خدمات اجتماعی که تعلیم و تربیت و صحت و تامین سایر ارزش‌های حقوق بشری شهروندان باشد برای مردم موفق باشد مردم بر آن اعتماد می‌کنند و اعتماد مردم در زمینه حاکمیت قانون می‌تواند کمک بکند.
اگر قرار باشد ما قوانین خوب داشته باشیم ولی قوانین را در طاق‌ها بگذاریم و بدون تطبیق قوانین در هر منطقه افغانستان در قبال اقوام مختلف افغانستان موضع‌های مختلف بگیریم طبیعی است که این عمل تداوم منازعه را تثبیت می‌کند و به صلح پایدار نمی‌رسیم.
۸صبح: هر چند قبلاً در صحبت‌های‌تان روی ارزش هم‌سویی کشورهای منطقه با حکومت افغانستان برای آوردن صلح اشاره کردید حال اگر اجازه بفرمایید بپرسم که ارتباط طالبان با روسیه در زمینه‌ی آوردن صلح در افغانستان چقدر اقدام منطقی است که قبلاً صورت گرفت؟
سیما سمر: البته من جزئیات تمام اقدامات را نمی‌فهمم ولی همان طور که گفتم، کشورهای مختلف در منازعه افغانستان دخیل استند که در قضایای افغانستان، باید هم‌سو با حکومت افغانستان با دولت افغانستان با مردم افغانستان حرکت بکنند. به نظر من بعضی نشست‌ها برای طالبان، موقف بسیار بالاتر نسبت به موجودیت‌شان می‌دهد؛ عملاً آن‌ها را به رسمیت می‌شناسد برای آن‌ها ستیژ مهیا می‌سازد تا نظرات‌شان را بگویند که البته بد هم نیست که نظرات‌شان بیش‌تر فاش شود، اما فکر می‌کنم که تقریباً اکثریت مردم افغانستان تجربه کردند حکومت طالبان را، خشونت‌های‌شان را در طول راه دیده‌اند که از اثر اعمال خشونت‌های‌شان زنان و اطفال و پیرمردان بی‌گناه متحمل قربانی‌ها شده‌اند و مردم این را می‌دانند، این‌ها مسایلی‌اند که بسیار ضرور است اما به نظر من برخورد‌های پراکنده و تلاش‌هایی که، هر کس زودتر آن‌ها را ببیند و با آن‌ها بنشیند، کار بسیار سازنده برای آوردن صلح پایدار برای افغانستان نیست.
۸صبح: شما همیشه در صحبت‌های‌تان و در محافلی که برای سخنرانی ظاهر می‌شوید، روی ارزش سهم‌گیری مردم در هر پروسه سیاسی و اجتماعی که در افغانستان جریان پیدا می‌کند، تاکید می‌کنید، حال وقتی که صلح پایدار نداریم و چالش‌ها و مشکلات و اصطکاک‌های زیادی برای آوردن صلح در کشور وجود دارد، رفتن شهروندان به طرف انتخابات آتی ریاست‌جمهوری و شرایط در این زمینه را چگونه بررسی می‌کنید و به مردم چی گفتنی دارید؟
سیما سمر: میخواهم بگویم که مردم افغانستان برای رسیدن به همین وضعیت نیم‌بند در عرصه دموکراسی که ما داریم قربانی‌های بی‌شماری را متحمل شده‌اند و این قربانی‌دادن‌ها و خون کسانی را که در این راستا ریخته شده است و یا و زخمی و معلول شده‌اند و یا فامیل‌هایی که جوان‌های‌شان را از دست داده‌اند، همه این‌ها را نباید نادیده بگیریم و یا بدون احترام از پهلوی‌شان به آسانی بگذریم، منظورم این است که نباید ما پروسه دموکراتیک را به بهانه‌های مختلف به تعویق بیاندازیم با وجود تهدیدات فوق‌العاده زیاد، در سال‌های گذشته و به خصوص در انتخابات پارلمانی اخیر که متاسفانه به صورت بسیار بد مدیریت شد و ناتوانی نهادهای مربوطه را به نمایش گذاشت و متأسفانه تا هنوز نارضایتی مردم درباره‌ی آن ادامه دارد، این‌ها همه باعث شدند که یک مقدار، پروسه زیر سوال برود البته تدویر انتخابات‌های گذشته هم در افغانستان به صورت فوق‌العاده نبوده ولی چیزی که در آینده بسیار نگران‌کننده است این است که مردم، اعتماد‌شان را به پروسه دموکراتیک و اشتراک در تصمیم‌گیری در سرنوشت آینده‌شان، از دست ندهند که متاسفانه این یک تهدید بسیار خطرناک در این زمینه است، من امیدوارم که کمیسیون انتخابات واقعاً صادقانه به خاطر تداوم پروسه دموکراتیک، به خاطر حق مردم در اشتراک سرنوشت‌شان باید تلاش بکنند حال ببینیم که نهادهای مربوط چقدر توان‌مندی دارند، اگر ندارند هم باید نهادهای دیگر در این راستا با آن‌ها همکاری بکنند از آن جمله مثلاً کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان باید تلاش بکند و از حقوق سیاسی شهروندان نظارت بکند که ما به طرف تدویر یک انتخابات قابل قبول که مردم به آن اعتماد بکنند پیش برویم.
