تاپی، تخته خیز برای هرات ولایت غربی افغانستان

تاپی،طرح انتقال گاز ترکمنستان از مسیر افغانستان به پاکستان و هند، پروژه‌ای است که منافع اقتصادی چهار کشور مهم منطقه را گره می‌زند. این پروژه به اعتبار هزینه و اثرات کلان اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی آن در سطح منطقه، با شماری از پروژه‌های بسیار کلان و معدودی که در سایر نقاط جهان تا اکنون اجرا شده است قابل سنجش و مقایسه است.

افغانستان که در این پروژه نقش محوری دارد در صدد بهره برداری‌های بزرگ از این طرح است و هرات که کم کم دارد به یکی از مهمترین قطب‌های اقتصادی این کشور مبدل می‌شود، نخستین ولایتی است که با خروج لوله گاز تاپی از ترکمنستان، کار هدایت جریان گاز را به سوی دیگر ولایتها و دو کشور هند و پاکستان و دیگر منطقه به عهده می‌گیرد.

هرات که بیش از سیصد کارخانه فعال صنعتی دارد، صنعت‌کاران آن پیوسته از کمبود یا ضعف انرژی شاکی بوده‌اند. شاید نخستین نوید تاپی در این زمینه، برای سرمایه گذاران و صنعت کاران هراتی بیشتر از دیگر طیف‌ها و طبقات، گوشنواز باشد.

خط لولۀ تاپی سالانه ظرفیت انتقال ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز را به سه کشور افغانستان، پاکستان و هند دارد.

فغانستان که اصلا نقش ترانزیتی در این پروزه دارد خود از خریداران گاز وارداتی نیز هست. بر اساس توافقی که صورت گرفته، افغانستان در سه دهه، سه میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان می‌خرد.

در طول مسیر خط لوله گاز تاپی، ۱۲ پمپ فشار نصب می‌شود که پنج تای آن به ارزش یک میلیارد دلار در افغانستان احداث خواهد شد. به این ترتیب، هرات نخستین ولایتی است که از انرژی وارداتی استفاده ارزانتر و گسترده تر خواهد برد.

محیی الدین نوری، معاون والی هرات می‌گوید افغانستان از این انرژی به گونه‌های مختلف می‌تواند استفاده کند.

به گفته آقای نوری، هم امکان توزیع گاز مایع وجود خواهد داشت و هم امکان تبدیل کردن گاز به نیروی برق. در هر دو صورت، شهرک صنعتی هرات و شهروندان و مشتریان عادی برق و گاز به تسهیلات بیشتر و ارزانتر دسترسی خواهند داشت.

تاپی که پروژه انتقال گاز ترکمنستان از راه افغانستان به پاکستان و هند است، و پروژه‌های دیگر موازی با آن مثل تاپ، تمدید خط برق ترکمنستان از راه افغانستان به پاکستان است، دهلیزی مهم اقتصادی در سطح منطقه می‌سازد و برای هزاران نفر زمینه کار فراهم می‌کند.

این پروژه که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۱۹ تکمیل شود بیش از هفت میلیارد دلار برای احداث این خط لوله هزینه خواهد شد و هزینه گاز آن بیش از ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده است.

فراهم شدن زمینه‌های شغلی، به وجود آمدن دهلیز همکاری‌های اقتصادی و در کنار آن مبادلات و همکاری‌های فرهنگی هم فرصت‌های هستند که هرات در قدم اول از آن بهره مند خواهد شد.

ولایتی که ظرفیت کلان اقتصادی و در عین حال فرهنگی و جاذبه‌های توریستی دارد به این ترتیب می‌تواند به بهره برداری از جلوه‌های تاریخی خود و پذیرایی سیاحان بیشتر خارجی بپردازد.

تاپی، نا امنی‌های محلی و بی‌ثباتی منطقه‌ای

طرح تاپی که حدود بیست سال روی میز ترکمنستان قرار داشت، بالاخره با اجرایی شدن آن، امکان این را به افغانستان داد تا از یکسو منبعی برای درآمد و کمک به متحول کردن اقتصاد جنگ‌زده و ورشکسته‌اش به دست بیاورد و از جانبی هم موضعی مستحکم‌تری در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه کسب کند.

با آنکه طرح تاپی چند دهه است که روی میز کشورهای منطقه قرار دارد اما به نظر می‌رسد که سیاست‌های دولت وحدت ملی افغانستان در تسریع این روند بی‌اثر نبوده است.

اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان همیشه بر اتخاذ سیاست‌های اقتصاد محور برای غلبه بر چالشهای امنیتی در سطح منطقه تاکید کرده است.

این طرز نگاه، بر این تصور استوار است که نگرانی‌های برخی از کشورهای منطقه و از جمله پاکستان از نیرومند شدن افغانستان می‌تواند با ترسیم دورنمایی متفاوت از همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای برطرف شود.

پاکستان که همواره از سوی دولت افغانستان به همکاری با مخالفین مسلح دولت این کشور متهم شده، از لحاظ اقتصادی و مخصوصا به علت نیازی که به انرژی دارد، چاره‌ای جز چشم دوختن به همکاری‌های افغانستان ندارد.

با این همه شماری از آگاهان سیاسی معقتدند که تاپی به همان اندازه که دوست دارد دشمن نیز دارد.

علی آرمان، یکی از فعالان رسانه‌ای در هرات می‌گوید: “یک نهاد یا حرکت بین‌المللی می‌تواند از تاپی حمایت کند. تاپی اما دشمنانی زیاد هم دارد. دشمنانی که در این کشور و در کشورهای بزرگ دنیا ریشه دارند. این وسواس امنیتی باعث می‌شود که نیروهای امنیتی افغان در تامین امنیت تاپی بسیار جدی باشند.”

دیدگاههای خوشبینانه تری هم وجود دارند. خان آقا سکوت، یکی از متنفذین ولایت فراه، ولایتی که تاپی از آن هم عبور خواهد کرد، معتقد است که آنچه این پروژه را حفظ می‌کند در قدم اول نیروهای امنیتی نیستند بلکه اراده مردم است.

آقای سکوت می‌گوید: “تجربه سروی(ارزیابی) بند بخش آباد فراه نشان که مخالفین دولت خود در تامین امنیت آن سهم داشتند نشان داد که مردم به اهمیت اقتصادی چنین پروژه‌ها و تاثیر آن بر زندگی خود آگاهند و از آن حمایت می‌کنند.”

صلح فاصله بین دو جنگ نیست، این جنگ است که فاصله بین دو دورۀ طولانی صلح باید خوانده شود. افغانستان همیشه در آتش جنگ نخواهد سوخت اما همیشه صاحب موقعیت مهم منطقه‌ای خواهد بود.