هنر و زن در جامعۀ هرات از دید جامعه‌شناسان
چرایی توسعه نا موزون هنرها (به ویژه در مورد زنان)، وضعیت و جایگاه زنان و نقش عنصر جنسیت در هنر در جامعه هرات، پرسشی است که برای در یافت پاسخ آن نزد چند تن از جامعه‌شناسان هرات رفتیم. و خواستیم دیدگاه‌های شان در ارتباط با این پرسش بدانیم.
برخی از جامعه شناسان به این باور اند که زنان در هرات به تناسب دیگر شهرهای افغانستان فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و به ویژه فعالیت‌های هنری پر رنگ‌تری دارند و هنر به نحوی از جمله حوزه‌های است که مردان آنرا تا حد زیادی برای زنان واگذار کرده اند.
علی کاوه جامعه شناس به این باور است که زنان در هرات در تمام حوزه‌های هنری حضور قوی دارند که توانسته اند خود را با استفاده ازهنر شان مطرح سازند و هم‌تراز با مردان مطرح حوزه هنر گام بردارند.
وی به خبرگزاری بانون افغانستان می‌گوید: “زنان در حوزه هنر حضور شان خیلی جدی‌تر از مردان است به دلیل اینکه هنر حوزه تخیل و احساس است و تصور می‌رود که این حس‌ها در زنان نسبت به مردان قوی‌تر است “.
ازسوی هم آقای کاوه فرهنگ، سنت‌ها، هنجارهای موجود در جامعه هرات را دلیل نا موزون بودن حضور زنان در برخی از هنرها عنوان می‌کند.
به باور وی در جامعه هرات به دلیل اینکه قرائت نا ثواب از دین وجود دارد برخی از هنر‌های همانند هنر موسیقی، سینما، مجسمه‌سازی حضور پررنگ زنان را با خود ندارد و زنان کمتر در این حوزه‌ها فعالیت دارند و تا زمانی‌که این باور‌ها در جامعه حاکم باشد زنان نمی‌توانند جایگاه واقعی و مساوی در تمام هنرها داشته باشند.
در همین حال برخی از جامعه شناسان می‌گویند جایگاه زنان هرات در هنر یک جایگاه حاشیه‌ی است و به عنوان یک کنشگر فعال در جامعه دیده نمی‌شوند.
علی آزاد جامعه شناس می‌گوید زنان نسبت به سال‌های گذشته توانسته اند در این چند سال پسین جایگاه نسبتا خوبی در عرصه هنر برای خود شان بسازند اما این جایگاه یک جایگاه حاشیۀ است ولی زنان به مرور زمان می‌توانند این جایگاه حاشیۀ را تبدیل به موقف بسیار عالی و تاثیرگذار کنند.
وی در این رابطه می‌گوید: “حضور و جایگاه زنان در عرصه هنر در جامعه تاثیرات اجتناب ناپذیری دارد و وضوح تاثیرات مثبت آن بیشتر از تاثیرات منفی آن است “.
او در ادامه می‌گوید زنان در این چند سال اخیر توانسته اند با هنر‌های گوناگون رابطه‌ی بین هنر و جامعه هرات را بوجود آورند که این رابطه می‌تواند تاثیرات زیادی در تثبیت جایگاه زنان در هنر داشته باشد.
با این حال وهاب شمس جامعه شناس معتقد است که زنان درهرات به تناسب دیگر کلان شهرهای افغانستان درهنر از جایگاه نسبتا خوب‌تری برخوردار اند و حضورشان در هنر‌های زیبا ستودنی است.
وی در این ارتباط می‌گوید: “زنان درحوزه هنری‌های زیبا رشد چمشگیری داشته اند و توانسته‌اند جایگاه شان را در جامعه هرات به عنوان یک هرمند ثابت سازند و ما هر روز شاهد دست‌آورد‌های شان هستیم “.
آقای شمس دلیل نا موزون بودن حضور زنان را در تمام بخش‌های هنر وجود جامعه سنتی و باور‌های نادرست عنوان می‌کند.
وی می‌گوید: “فعالیت در برخی از بخش هنری همانند هنر موسیقی و سینما یک جامعه آزاد را می‌طلبد تا اینکه در آن زنان بتوانند به راحتی رشد کنند “.
این در حالی است که در چند سال پسین زنان حضور گسترده‌ای در تمام حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، و به ویژه هنری داشته اند و توانسته اند با تمام مشکلات موجود مبارزه کنند و به پیشرفت شان ادامه دهند.
گزارشگر: ضیاگل عظیمی
