تجلیل از 8 مارچ در ترازوی نقد؛ زنان هرات چه می­‌گویند؟

یکی دوتا نه؛ ده‌­ها برنامه درگرامی­‌داشت از هشتم مارچ روز جهانی زن درهرات برگزارشد. روزی که یاد‌آور مبارزات زنان برای دست‌یابی به حقوق شان است. ده­‌ها نهاد خصوصی و دولتی در محافلی از این روز تجلیل کردند. درترازوی نقد این اتفاق هم مایه دل­گرمی است هم سبب نگرانی؛ دل­گرمی از این حیث که حقوق زنان اکنون به یک مطالبه همگانی بدل شده است. دست­‌کم بر سر این­که وضعیت زنان باید تغییر کند؛ یک اجماع نسبی درکشوربه­ میان آمده است. اما نگرانی از این دید که هشتم مارچ یک فرصت است برای زنان و از این فرصت آن­گونه که باید سود برده نمی‌شود. عملاً آنچه از این روز دست­گیر زنان می‌­شود چند شعار و برگزاری چند محفلی است که هیچ دست­آورد عملی برای زنان ندارد. درهرات نیز امسال به باور بسیاری تجلیل از این­ روز کلیشه‌ای، بی­‌برنامه، نمادین و تکراری بود. این موضوع نشان دهنده آن است که ماهیت روز بین المللی زنان، با آنچه که در افغانستان تجلیل می‌شود کاملا متفاوت است. هشتم مارچ در واقع روز بین المللی زنان کارگر است و تجلیل از آن به مثابه‌ی بیرون رفت از وضعیت موجود است. معنای این حرف آن است که هر چند همه ساله از هشتم مارچ از سوی نهاد‌های دولتی و خصوصی به گونه‌ی پررنگ‌ تجلیل می‌شود؛ اما هنوز هم درک واقعی از این روز وجود ندارد وتجلیل از این روز درهرات و حتی در کل کشور از مرزهای شعار و نماد فراتر نمی­‌رود.

البته این وضعیت از دید بسیاری از زنان فعال پنهان نیست. همه­ ساله چگونگی تجلیل از این ­روز مواجه است با موجی از انتقادها. امسال نیز حرف همین است. شماری از زنان فعال هرات می­‌گویند؛ این وضعیت باید تغییرکند.هشتم مارچ باید الگوی عملی برای رسیدن به حقوق زنان باشد.

وحیده عزیزی، کارشناس جندر ادارۀ ولایت هرات به این باور است، امسال تجلیل از هشتم مارچ بی برنامه و کلیشه‌ای‌تر از سال‌های گذشته بود. او می­‌گوید: «بیشتر برنامه‌ها بر پایۀ سخن‌رانی چهره‌های تکراری آغاز و پایان یافت افرادی که حتا متن سخن‌رانی شان را از سال‌ها بدین‌سو تازه نکرده‌اند. تعدادی از محافل هم رهنمودی، تشریفاتی و خوش‌آمد گویی بود.» از دید خانم عزیزی هشتم مارچ در حقیقت روز یاد‌آوری از مشکلات زنان و ارایه راه‌کارها برای حل چالش‌های زنان است.

زنان غالباً در افغانستان، تحت فشار سنت‌ها و فرهنگ جامعه بوده و اغلب نظام‌های سیاسی نیز تلاش کرده‌اند سلطه‌ی اجتماعی را برزنان تداوم بخشند روی این منظور  تجلیل از هشتم مارچ در افغانستان مستلزم مطابقت با ماهیت اصلی این روز است.

فاطمه جعفری، نماینده مردم درشورای ولایتی، به این باور است که زنان افغانستانی در یک سرنوشت نامعلوم بسر می‌برند این موضوع زنان را وادار کرد تا در محافل تجلیل از هشتم مارچ از نگرانی‌ شان سخن بگویند؛ مطرح کردن نگرانی زنان تنها تفاوتی بود که در برنامه‌های تجلیل از هشتم مارچ احساس می‌شد. خانم جعفری می­‌گوید: «با در نظرداشت شرایط موجود زنان در افغانستان نیاز است تا زنان همسبتگی شان را در این روز به جهانیان نشان دهند چیزی که کمتر در برنامه‌های تجلیل از هشتم مارچ شاهد آن هستیم.»

مژگان انتظار، فعال حقوق زن به این باور است «در تمام برنامه‌های تجلیل از روز زن، از یک قشر مشخص (شهری) دعوت شده است زنانی‌که که شاید کم‌تر نیاز داشته باشند در چنین محافلی شرکت کنند. با آنکه فقط در یک روز نمی‌شود انقلابی به پا کرد؛ اما در این روز می‌شود اساس برنامه‌هایی را پایه‌گذاری کرد که نتیجه آن سبب همسبتگی و مبارزه زنان برای برابری در جامعه شود.»

می­‌دانیم که بیشتر چالش‌های که امروزه زنان در افغانستان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ برخواسته از نابرابری‌های اجتماعی است اما آنچه که قابل مکث است، نبود گروه‌های مشخصی از زنان برای مبارزه با نابرابری‌ها و ایجاد برابری میان مردان و زنان ‌و مقابله با فشار‌های اجتماعی است. بسیاری از زنان باورد دارند که فرصت‌­های مثل هشت مارچ می­‌تواند سبب همبستگی و به میان آمدن چنین گروه­‌های شود.

گذشته از این، این نگرانی هم وجود دارد که استفاده نمادین از فرصت­‌ها نتیجه برعکس به همراه دارد. چه­ بسا در آینده‌ها سبب عقب‌گرد زنان نیز خواهد شد.

درپایان، با در نظرداشت شرایط موجود زنان در افغانستان، نیاز است تا نهاد‌های دولتی، خصوصی و تشکل‌های  که در راستای حقوق زنان و نهادینه شدن برابری میان زنان و مردان فعالیت دارند، در راستای همبستگی زنان تلاش کنند تا زنان به این باور برسند که هشتم مارچ روز یادآوری مبارزات، دست‌آورد‌ها و تلاش زنان برای برابری در جامعه وفرصت تغییر است؛ تغییر از نابرابر به برابری.

ضیاگل عظیمی