با تأسف ما در انتخابات ۲۰۱۴ با یک مشکل جدی مشروعیت مواجه بودیم که امید است این موضوع دوباره تکرار نشود، به خاطر این که هر قدر نهاد‌ها در افغانستان غیر شفاف باشند هر قدر نهاد‌ها متهم به فساد و قوم‌گرایی و مسایل دیگر مثل این‌ها باشند، همان‌قدر حکومت‌داری خراب می‌شود، به همین خاطر ما برای حاکمیت قانون در افغانستان برای دفاع از دموکراسی نیم‌بند که ما در افغانستان داریم باید تلاش بکنیم زمینه‌ها را طوری فراهم کنیم که انتخابات برای مردم افغانستان قابل قبول باشد البته، در افغانستان ما طرف‌دار انتخابات عادلانه و آزاد هستیم ولی ما شرایط افغانستان را می‌دانیم که هنوز مشکلات بسیار جدی در این مورد وجود دارد. بناً در این راستا در کنار تدابیر خوب دیگر برای تدویر بهتر انتخابات من فکر می‌کنم وظیفه هر شهروند است که در این راستا تلاش بکند و از رأی خود به عنوان حقش برای اشتراک در قدرت و تامین عدالت در افغانستان استفاده بکند.
۸صبح: بسیار خوب، فرصت کمی باقی است برای رفتن به طرف انتخابات ریاست جمهوری، حالا با تجارب تلخ و ناامیدکننده‌ای که در زمینه تدویر انتخابات داشتیم، به خصوص در زمینه انتخابات اخیر اعضای مجلس نماینده‌گان مردم در این زمینه ظرفیت اعضای جدید کمیسیون انتخابات را شما چگونه ارزیابی می‌کنید، به خصوص که زمان کار رییس جمهور یک‌بار تمدید شد و مورد انتقاد شدید یک تعداد از حلقات واقع شد حالا ظرفیت کاری اعضای تازه کمیسیون چگونه باید باشد تا به طرف انتخابات سالم با نتیجه‌های موثق و قانع‌کننده برویم؟
سیما سمر: البته ما نمی‌خواهیم در رابطه با ظرفیت افراد پیش‌داوری بکنیم چیزی که بسیار اساسی و مهم است، این است که مسوولان در عمل نشان بدهند، که چقدر می‌توانند که اعتماد مردم افغانستان را به پروسه جلب بکنند و چقدر می‌توانند این پروسه را در سطحی پیش ببرند که قابل قبول مردم باشد، که این موضوع را فقط مرور زمان برای ما می‌تواند ثابت بسازد ولی توقع من از کمیشنران محترم کمیسیون مستقل انتخابات و کمیشنران محترم کمیسیون شکایات انتخاباتی این است که پروسه را به عنوان یک پروسه ملی و صادقانه پیش ببرند، یعنی این‌ها نباید در خطوطی که خودشان می‌خواهند جهت‌گیری بکنند و خودشان زمینه را برای تقلب و برای بدنام کردن انتخابات مساعد نسازند رول این‌ها برای تامین شفافیت و قابل قبول بودن انتخابات در افغانستان بسیار اساسی و بنیادی است.
