در هراس و سکوت؛ روایت زنانی که از حضور در شهر محروم‌اند

در ماه‌های پسین سخت‌گیری‌ها در برابر گشت‌وگذار زنان و دختران در فضاهای عمومی افزایش یافته است. شماری از دختران می‌گویند که در چند ماه گذشته حضور محتسبان وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در بزرگ‌شهر افزایش یافته است. آنان می‌گویند که پس از تنفیذ و توشیح قانون تازه‌ی طالبان ترس و بیم شان از محتسبان این گروه نیز بیش‌تر شده است.

فاطمه، باشنده‌ی کابل است. این دختر 19 ساله پس از حاکمیت طالبان از ادامه‌ی آموزش‌هایش در مکتب محروم شده است. زمانی‌که طالبان قدرت را به دست گرفت، او دانش‌آموز صنف دوازدهم بود. فاطمه نتوانست مکتب‌اش را به پایان رسانیده و در آزمون کانکور شرکت کند تا به رویایی دیپلمات‌شدنش برسد.

با گذشت بیش از سه سال، محدودیت‌ها از آموزش به بخش‌های گسترده افزایش یافته است. اکنون فاطمه و میلیون‌ها دختر دیگر، نه تنها که اجازه‌ی آموزش را ندارند؛ بلکه صدا و صورت شان عورت دانسته می‌شود. او نباید در بیرون از خانه با صدای بلند صحبت کند، طوری که صدایش شنیده شود و هم‌چنان همه‌ی صورت‌اش نیز پوشانده باشد.

قانون «امر به معروف و نهی از منکر» در ماه اگست سال جاری تنفیذ و توشیح شد. محدودیت‌های تازه‌ی که به‌وسیله‌ی این قانون بر زنان اجرایی می‌شود با واکنش‌های گسترده در منطقه و جهان به همراه شد؛ اما مقام‌های وزارت امر به معروف و نهی از منکر که مسوولیت اجرایی‌کردن آن‌را دارد در ماه‌های گذشته به ولایت‌های افغانستان سفر داشته و بر تطبیق بی‌قیدوشرط تمامی ماده‌های این قانون تاکید کرده‌اند.

«از گشت‌وگذار خود بسار هراس دارم. همی حالا نمی‌توانم به همه‌ی خواسته‌های خود برسم. حتا نمی‌توانم صدای خود را جای برسانم.» تکه‌ی از روایت این روزهای فاطمه است. زمانی‌که حتا صدایش خاموش شده است. اکنون افزون بر محرومیت‌های دیگر حق ندارد که با صدای بلند در مکان‌های عمومی صحبت کند. این دانش‌آموز تاکید دارد که در روزهای گذشته، گشت‌وگذار زنان و دختران در مکان‌های عمومی محدود شده است.

در حالی‌که زنان به‌گونه‌ی تدریجی از زندگی عمومی حذف می‌شوند، جامعه در حال تبدیل‌شدن به فضای مردانه است. به گفته‌ی فاطمه این روزها حتا اگر برای تهیه‌ی نیازهای اساسی از خانه بیرون می‌شود توام با ترس پی‌گیری و روبه‌رو شدن با نیروهای وزارت امر به معروف طالبان است.

فاطمه می‌افزاید که از رفتن به مکتب و نهادهای آموزشی محروم است و گاهی در خانه «دل‌تنگ» می‌شود. گه‌گاهی می‌خواهد با مادرش از چهاردیواری خانه بیرون شود؛ اما با مرور زمان این کار برایش دشوار شده است. اکنون حتا با لباس‌های سیاه هم با فکر راحت از خانه بیرون زده نمی‌تواند.

این دانش‌آموز خواست‌های زیادی ندارد. او فقط می‌خواهد مانند هر فردی دیگر یک زندگی عادی داشته باشد. فاطمه خواستار لغو محدودیت‌ها و بازگشت به آموزش و کار است. «می‌خواهم این محدودیت‌ها ازبین برود و برای مه هم آزادی داده شود. درس خوانده نمی‌توانم. کار رفته نمی‌توانم».

