انتخابات پیش‌رو برای زنان؛ فرصت‌سازی یا فرصت‌سوزی؟
تا سه ماه دیگر چهارمین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، برگزار خواهد شد. تقریباً در تمام دوره‌های انتخابات، زنان حدود سی درصد از رای دهندگان بودند. در همه‌ی دوره‌های انتخابات زنان به گونه‌ی چشم‌گیری شرکت کرده‌اند؛ اما به تناسب شرکت شان در انتخابات، رای آنان به انتخاب مقام‌ها اثرگذار بوده اما بر زندگی‌شان نه چندان، حضور پررنگ زنان در دوره‌های گذشته انتخابات، بنابه فقدان آگاهی، سطح پایین سواد و عدم انسجام، رای زنان به گونه‌‌ای برخلاف نیاز‌ها و خواسته‌های‌شان از سوی مردان خنثی شده است.
یک دهه است که نظام سیاسی افغانستان بر اساس معیار‌ها، اصول و ارزش‌های دموکراتیک عیار گردیده، اما نظام مرد سالاری در موجودیت نظام دموکراتیک هنوز هم رنگ نباخته است و سبب شده که زنان به برابری جنسیتی دست پیدا نکنند به همین خاطر آمار خشونت همه ساله در حال افزایش است، حضور زنان در بست‌های کلیدی دولت هم‌چنان کم‌رنگ است؛ یعنی زنان از فرصت‌های که منتج به تغییر زندگی آنان شود آن‌چنان که باید، استفاده نکرده‌اند. با این همه انتخابات پیش‌رو فرصت گران‌بهایی است تا با استفاده از آن زنان آرمان‌ها و خواسته‌های حقوقی و سیاسی شان را تبارز دهند. اما آن‌چه برای تبارز این خواسته‌ها در قدم نخست نیاز است سطح تشخیص و خودآگاهی زنان است اگر زنان در انتخابات سهم‌گیری و رای شان را آگاهانه اعمال کنند؛ نقش زنان در انتخابات پیش‌رو از بی تاثیر بودن در شرایط بهبود زندگی زنان تغییر خواهد کرد.
زنان در افغانستان از انتخابات باید به‌عنوان یک فرصت استفاده کنند، از پراکندگی و بودن با هر تیم انتخاباتی خوداری کنند. با تیم‌هایی یکجا شوند که برنامه‌های مشخص و سرنوشت‌سازی برای زنان دارند. هنگام پیوستن به تیم‌های انتخاباتی خواسته‌های روشن و واضحی را مطرح کنند. با درنظرداشت نقش گسترده و چشم‌گیر زنان در انتخابات، باید اهمیت نقش برازنده‌‌ی‌شان را بدانند چرا که از گذشته تاکنون زنان در گیرودار‌های رقابت‌های سیاسی یک موضع مشخص و آگانه‌ای که منتج به تغییر سرنوشت و زندگی‌شان شده باشد نداشته‌اند؛ حال آنکه زنان می‌توانند با هم‌آهنگی و موضع‌گیری مشترک شان خواسته‌های روشنی برای تغییر وضعیت و تقویه‌ی اقتدار سیاسی مطرح کنند. زنان به عنوان نیم پیکر جامعه می‌توانند در زمان کارزار‌های انتخاباتی توجه تیم‌های انتخاباتی را در خصوص مسایل زنان جلب کنند.
زنان در مقایسه با مردان بیشتر در متن جامعه حضور دارند و شرکت‌شان دررای‌دهی به گونه‌ی چشم‌گیر در شهر و جاهایی که حساسیت‌های سنتی و فرهنگ مردسالاری کم‌تر حاکم باشد بیشتر است؛ اما به‌خاطر سطح پایین سواد و وجود ذهنیت تعبیت از مردان در زنان این حضور چشم‌گیر بر تغییر وضعیت زندگی شان تاثیر چندانی نداشته است. رای زنان بدون خواست آگاهانه‌ی شان تحت تاثیرخواست مردان به صندوق‌های انتخابات ریخته شده است. اگر بگوییم از رای زنان و حضور چشم‌گیر زنان در دوره‌های گذشته‌ی انتخابات سوء استفاده صورت گرفته است اغراق نکرده‌ایم در بسیاری از مناطق افغانستان جا‌های که حساسیت‌های سنتی و فرهنگ مردسالاری حاکم است رای زنان به صورت نیابتی توسط مردان استفاده می‌شود. وجود ذهنیت تعبیت از مردان در زنان، سبب شده که عده‌ای از زنان رای‌شان را سفارشی به صندوق‌ها بریزند، یعنی رای به نامزدی که مرد سفارش آن را بکند. استفاده‌ی سفارشی رای زنان در بسیاری از موارد سبب شده که زنان رای شان را برای افرادی استفاده کنند که اندیشه و برنامه‌های‌شان خلاف خواسته‌های انسانی و سیاسی زنان است.
بدون شک حضور پررنگ و چشم‌گیر زنان در انتخابات تاثیر مهم و مستقیمی بر نتیجه‌ی انتخابات و پیروزی نامزدان انتخابات دارد؛ اما با توجه به کثرت جمعیت زنان و شرکت گسترده‌ی‌شان در انتخابات، هیچ اثری روی تغییر وضعیت زیستی، فرهنگی و سیاسی زنان نداشته است.
با درنظرداشت اینکه جامعه‌ی افغانستان یک جامعه بسته‌ی سنتی است و ساختار اجتماعی این جامعه طبقاتی است و به نقش زنان در امور رهبری و تصمیم‌گیر‌های اجتماعی اهمیت داده نمی‌شود رای زنان از سال‌ها بدینسو دست‌خوش اهداف سیاسی مردان شده است. حضور گسترده زنان در دوره‌های گذشته و بی تاثیر بودن رای آنان بر تغییر وضعیت زندگی شان با نزدیک شدن انتخابات پیش‌رو نگرانی را ایجاد می‌کند که مبادا زنان بار دگر قربانی اهداف سیاسی و خوراک تبلیغات تیم‌های انتخاباتی شوند که در اندیشه و برنامه‌های شان زنان جای ندارند .
در پایان حرف اساسی این است؛ مدافعان حقوق زن و نهاد‌های مدافع حقوق زنان، برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشند، که زنان در این برهه‌ی زمانی از حاشیه به متن جامعه کشانده شوند برنامه‌های آگاهی‌دهی داشته باشند تا از طرفی زنان اهمیت سهم‌گیری شان را در روند انتخابات تشخیص دهند و از جانب دیگر تیم‌های انتخاباتی را به گونه‌ی که باید از برنامه‌های آنان آگاهی کسب کنند. در قدم بعدی این مسوولیت نهاد‌های مدافع حقوق زنان است تا ناهنجاری‌هایی که سبب می‌شود از رای زنان سوء استفاده شود را به ارگان‌های مسوول در جریان بگذارند تا در انتخابات پیش‌رو شاهد بهره‌برداری نادرست از رای زنان از سوی مردان نباشیم. مدافعان حقوق زن باید در این هنگام گام‌های اساسی‌تری را بردارند. لازم است برای منسجم ساختن زنان برنامه‌هایی را روی دست گیرند تا از این طریق، تاثیرگذاری سهم و حضور زنان را در انتخابات پیش‌رو و سایر موضوعات اجتماعی و سیاسی نهادینه کنند.
ضیاگل عظیمی