۸صبح: اگر انتخابات ریاست جمهوری به تعویق بیافتد یا با مشکلات و چالش‌هایی مواجه شود یا از کم‌کاری کمیسیون انتخابات و نهادهای مسوول دیگر یا از نبود امنیت، تشویش شما در این زمینه چیست؟ چه فکر می‌کنید؟
سیما سمر: البته برای اجرا نشدن یک هدفی که به نفع یک جامعه قانون‌مدار و یک جامعه مردم‌سالار باشد نباید از بهانه‌های مختلف استفاده شود، برای به تعویق انداختن و تداوم حکومت و اقتدار در یک کشور، حالا این در افغانستان باشد یا در هر جای دیگر، حاکمیت قانون بسیار جدی و بسیار بنیادی است هر قدر حاکمیت قانون ضعیف شود همان‌قدر ما به طرف انارشیسم و بی‌اعتمادی می‌رویم، بناً مسوولان باید تلاش بکنند که انتخابات را تا حد ممکن به شکل شفاف و عادلانه برگزار بکنند باز هم تاکید می‌کنم که این تنها وظیفه کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی نیست بلکه وظیفه هر شهروند عادل و هر شهروند مسوول است که در این راستا همکاری بکنند به خاطری که مشکلات ترانسپورتی ما فوق‌العاده بسیار زیاد است، مشکلات امنیتی ما زیاد است و چیزی که بسیار زیاد می‌تواند باعث خرابی در انتخابات شود مشکلات امنیتی است و مشکلات امنیتی را همکاری‌های مردم می‌تواند کاهش دهد در صورتی که مردم با نیروهای امنیتی همکاری بکنند. در این هیچ جای شک نیست که منسوبین نیروهای امنیتی ما متاسفانه هر روز قربانی می‌دهند و هر روز جان‌های عزیز‌شان را در این راستا از دست می‌دهند ولی اگر مردم، اکثریت مردم با آن‌ها همکار باشند کار نیروهای امنیتی هم آسان‌تر می‌شود کار کمیسیون مستقل انتخابات، کمیسیون شکایات انتخاباتی بهتر می‌شود، در کنار آن معلوم‌دار تعهد سیاسی اعضای کمیسیون انتخاباتی و کمیسیون شکایات انتخاباتی و صداقت شان بسیار رول اساسی و بنیادی دارد این‌ها کار را در کمیسیون انتخابات نه به خاطر این که موقف خودشان را نگاه بدارند بلکه به این خاطر که اصول اساسی یا حق سیاسی مردم را باید احترام بکنند و باید به پیش ببرند.
۸صبح: تشکر در آخر میخواهم از شما پیام داشته باشم، شهروندان با چی روحیه‌ای می‌توانند مکانیزم منطقی را برای آوردن صلح ایجاد کنند و برای استفاده از حق مشارکت سیاسی خود چی تلاش‌هایی باید داشته باشند، اعم از زنان و مردان.
سیما سمر: پیام من برای مردم این است که هیچ‌کس در جنگ برنده نیست، ما هر قدر جنگ را دوام بدهیم همان‌قدر تلفات می‌دهیم و همان‌قدر فاصله‌ها را بین جنگ و صلح زیاد می‌سازیم طرفین منازعه، که یک‌طرف آن مردم افغانستان باشند، باید تصمیم بگیرند که برای آوردن یک صلح پایدار که در آن کرامت انسانی شهروندان محفوظ باشد و ارزش‌های حقوق بشری مردم احترام شود تلاش بکنند، مردم افغانستان بازیگر رول اساسی نیروهای اساسی و اصلی پشتوانه‌های صلح هستند و باید از همین نیرو استفاده بکنند، حالا برای آوردن صلح باید در هر زمینه تلاش کنیم، از خانواده خود باید شروع بکنیم خشونت را در خانواده‌های خود پایین بیاوریم تا بتوانیم واقعاً در جامعه افغانستان فضا را برای یک زنده‌گی بدون خشونت و بدون ترس مساعد بسازیم و این ناممکن نیست باید تجارب کشورهای دیگر و از تجاربی که در افغانستان به وقوع پیوسته بیاموزیم اگر ما از تجارب گذشته نیاموزیم گناه به دوش خودمان است ما نمی‌توانیم دیگران را متهم کنیم که از بیرون مداخله می‌کنند. هر انسانی که خلق می‌شود و موجودیت هر انسان، خود یک حق طبیعی است ما وقتی که به همین حق اعتراف بکنیم و از اعمال تبعیض و تعصب و نقض سایر ارزش‌های حقوق بشری پرهیز کنیم، خود به خود کشور را به طرف صلح به پیش می‌بریم، به همین دلیل است که تأکید می‌کنم که ما زمانی که رعایت ارزش‌های حقوق بشری را جدی بگیریم باز مسایل قومی و زبانی و مذهبی و امثال این‌ها مسایل عمده نیستند که سبب نقض حقوق بشری شهروندان در کشور ما شود و توقع من از مردم افغانستان هم این است که ما باید حق کرامت هر کس را به عنوان یک انسان احترام بکنیم تا حق و کرامت خودمان محفوظ بماند.
۸صبح: ببخشید، یعنی با این حساب، به نظر شما تأمین ارزش‌های حقوق بشری خود صلح است؟
سیما سمر: بلی، بلی.
۸صبح: بسیار ممنون از این که وقت گذاشتید.
سیما سمر: تشکر از شما هم.
