در بخش صحت روانی بیمارستان هرات چه می‌گذرد؟

بخش صحت روانی بیمارستان مرکزی هرات میزبان پرونده‌های زیادی از خشونت‌های روانی و فزیکی علیه زنان است. پرونده هایی چون، اقدام به خودکشی، خیانت شوهران به زنان، لت‌وکوب بی رحمانه بانوان، ازدواج اجباری و زیر سن، مداخله مادر زن‌ها به زندگی عروسان، ارتباطات نامشروع مردان با زنان، ناتوانی جنسی زنان تا بزرگمنشی و ادعای پیامبری برخی از بانوان به دلیل فشارهای روانی که از سوی مردان تحمیل می‌شود.

مسوولان بخش صحت روانی بیمارستان هرات می‌گویند: در شش ماه  گذشته بیشتر از 4هزار بیمار روانی به این بخش مراجعه نموده اند که بیش از 50 درصد شان را بانوان تشکیل می‌دهد. وحید نورزاد مسوول بخش روان درمانی بیمارستان مرکزی هرات می‌گوید: بانوانی که در این مرکز درمانی به منظور تداوی مراجعه می‌کنند، حکایت‌های تکان دهنده‌ای هنگام گرفتن تاریخچه به پزشگان بخش صحت روانی از چالش‌های زندگی شخصی شان شریک می‌سازند. در همین حال بانوانی در این مرکز درمانی جهت مداوا بستری می‌شوند، که دچار اختلالات شدید روانی هستند.

خشونتی که به جنون مبدل شد

 پری‌گل بانویی است که از یک سال بدینسو به بیماری عدم تعادل روانی (جنوب) مبتلا شده و بستگان خود به شمول شوهر و اعضای خانواده را نمی‌شناسد. این  بانو بیشتر اوقات به دیگران از جلمه بستگان نزدیکش دشنام می‌دهد. پری‌گل صاحب یک فرزند یک ساله است و به دلیل فشارهای روحی و روانی از سوی شوهرش به این بیماری دچار شده است.

 هنگامی که از او پرسیدم  شوهرتان کجاست؟ گفت:”من شوهر ندارم. بار دیگر سوال کردم پس این دختر را چگونه به دنیا آوردید؟ در جوابم گفت: “این دختر را خدا به من داده است “.

مشکلات روحی و فشارهای زندگی پری‌گل را آنقدر زار و ضعیف ساخته است که ذهنش توانایی تشخیص خوب و بد را از دست داده است. به گفته پزشکان درمان این بانو که اکنون جنون در روح و روانش ریشه دوانده است نیاز به زمان طولانی دارد.

خشونت‌های نامتعارف بر زنان

در همین حال در این مرکز درمانی پرونده‌هایی به ثبت می‌رسد که گاهی غیر قابل باور است، حسینا بانوی 20 ساله‌ای است که یک سال پیش نامزد دار شد، نامزد وی اکنون در کشور ایران جهت تهیه مصارف عروسی خویش به سر می‌برد، حسینا که به دلیل دوری از نامزدش حمله عصبی بالایش آمده است، اعضای خانوادۀ وی او را به این مرکز درمانی به منظور تداوی بستری نموده اند، رقیه مادر حسینا می‌گوید: “سه سال پیش هنگامی که حسینا دانش آموز صنف هفتم مکتب بود معلم وی با کتاب بر سرش کوبید و در همان لحظه حسینا ضعف کرد، بعد از آن واقعه حسینا با کوچک ترین ناراحتی ضعف می‌کند و بارها به نزد پزشگان به منظور تداوی مراجعه نمودیم اما تا کنون این بیماری وی از بین نرفته است “.

خیانت، معضلی که قربانی می‌گیرد

روان پزشکان می‌گویند: مردان از نگاه علم روان شناسی در برقرار رابطه جنسی تنوع طلب هستند این تنوع طلبی مردان باعث شده تا برخی از بانوان دست به خودکشی بزنند.

یکی از پزشکان سرویس صحت‌روانی بیمارستان هرات که نخواست نامش ذکر شود می‌گوید: چندی پیش یک بانویی را به این بخش بستری ساختند که بعد از معاینه مشخص شد دو بسته قرض ترامادول را به قصد خودکشی استفاده نموده است، به گفته این منبع، این خانم همسر یکی از مردان متمول و سرمایه دار هرات بود، وقتی از شوهر این خانم داکتر معالج سوال نمود که چرا همسر تان قصد خودکشی را داشته است، این مرد با عصبانیت پاسخ داد: “ما مردم متمول و ثروتمندی هستیم و هیچ مشکلی در زندگی خویش نداریم، امکان ندارد که همسر من خودکشی نموده باشد، شما داکترها توانایی تشخیص بیماری همسر من را ندارد “.

این منبع تاکید می‌کند، از وی تقاضا شد تا معده همسرش را شتشو دهند اما وی موافقت نکرد و بیان داشت، همسر خویش را به منظور درمان به خارج از کشور انتقال می‌دهد، دیری نپایید که همسر وی در بستر بیماری چند لحظه بعد جان باخت، این مرد متمول با عصبانیت تمام شیشه‌های پنجره‌های بخش صحت روانی بیمارستان هرات را شکست.