این تنها فاطمه نیست که خواستار لغو فرمان‌های «زن‌ستیزانه و محدودکننده‌ی» طالبان است. دختران و زنان بارها این خواست‌شان را به شیوه‌های مختلف مطرح کرده است؛ اما در بیش‌تر این خواست‌ها از سوی دیگر نادیده گرفته شده یا حتا زندانی شده‌اند.

«من منحیث یک دختر خانم حتا حق زندگی را ندارم». نرگس، دختری دیگری از کابل در صحبتی با خبرگزاری بانوان افغانستان می‌گوید که محدودیت‌های طالبان حتا حق زندگی را از دختران گرفته است.

نرگس، 22 ساله و دانش‌جویی رشته‌ی حقوق و علوم سیاسی است. او دانش‌جویی سال دوم دانش‌گاه کابل بود که از ادامه‌ی درس‌هایش محروم شد. اکنون بیش از دو سال می‌شود که روزهایش را در خانه سپری می‌کند.

محدودیت‌های که بر زنان وضع شده به شدت زندگی نرگس را تحت تاثیر قرار داده است. او می‌گوید که پس از قانون تازه‌ی طالبان حتا از انجام کارهای ساده که قدم‌زدن در بیرون از منزل باشد نیز محروم شده است.

نرگس، از طالبان می‌خواهد که به حقوق بشر احترام گذاشته و محدودیت‌های وضع‌شده را لغو کند. «برای دخترای افغانستانی همین زمینه را مساعد بسازد که تا این‌که درست درس بخوانند و ادامه‌ی تحصیل بدهند».

حمیرا نادری، زنی دیگر که در تجارت‌های کوچک مصروف است. او برای تامین نیازهای خانواده‌اش مجبور به کار است. او می‌گوید که در ماه‌های پسین محدودیت‌ها بیش‌تر از پیش تشدید شده است.

بانو نادری با اشاره به ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم و محدودیت‌های دیگری که بر زنان و دختران وضع شده، ممنوعیت صدای زنان را «تاسف‌بار» عنوان می‌کند.

حمیرا که در دایره‌ی تنگ محدودیت‌ها کار می‌کند، پس از عورت دانستن صدا و حضور سنگین نیروهای امر به معروف و نهی از منکر طالبان در شهر، نگران ادامه‌ی شغلش است. می‌گوید که «جگرخون» است و فکر می‌کند که با گذشت زمان همین روزنه‌ی کوچک تامین معیشت خانواده‌اش را نیز از دست می‌دهد.

عادله، دانش‌جویی دیگری از کابل، می‌گوید که پس از قانونن تازه‌ی طالبان، نظارت بر پوشش دختران و زنان در فضاهای عمومی به شدت افزایش یافته است. به گفته‌ی این دانش‌جو، کارمندان وزارت امر به معروف و نهی از منکر، با لباس‌های سفیدشان تقریبا در همه جای شهر حضور دارند و پوشش دختران و زنان نظارت می‌کند.

او از این وضعیت ابراز ناراحتی کرده و می‌افزاید که طالبان با گذشت زمان و به گونه‌ی تدریجی زنان و دختران را به گونه‌ی کامل از اجتماع حذف کردند. «این روزها در بازار و شهر بیش‌تر مردا است. زنان خیلی کم است. همه‌جای مردانه شده. دخترا و زنان دیگر جای برای رفتن هم نداره.»

زنان در حالی از افزایش محدودیت‌ها و حضور محتسبان «کارمندان وزارت امر به معروف و نهی از منکر» در شهر خبر می‌دهد که قانون تازه‌ی طالبان اختیارهای گسترده از بررسی چگونگی پوشش شهروندان به‌ویژه زنان گرفته تا بازداشت و زندانی‌کردن را داده است.