مادران كوچك و رنج هاي بزرگ؛ قمار زندگي كودكان دختر درهرات
با دستان کوچک و انگشتان باریک به جای ریسمان گهوارۀ عروسک، ریسمان گهوارۀ دخترش را به دست دارد. میگوید، برای بازی کودکانه‌اش که فرصت آن را نیافت، دل تنگ است. اما سرش به مراقبت از دومین فرزندش گرم است.
صبریه (نام مستعار) تنها 9 سال داشت که مجبور به ازدواج شد. او میگوید، او را به پسر مامایش به بدل داده است. حاصل این ازدواج برای صبریه تنها دو فرزند درسن کم نیست؛ بلکه ازمشکلات جسمی و روحی زیادی رنج میبرد.
او که اندام کوچکی دارد میگوید، دلیل توقف رشد جسمانی‌اش ازدواج زودهنگام و بار داری پیش از وقت است. صبریه اکنون مادر دو فزندن است؛ اما بارداری را سه بار تجربه کرده است. فرزند اول صبریه به دلیل سن کم و ازدواج پیش از وقت او هنگام زایمان مرده است.
صبریه اکنون با همسر و فرزندانش دریکی ازحومه‌های شهر هرات زندگی می‌کند. او میگوید: “در دو زایمان بعدی دردهای زیادی را کشیده است “.
ازدواج زیر سن درافغانستان چیزی تازه نیست. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفته است که با وجود کاهش در ثبت ازدواج‌های زیر سن، آمار این نوع ازدواج‌ها در افغانستان همچنان بالاست.
فاطمه (نام مستعار) که نمی‌خواهد شناخته شود؛ نیز قربانی ازدواج زیرسن و زودهنگام است. سرنوشت فاطمه هم مثل صبریه است. یعنی رفتن به خانه شوهر زمانی که تنها 9 ساله بود. فاطمه اکنون از مشکلات جسمی زیادی رنج میبرد. او میگوید: “علاوه بر مشکلات مقاربتی، در زمان زایمان خود نیز با مشکلات و خطرات زیادی مواجه شده است “.
دختران زیادی هستند که کودکی‌شان به قمارزده شده و تن به ازدواج اجباری داده‌اند.
آزیتا (اسم مستعار) تنها چهارده سال داشت که به خانه بختاش رفت. خانه‌ای بختی که برایش خوشبختی نداشت. اومی‌گوید: “به دلیل بارداری زود هنگام در رحم اش یک غده به وجود آمده و با هر بار بارداری، مشکلات جدیدی برایش پیش می‌آید “. آزیتا که مادر سه فرزند است میگوید داکتران برایش گفته اند؛ هر بار که حامله می‌شود غده‌ای رحم‌اش بزرگترمی‌شود.
مشکلات جسمی ازدواج کودکان
ملکه پیغام پزشک زنان و زایمان میگوید؛ دوران نوجوانی برای دختران و پسران دوران رشد و تکامل اعضای بدن به ویژه اعضای تناسلی است و زمانی که دختر قبل از سن هژده سالگی ازدواج می‌کند، اعضای تناسلی آن به رشد کامل نرسیده و این مسئله خطرات زیادی را برای دختران به وجود می‌آورد
خانم پیغام می‌افزاید؛ ازدواج دختران زیرسن قانونی سبب به وجود آمدن بیماری‌های مقاربتی زیادی می‌شود، ناتوانی در کنترل ادرار از جمله مشکلاتی است که پس از زایمان نزد این زنان به وجود می‌آید
وی هم چنان افزود؛ این زنان زمانی که مادر می‌شوند طفل آن‌ها نیز به دلیل کوچکی رحم رشد نمی‌کند و ولادت‌های غیر طبیعی و قبل از وقت از جمله پیامدهای ازدواج زیر سن است.
با باور این پزشک زنان و زایمان، عدم توانایی در کنترل ادرار از مشکلاتی است که ناشی از بارداری و زایمان زیرسن است و این مشکل تا حدی برای این زنان آزار دهنده است که بسیاری از آن‌ها مرگ را ترجیح می‌دهند.
شماری دیگر از متخصصان اما توقف رشد دختران را یکی از پیامدهای ازدواج زیر سن می‌دانند.
هما نیکسیر پزشک متخصص زنان و زایمان، عدم رشد اعضای تناسلی را از عمده‌ترین مشکلاتی می‌داند که در اثر ازدواج زیر سن برای دختران به وجود می‌آید.
خانم نیکسیر میگوید: “وقتی اعضای تناسلی زن به اندازه کافی رشد نکند این می‌تواند یکی از عواملی باشد که خانم در پروسه ولادت به مشکل مواجه شود و ممکن است که طفل نتواند به صورت نورمال کانال ولادی را عبور کند چون ممکن است که کانال ولادی مادر هنوز به اندازه کافی تکامل نکرده باشد و این ممکن است سبب مشکل شود “.
پی‌آمد دیگر ازدواج زودهنگام از دید این پزشک زنان و زایمان تاخیر رشد جسمی دختران است: “زمانی که دختران در کودکی ازدواج می‌کنند سبب می‌شود تا رشد آن‌ها به تاخیر بیافتد و اگر در این سن باردار شوند مواد ضروری بدن مادر نیز برای رشد کودک به مصرف می‌رسد و زن به کمبود آهن، کلسیم، مگنیزیم، سرب و زینک به مصرف می‌رسد و مادر و کودک به کمبود این مواد مواجه می‌شوند”.