این پزشک می‌گوید: بعد از مدتی این مرد نزد همکارانش مراجعه نموده و گفته است: “من هر ماه به شهر دوبی سفر می‌کردم و با دختران و زنان زیبا رابطه جنسی برقرار می‌نمودم، یک شب که به خانه خود آمده بودم همسرم هنگام تماشای عکس‌هایم چشمش به عکسی افتاد که همراه با یک خانم در دوبی گرفته بودم “.  این مرد بعد از آشکار شدن خیانت به همسر، وی را به زرگری‌ها برده است و برای اینکه بتواند همسرش را آرام نماید برایش طلا خریداری نموده است، اما چون خانمش تحمل خیانت همسرش را نداشت با مصرف چند بسته قرص به زندگی اش نقطه پایان گذاشت.

چند همسری؛ بانوان را روانی می‌سازد

 در همین حال چند همسری پدیده دیگری است که باعث افزایش بیماری‌های روانی نزد بانوان هرات شده است. فاطمه 4 فرزند دارد و خیانت شوهرش، وی را به بیماری روانی متبلا کرده است، فاطمه که در بخش صحت روانی بیمارستان هرات بستری است دخترش سارا از وی مراقبت می‌کند، فاطمه توان حرف زدن را ندارد و در حالت کوما به سر میبرد، سارا ختر 17 ساله اش می‌گوید: “ما یک زندگی شیرین و خوب داشتیم، پدر من به ولایت سمنگان از شهر هرات جنس میبرد و به فروش میرساند، او هر بار که به سمنگان میرفت 3 الی 4 ماه آنجا ماندگار میشد، تا اینکه رفتارش با مادر من خیلی عوض شد، هرباری که به هرات میامد مادر من را به شدت لت و کوب می نمود، تا اینکه ما خبر شدیم پدرم در سمنگان با یک زن دیگر رابطه دارد، مادرم با خبر شدن از این موضوع به شدت شُکه شد، بعد از آن مادر من تحمل هیچ حرفی را ندارد و با کوچکترین حرفی که دیگران به وی می‌گویند از سر میرود و شروع میکند به دشنام دادن، گاهی آنقدر از نگاه روانی تحت فشار قرار می‌گیرد که سرش را به دیوار می‌کوبد و بارها خون ریزی نموده است “.

طعنه و کنایه زدن، بانوان مجرد را روانی ساخته است!

برخی از دختر خانم‌هایی که تا هنوز در ولایت هرات ازدواج ننموده اند به دلیل کنایه وطعنه‌هایی که اعضای فامیل شان به آنان می‌گویند، دچار اختلالات روانی می‌شوند. شکوفه دختر خانم 23 ساله‌ای است که تا هنوز ازدواج نکرده است، شکوفه جریان دچار شدن به بیماری روانی خود را این چنین حکایت می‌کند: “من سه زن برادر دارم و در یکی از روستاهای ولسوالی انجیل هرات زندگی می‌کنیم، مادر من همیشه با خانم‌های برادران من جنگ و دعوا می‌کند و خانم‌های برادران من همیشه به من طعنه می‌دهند که چرا تا به حال ازدواج نکرده‌ام، مادر من هم گاهی اوقات می‌گوید، تو تروش کرده‌ای و دلت شوهر می‌خواهد، وقتی این حرفها را می‌شنوم آنقدر تحت فشار قرار می‌گیرم که بالای من حمله عصبی وارد می‌شود و ضعف می‌کنم “.

خشنونت؛ بر بانوان روشنفکر هم رحم نمی‌کند

 از سویی هم خشونت علیه زنان پدیده‌ای است که حتی بر خانواده‌های روشنفکر نیز رخنه کرده است و مشکلات روانی را به بار آورده است. زهرا داکتر نظامی است و هشت سال پیش پدرش وی را به عقد یک مرد بی سواد در آورد، زهرا می‌گوید: “شوهرم یک فرد کاملا بیسواد بود و در یکی از روستاها زندگی می‌کرد، من سال‌ها با وی در یک فامیل شلوغ و پر سرو صدا زندگی کردم و حاصل ازدواج ما شد 3 فرزند، بعد از مدتی از بس بالای من ظلم می‌شد من از شوهرم طلاق گرفتم، با گذشت چند سال از طلاقم تا هنوز شوهرم از من دست برنداشته است و همه روزه به من مزاحمت می‌کند، او اکنون زن گرفته است و هر لحظه با موتر همراه با خانم جدیدش جلو چشم‌هایم ظاهر می‌شود و می‌گوید ببین من از زندگی خود خیلی راضی هستم و تو اشتباه کردی که از من جدا شدی، زهرا چند بار بالای بلند منزل رفته است و اقدام به خودکشی نموده است، زهرا چند بار دست به خود آزاری زده است و دست‌هایش را توسط تیغ زخمی ساخته است. این بانوی داکتر در حال حاضر در جلسات روان درمانی شرکت می‌کند تا بتواند از این بیماری مهلک نجات یابد.

با این حال حامیان حقوق زنان در هرات تاکید می‌کنند تا زمانیکه حکومت وحدت ملی عاملان خشونت را طبق قوانین محاکمه ننماید خشونت‌ها ریشه کن نخواهد شد.

ماریا بشیر فعال حقوق زنان در هرات میگوید: بیشتر قضیه‌هایی خشونت علیه زنان در ولایات حوزه غرب کشور به ویژه هرات تا هنوز به شکل جدی آن بررسی نشده است.خانم بشیر تاکید می‌کند تا زمانیکه عاملان خشونت بر زنان در محضر عام به دار آویخته نشوند سریال خشونت و قتل زنان در هرات خلاصی شدنی نیست. این فعال حقوق زنان اضافه می‌کند که طی سال‌های پسین به گونه بایسته آن نهادهای مدنی و عدلی و قضایی در قبال افزایش خشونت علیه زنان اقدامات عملی را به منظور دادخواهی روی دست نگرفته اند.

از بُعد دیگر، جامعه شناسان در هرات، سنت‌های حاکم در جامعه را یک سد محکم در برابر تحقق آرمان‌های بانوان هرات می پندارند.

عرفان ارزاز استاد دانشکدۀ جامعه شناسی دانشگاه هرات در پیوند به افزایش بیماری‌های روانی و خشونت علیه زنان در هرات می‌گوید: هرات جزء شهرهای به شدت سنتی در افغانستان است و جو سنتی حاکم در این جغرافیا مزیدی بر علت شده تا مردان خشونت علیه زنان را از نگاه جامعه شناسی یک هنجار و امر پسندیده بپندارند. آقای ارزاز تاکید می‌کند، برای کاهش خشونت‌های روانی بر زنان باید برنامه‌های آگاهی‌دهی از سوی حکومت درجامعه ایجاد شود یا هم از طریق رسانه‌های همگانی که کتله بزرگی از اعضای جامعه به آنها دسترسی دارند در مورد مسایل روانی و حقوق بانوان آگاهی دهی صورت گیرد تا این پدیده خلاف هنجارهای انسانی از هرات و ولایات حوزه غرب رخت بربندد.

با این وجود عالمان دین هم خشونت‌های روانی و فزیکی بر زنان را از نگاه دین اسلام مردود و خلاف موازین دین اسلام قلمداد می‌کنند. مولوی امرالدین عالم دین می‌گوید: در دین مقدس اسلام برای بانوان حقوق مشخصی در نظر گرفته شده است، هیچ مردی حق ندارد که بدون دلیل خاصی زنی را مورد آزار روحی و جسمی قرار دهد. این عالم دین تاکید می‌کند یکی از دلایل عمده افزایش بیماری‌های روانی نزد بانوان در هرات عدم آگاهی مردان از حقوق زنان می‌باشد و اگر علمای دین وظیفه شان را که بدون شک آگاهی‌دهی می‌باشد به گونه بایسته آن انجام دهند میزان خشونت‌ها علیه زنان به گونه چشمگیری می‌تواند کاهش یابد.

از زاویه دیگر متخصصان، بیماری‌های روانی را از بیماری‌های فزیکی خطرناک تر توصیف می‌کنند محمد قدیم محمدی روان پزشک می‌گوید: “در کشور ما متاسفانه مردم تصور می‌کنند بیماری‌های روانی چالش برای سلامتی شان به بار نمی آورد، در حالیکه تحقیقات روان پزشکان نشان می‌دهد که بیماری‌های روانی از بیماری‌های جسمی هم خطرناک تر است و اینکه اگر فردی مورد خشونت قرار گیرد و بعد از آن مداوا نشود در آینده حتی ممکن است افسرده و روانی شود “. آقای محمدی اضافه می‌کند، بانوانی که به بیماری روانی دچار هستند باید نزد پزشکان روان درمان مراجعه کنند و تا با شیوه‌های درمانی به مرور زمان بیماری شان از بین برود، و اگر فکر خودکُشی و خود آزاری را در سر دارند با اشتراک در جلسات روان درمانی می‌توانند در نگاه شان به زندگی تجدید نظر نمایند.

این صحبت‌ها در حالی مطر ح می‌شود که به گفته عزیزه کریمی وارسی کننده ریاست امور زنان هرات، در شش ماه گذشته بیشتر از 210 مورد خشونت فزیکی و روانی در این اداره به ثبت رسیده است، آماری که با توجه به شمار قابل توجه بانوان که در سرویس صحت روانی بیمارستان هرات به دلیل خشونت‌های روانی بستری می‌شوند بسیار ناچیز است.

در همین حال محمد رفیق شیرزی سخنگوی بیمارستان هرات می‌گوید: در شش ماه گذشته 10 مورد خودکشی بانوان در بیمارستان هرات به ثبت رسیده است.

با توجه به تمام  آمارهای ذکر شده، بانوان در هرات در شرایط بدی به سر میبرند.

گزارشگر: فرشته کریمی