مرگ و میرمادران
مرگ و میر مادران هنوز یکی از مشکلات نگران کننده زنان درافغانستان است. مسوولان اداره صحت عامه درهرات مرگ و میر مادران و فرزندان را یکی از پیامدهای ازدواج زیر سن می‌دانند.
عبدالحکیم تمنا رییس صحت عامه ولایت هرات میگوید؛ اطلاع رسانی از پیآمدهای خطرناک ازدواج زیر سن از جمله اولویت‌های این اداره است.
به گفته او این تبلیغات به وسیله‌ی مراکز صحی و کنفرانس‌ها به مردم داده می‌شود اما به دلیل حساسیت برانگیز بودن، این اطلاعات رسانه‌یی نشده است.
آقای تمنا میگوید: “اطلاع رسانی از طریق نصب پوسترها درمراکز صحی و تبلیغات خانه به خانه انجام می‌شود “.
براساس اعلام سازمان ملل دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله پنج بار بیشتر از زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله در معرض خطر مرگ ناشی از بارداری و وضع حمل قرار دارند.
با این حال، مسوولان در ریاست امور زنان نیز از برنامه‌های آگاهی‌دهی در این زمینه سخن می‌گویند.
کبرا آریا سرپرست اداره‌ی امور زنان در ولایت هرات میگوید؛ حدود 20 درصد از زنانی که به دلیل مشکلات خانوادگی به این اداره مراجعه می‌کنند مشکلات شان ناشی از ازدواج‌های زیر سن است.
خانم آریا از برنامه‌های آگاهی دهی در مورد اضرار ازدواج‌های زیر سن سخن گفته و افزود؛ سالانه حدود پنج تا شش برنامه‌ی آگاهی‌دهی در قالب کمپاین برگزار می‌شود و همچنین سعی می‌شود تا در مناسبت‌های مختلف این موضوع به بحث گرفته شود و در رابطه به مشکلات و پیامدهای آن به مردم اطلاع‌رسانی شود.
بنابر گفته‌های خانم آریا؛ این کمپاین‌ها همه ساله تا 25 نوامبر(روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان) جریان دارد.
یونیسیف گزارش میدهد ازدواج زیرسن در سال 1397 ده درصد کاهش یافته است. اما با این هم بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان ملل، در حال حاضر بیش از ۴۶ درصد از دختران افغان قبل از سن ۱۸ سالگی و بیشتر از ۱۵ درصد پیش از سن ۱۵ سالگی ازدواج می‌کنند.
تلاش‌های بی‌ثمر
در این میان برخی از فعالان حقوق زن، برنامه‌های آگاهی‌دهی در مورد پیآمدهای منفی ازدواج زیر سن را کارآمد نمی‌دانند.
عطیه الهی، فعال حقوق زن، میگوید: “برنامه‌های آگاهی‌دهی در مورد اضرار ازدواج زیر سن بنابر مشکلاتی نتوانسته بر کاهش ازدواج‌های زیر سن تاثیرگذار باشد، برنامه‌های آگاهی معمولا به صورت یکسان در سطح شهر و ولسوالی‌ها برگزار نمی‌شود و همچنان این برنامه‌ها از آغاز تاکنون برای یک قشر از جامعه یعنی زنان برگزار شده است و زمانی می‌توانست این برنامه‌ها تاثیرگذار باشد تا همه جانبه و یکسان برگزار می‌شد “.
در یک‌و‌نیم دهه گذشته، شرایط زندگی برای زنان در افغانستان تا حدودی بهتر شده است. از تصویب قوانین ویژه تا دسترسی بیشتر زنان و دختران به آموزش‌های عالی. با این‌همه، بسیاری نهادهای مدافع حقوق بشر، افغانستان را بدترین مکان برای زنان و کودکان می‌شناسند.
حکومت سال گذشته میلادی برای جلوگیری از ازدواج قبل از رسیدن به سن قانونی برنامه ملی کاری ساخت. هدف از برنامه ملی کاری بالا بردن سطح آگاهی مردم و همچنین توانمند سازی دختران جوان اعلام شده‌است.
رولا غنی، بانوی نخست کشور، درنشست “برنامه ملی کاری برای محو ازدواج زود هنگام” ازدواج کودکان را پدیده‌ای غم انگیز خواند؛ اما نه به غم انگیز بودن سرنوشت عزیزه (نام مستعار). او هنوز کودک بود که مجبور به ازدواج شد. پزشکان گفته‌اند به دلیل ازدواج زیر سن و آسیب‌های شب زفاف هیچ‌گاه نمی‌تواند باردار شود.
عزیزه، میگوید: “شوهرم میگوید اگر تا دو سال دیگر حامله نشوی زن دوم می‌گیرم و من هر شب کابوس امباغ دار شدن را می‌بینم “.
براساس ماده ۷۱ قانون مدنی افغانستان، حداقل سن ازدواج برای دختران در افغانستان ۱۶ سال و برای پسران ۱۸ سال تعیین شده است.
گزارشگر: ضیاگل عظیمی
